Durational Aspect and -Iyor ‘-Ing’ Morpheme Usage in Turkish Cypriot Children’s Language

Yıl 2021, Sayı: 51, 81 - 102, 19.03.2021

Nesibe Akıntuğ Seda Gülsüm Gökmen

https://doi.org/10.24155/tdk.2021.158

Öz

The aim of the study is to classify the verbs aspectually and investigate
the durational aspect and the -Iyor ‘-Ing’ morpheme in the verbal language
sample of Turkish Cypriot children in their day-care setting by using
Radden and Dirven’s (2007) time schemas and 13 designated classes of
aspect. The study is important in identifying the scarcity in -Iyor ‘-Ing’
morpheme usage in Turkish Cypriot children. Moreover, the study
proposes a new situation type: ‘Bounded iterative activity’. According to
aspectual verb classification studies on Turkey Turkish, iterative activity
verbs were marked with -Iyor ‘-Ing’ morpheme. However, they were
not used with -Iyor ‘-Ing’ morpheme, but with -Ir ‘-do/does’ in Turkish
Cypriot child language data. In order to accommodate these verbs, a
new situation type category was formed, defined and a new time schema
was drawn. Some situation types were encountered as having the same
aspectual features but different time schemas in Radden and Dirven’s
(2007) approach. Three additional aspectual features for these situation
types were written in order to promote verb classification process. Three
aspectual features were formed as [±repetitive], [±revocable], [±endpoint
oriented]. The rate of incidence of aspectual class in descending order
were like the following: Achievements 40.7%, accomplishment 24.6%,
indefinitely lasting state 16.0% (marked with -DI); bounded activity
8.1% (marked with -Ir); Accomplishing activity, unbounded activity,
culminating activity, temporary states, and temporary habitual states
5.3% (marked with -Iyor). These findings and comparisons with research
on Turkey Turkish points out to less usage of -Iyor ‘-Ing’ morpheme in
Turkish Cypriot children language data.

Anahtar Kelimeler

Durational aspect, -Iyor, Turkish Cypriot children language, morpheme

Kıbrıslı Türk Çocukların Dilinde Sürerlik Görünüşü ve -Iyor Biçim Birimi Kullanımları

Öz

Öz
Bu çalışmada Radden ve Dirven’in (2007) yaklaşımında kullanılan
zaman şemaları ve belirlenen 13 hâl türü ulamı esas alınarak, Kıbrıslı
Türk çocukların günlük konuşmalarında kullandıkları durum ve olaylar
hâl türlerine göre ulamlara ayrılmıştır. Eylemlerin çocuk dili verisine
göre hangi görünüş biçim birimleri ile işaretlendikleri belirlenmiştir.
Bu çalışma Kıbrıslı Türk çocukların günlük konuşmalarında -Iyor
biçim biriminin kullanım kısıtlılığını belirlemesi ve bu kısıtlılıklar için
yeni bir hâl türü önermesi açısından önemlidir. Türkiye Türkçesi odak
alınarak yapılan çalışmalarda -Iyor biçim birimi ile kullanılan yinelemeli
edimsellik eylemlerinin, Kıbrıslı Türk çocuklardan elde edilen veride -Ir
biçim birimi ile kullanılması sonucunda sınırlı yinelemeli edimsellik hâl
türü ulamı bu çalışma çerçevesinde oluşturulmuş, tanımlanmış ve zaman
şeması çizilmiştir.
Çalışma sırasında Radden ve Dirven’in (2007) yaklaşımındaki
bazı hâl türü ulamlarının zaman şemaları farklı olmasına karşın aynı
görünüşsel özellikleri taşıdıkları durumu ile karşı karşıya gelinmiş ve
kullanılmakta olan görünüşsel özelliklere üç yeni özellik eklenerek hâl
türlerinin ayırıcı özelliklerinin saptanmasına da katkıda bulunulmuştur.
Eklenen özellikler [±yinelenmeli], [±vazgeçilebilir] ve [±bitirme noktası
odaklı] olarak ortaya konmuştur.
Kıbrıslı Türk çocukların günlük konuşmalarında kullandıkları
durum ve olayların hâl türlerine göre ulamlara ayrılması çalışmasının
sonucunda ulaşılan en büyük üç hâl türü ulamındaki bitirme (%40,7),
tamamlama (%24,6) ve kalıcılığı belirsiz durum (%16,0) eylemlerinin
en sık -DI biçim birimi ile kullanıldığı saptanmıştır. Dördüncü en büyük
ulam olan sınırlı edimsellik (% 8,1) eylemleri en sık -Ir biçim birimi ile
kullanılmaktadır. En az kullanım sıklığı sınırlı edimsellik dışında kalan
tüm edimsellik ve geçici durum eylemlerinin toplamı (%5,3) -Iyor biçim
birimi ile kullanılmıştır. Bu saptamalar Kıbrıslı Türk çocukların günlük
konuşmalarında -Iyor biçim biriminin kısıtlı kullanımına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sürerlik görünüşü, -Iyor, Kıbrıslı Türk çocuk dili, biçim birimi

