From the Perspective of the Difference between Animal and Human; the Short Stories of Bilge Karasu: “Korkusuz Kirpiye Övgü” (Praise to the Fearless Hedgehog) and “Bizim Denizimiz” (Our Sea)

Yıl 2020, Sayı: 50, 181 - 198, 19.10.2020

Yasemin Koç

https://doi.org/10.24155/tdk.2020.146

Öz

Throughout the history of philosophical thinking, human centred
thoughts are based on the approaches to nature and the living other than
human. However, “human” could only express itself via the difference
between animal and human. Over time, human centred approaches have
been replaced by new studies about animal’s being the “other” with the
concept of identity. “Being animal” has been a philosophical problem
and it has attracted more attention in literary texts. In his studies on the
question of animal, Derrida emphasises the concept of logocentrism and
impression of animal’s lack of word and mind in a position of “the other.”
Jakob von Uexküll’s idea of multiple worlds in which the perceptions of
time, place and world are shaped in the senses of each living creature is
grounded with the thoughts of Derrida, Heidegger and Agamben. In his
works, Bilge Karasu has handled the visibility junctions between human
and animal and the situation of being the “other” and made them parts
of his poetics. Karasu, has questioned the identity of animal, its position
as the “other/different” and answered many humanly questions via this
otherness. He wishes to determine the ways of maintaining his approach
to nature and animal in not a human centred way by clearing of every
relation of domination. In this study, based on the two short stories of
Karasu, the author’s approach to the criticism of logocentrism; and his
demand of absolute equality among the living will be studied.

Anahtar Kelimeler

Bilge Karasu, logocentrism, the question of animal, Jakob von Uexküll, the other

Hayvan ile İnsan Arasındaki “Başka”lık Açısından Bilge Karasu’nun “Korkusuz Kirpiye Övgü” ve “Bizim Denizimiz” Öyküleri

Öz

Felsefi düşüncenin tarihinde uzun bir süre doğaya ve insan dışındaki
canlılara yaklaşımda çoğunlukla “insan-merkezli” düşünceler esas
alınmıştır. Dolayısıyla “insan” düşüncesi kendisini ancak insan ile
hayvan arasındaki farkta ifade edebilmiştir. Zamanla bu insan-merkezli
yaklaşımlar yerini yeni fikirlere bırakmış, özellikle de hayvanların
“öteki” oluşları üzerinden kimlik ve şiddet kavramları yeniden ele alınmış,
“hayvan oluş” felsefenin başlı başına bir meselesi hâline gelmiş ve edebî
metinlerdeki ekolojik görünürlük de daha çok dikkat çekmeye başlamıştır.
Söz gelimi Derrida hayvan sorusu üzerine çalışmalarında “logosantrizm”
kavramına, hayvanın sözden/akıldan yoksun görülmesine dikkat çeker.
Dilden, sözden yoksun olmak; dilsiz ve sözsüz bırakılmak, yalnızca
hayvanın değil, insanın “öteki” konumuna taşıyabileceği her tür topluluğa
ait ortak bir özellik olmaya devam eder. Derrida, Heidegger, Agamben
gibi isimlerin konuya dair düşüncelerinin kökeninde biyolog Jakob von
Uexküll’ün tek bir dünya yerine mekân, zaman ve dünya algısının her
bir canlının kendi algı dünyasına göre şekillendiği çoklu dünyalar fikri
yer alır. Bilge Karasu da metinlerinde doğanın görünürlüğünü, insan
ile hayvan arasındaki farkları ve kesişimi, “öteki” olma, yahut kendi
deyimiyle birbirinden “başka” olma durumunu çeşitli bağlamlar içinde
ele almış ve yazınsal poetikasının bir parçası hâline getirmiştir. Karasu,
metinlerinde hayvanın var oluşunu ve kimliğini, “öteki/başka” olarak
bulunduğu pozisyonu sorgulamış, insana dair pek çok sorunun cevabını
da bu başkalık üzerinden vermiştir. Yazar, metinlerinde doğaya ve -onun
bir parçası olarak- hayvanlara bakışını, insan-merkezli olmayacak
şekilde şiddet ve tahakküm ilişkisinden arındırarak kurmak ister ve bunu
sağlayacak yolları arar. Bu çalışmada Karasu’nun iki öyküsü esas alınarak,
yazarın insan ve hayvan arasındaki dünya farklılığı, logosantrizme
yaklaşımı ile canlılar arasında eşitliğe dair talebi irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Bilge Karasu, logosantrizm, hayvan sorusu, Jakob von Uexküll, öteki

Kaynakça

• Adorno, T. W. ve Horkheimer, M. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. (Çev. Nihat Ülner- Elif Öztarhan Karadoğan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Agamben, G. (2010). Çocukluk ve Tarih. (Çev. Betül Parlak). İstanbul: Kanat Kitap.
• Agamben, G. (2015). Açıklık: İnsan ve Hayvan. (Çev. Meryem Mine Çilingiroğlu). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Batukan, C. (2015). “Heidegger ve Deleuze’de Hayvan Sorusuna Giriş”. Cogito, 80, 70-85.
• Derrida, J. (1991). Of Spirit Heidegger and The Question. (Çev. Geoffrey Bennington ve Rachel Bowlby). University Of Chicago Press.
• Derrida, J. (1995). In Points...: Interviews, 1974- 1994. (Çev. Peggy Kamuf vd.). Stanford University Press.
• Derrida, J. (2008). “The Animal That Therefore I Am.” (Çev. David Wills.). The Univercity of Chicago Press Journals, 28, 369-418.
• Eagleton, T. (2014). Edebiyat Kuramı. (Çev. Tuncay Birkan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ertuğrul, T. (2015). “Jacques Derrida: ‘Hayvan’ Meselesini İnsan-Hayvan İkiliğinin Ötesinde Düşünmek”. Cogito, 80, 174-195.
• Gergöy, A. (2017). Bilge Karasu’nun Hayvanları: Etik ve Politik Karşılaşmalar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bilkent Üniversitesi / Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gürbilek, N. (2016). Ev Ödevi. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Karasu, B. (2012). Narla İncire Gazel. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Karasu, B. (2013a). Ne Kitapsız Ne Kedisiz. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Karasu, B. (2013b). Haluk’a Mektuplar. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Karasu, B. (2015). Göçmüş Kediler Bahçesi. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Karasu, B. (2016). Öteki Metinler. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Koç, Y. (2018). “Gel Pisi Pisi: Bilge Karasu’nun Kedileri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20/4, 691-710.
• Ökten, N. (2002). “Hayvan: Kimin Kurbanı?”. Cogito, 32, 132-138.
• Plumwood, V. (1991). “Nature, Self and Gender: Feminism, Environmental Philosophy, and the Critique of Rationalism”. Hypatia, 6/1, 3-27.
• Şahin Yeşil, S. (2015). Bilge Karasu Yazınında “Yerin Ruhu”: Göçmüş Kediler Bahçesi’nin Anlatı Dünyaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Bilkent Üniversitesi / Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.