Kaynakça

• Akcan, P. İ. (2005). “Edinim Sürecinde Görünüş: İlköğretim İkinci Sınıf Hayat Bilgisi Kitaplarındaki Eylemler, Durum Türleri ve Görünüş Etkileşimi”. Dil Dergisi, 130, 7-17. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/27/754/9611.pdf erişim tarihi 12.07.2016
• Aksan, D. (1998). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınları.
• Aksan, D. (2000). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Benzer, A. (2008). Türkçede Zaman Görünüş Kip ve Kiplik. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Comrie, B. (1976). Aspect. Cambridge: Cambridge University Press.
• Demir, N. (2002). “Kıbrıs Ağızları Üzerine Notlar”. In F.Turan & N. Demir (eds), Lars Johanson Armağanı (pp. 100-110). Ankara: Grafiker Yayınları. https://www.academia. edu/4412587/Demir_Nurettin_2002_._K%C4%B1br%C4%B1s_A% C4%9F%C4%B1zlar%C4%B1_%C3%9Czerine._Scholarly_depth_ and_accuracy._A_Fests chrift_to_Lars_Johanson._Lars_Johanson_ Arma%C4%9Fan%C4%B1._Ankara._S._100-110 erişim tarihi: 14.11.2017
• Demir, N. (2008). Kıbrıs’ta Türkçe. In N. Öztoprak (ed). Suya Düşen Sancak. Kıbrıs Türk Kültürü Üzerine İncelemeler (pp. 60-79). 47 Numara Yayıncılık. İstanbul. https://www.academia.edu/19611720/Demir Nurettin_2008_._K%C4%B1br%C4%B1s_ta_T%C3%BCrk%C3%A7e_._ Suya_D%C3%BC%C5%9Fen_Sancak._K%C4%B1br%C4%B1s_T%C 3%BCrk_K%C3%BClt%C3%BCr%C3%BC_%C3%9Czerine_%C4%B0n celemeler._Haz._Nihat_%C3%96ztoprak._%C4%B0stanbul._47_Numara_ Yay%C4%B1nc%C4%B1l%C4%B1k._60-79?email_work_card=title erişim tarihi: 14.11.2017
• Demirgüneş, S. (2008). “Türkçedeki Zaman Belirteçlerinin Sınıflaması ve Dökümü Üzerine Bir Deneme”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3/2, 278-293. http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1949540832_demirg%C3%BCne. pdf erişim tarihi: 10.01.2020
• Demirgüneş S. (2010). “Yazılı Girdilerde Görünüş Hipotezi: Türkçe 1. Sınıf Ders Kitabı Örneği”. TÜBAR XXV11-Bahar, 225-237.https://dergipark.org.tr/tr/ download/article-file/156990 erişim tarihi: 22.12.2019
• Dilaçar, A. (1974). “Türk Fiilinde “Kılınış’la görünüş” ve Dilbilgisi Kitaplarımız”. Türk Dili Arastırmaları Yıllığı Belleten, 159-171.https://dergipark.org.tr/tr/ download/article-file/510451 erişim tarihi: 22.12.2019
• Dowty, D. (1979). Word Meaning and Montague Grammar. Dordrecht: Reidel. Esmer E. (2008). “Ergen Dili Yazılı Anlatı Metinlerinde Zaman Belirteci-Hâl Türü Etkileşimi”. Dil Dergisi, 142, 18-31. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/780254 erişim tarihi: 22.12.2019
• Esmer E. (2011). “İlköğretim 3. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Anlatı Metinlerinde Bakış Açısı Görünüşü-Hâl Türü Etkileşimi ve Ön-Arka Plan Düzenlenişi”. Dil ve Edebiyat Dergisi / Journal of Linguistics and Literature 8/2, 19-37.http://ded.mersindilbilim.info/tr/download/article-file/182640 erişim tarihi: 12.12.2017
• Gökmen, S. (2000). Çocuk Dilinde Hâl Türleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gökmen, S. (2003). “Görünüş Kuramı Çerçevesinde Zaman Belirteci-Hâl Türü Etkileşimi”. In A.(Eziler) Kıran, E. Korkut & S. Ağıldere (eds), Günümüz Dilbilim Çalışmaları (pp. 82-97). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Gökmen, S. (2004). Lexical Aspect of Child and Adult Language in Turkish and Korean: Inquiries into Korean Linguistics I, 77-99.
• Güven, M. (2012). “On the Linguistic Realization of Situation Types in Turkish”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14 /1, 177-194. https://dergipark. org.tr/tr/download/article-file/322030 erişim tarihi: 12.12.2019
• Kenny, A. (1963). Action, Emotion and Will. N.Y: Humanities Press. Johanson, L. (1971). Aspekt im Türkischen. Uppsala: Acta Universitatis Upsaliensis.
• Johanson, L. (1994). Türkeitürkische Aspektotempora. In R.Thieroff and J.Ballweg (eds), Tense Systems in European Languages (pp. 247-266). Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
• Johanson, L. (2000). Turkic İndirectives. In L. Johanson ve B. Utas (eds.) Evidentials: Turkic, Iranian and Neighbouring Languages (pp. 61-88). Berlin: Mouton de Gruyter.
• Ortaköylüoğlu H. (2015). “Türkçede Görünüş: Okul Öncesi Hikâye Kitaplarında Eylem Türleri, Üye Yapı, Biçimbirim ve Belirteç Ekileşimi”. International Journal of Language Academy 3/1, 224-240. https://arastirmax.com/tr/system/ files/dergiler/214630/makaleler/3/1/arastirmax-turkcede-gorunus-okul-oncesi- hikaye-kitaplarinda-eylem-turleri-uye-yapi-bicimbirim-belirtec-etkilesimi. pdf erişim tarihi: 05.02.2019
• Radden, G. & Dirven, R. (2007). Cognitive English Grammar. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Ryle, G. (1949). The Concept of Mind. Chicago: University of Chicago Press.
• Smith, C., S. (1991). The Parameter of Aspect. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
• Smith, C., S. (1997). The Parameter of Aspect. (second edition) Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
• Vendler, Z. (1967). Linguistics in Philosophy. Cornell University Press. London: Ithaca.
• Verkuyl, H.J. (1972). On the Compositional Nature of the Aspects. Dordrecht: Reidel.
• Xiao Z., McEnery, A. (2004). “A Corpus-based Two-level Model of Situation Aspect”. Journal of Linguistics 40/2, 325-363. https://www.cambridge. org/core/journals/journal-of-linguistics/article/corpusbased-twolevel-model- of-situation-aspect/3F3FDAFCF8C93A00B7772D9C4DC25B5C erişim tarihi: 04.01.2017