Yugoslavya’da Türk Çocuk Edebiyatı’nda “Partizan” Simgesi

Yıl 2021, Sayı: 51, 329 - 348, 19.03.2021

Gözde Özlem

https://doi.org/10.24155/tdk.2021.169

Öz

Güdümlü bir edebiyat olan Yugoslavya’da Türk çocuk edebiyatı,
konu olarak sosyalizmi/komünizmi, onun değerlerini ve ideallerini sıkça
işlemiş veya işlemek zorunda kalmıştır. Bundan dolayı çocuk şiirleri ve
çocuk hikâyelerinde “partizan” ve “pioner” gibi sosyalizmi/komünizmi
hatırlatan simgelere sıklıkla rastlanılmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, “partizan” simgesi üzerinden Yugoslavya’da
Türk çocuk edebiyatının Yugoslavya çocuk edebiyatından hangi
yönlerden etkilendiğini açıklarken işlenen ortak değerlerin, simgelerin
veya imgelerin Yugoslavya’da Türk çocuk edebiyatındaki iz düşümlerini
göstermektir. Öncelikle, çalışmada incelenen metinler, Eski Yugoslavya
döneminde Türk çocuk edebiyatının vücut bulduğu Sevinç, Tomurcuk
ve Kuş dergileridir. Bunlara müteakip, bahsi geçen dergilerin ana yayın
organı olan Nova Makedoniya Yayınevinden çıkmış, yine bahsi geçen
dergilerde de yazar kadrosunda olan şair ve yazarların çocuklar için
çıkardıkları şiir ve hikâye kitaplarıdır. İlhami Emin, Fahri Ali, Şükrü
Ramo ve Nusret Dişo Ülkü’nün çocuklar için yazdıkları şiir kitapları da
incelenmiştir.
“Partizan” simgesinin Yugoslavya çocuk edebiyatındaki önemi ve
çocuk edebiyatı ürünlerindeki sürekli tekrarlanan sosyalist/komünist
imgelerin genel özelliklerinden bahsedilmiştir. Bahsi geçen bu özellikler
Yugoslavya’da Türk çocuk edebiyatı eserleri üzerinde tespit edilmeye
çalışılmıştır. İncelenen “partizan” simgesi olduğundan dolayı, 1945 ile
1992 yılları arasındaki metinlere odaklanılmış, bu zaman dilimi dışındaki
eserler göz ardı edilmiştir. Tespit edilen ve incelenen metinlere yazar veya
okur odaklı analizler yapılmıştır. Bu inceleme, elde edilen verilerle genel
bir sonuca bağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yugoslavya çocuk edebiyatı, Yugoslavya’da Türk edebiyatı, partizan ve sosyalizm/komünizm, Yugoslavya

Symbol of “Partisan” in Turkish Children’s Literature in Yugoslavia

Öz

As a guided literature, Turkish children’s literature in Yugoslavia has
frequently studied or dealt with socialism / communism, the values and
ideals of it. Therefore, reminiscent of socialism/communism symbols
such as “partisan” and “pioneer” are frequently seen in children’s poems
and stories.
The aim of this study is to explain the ways in which Turkish
children’s literature in Yugoslavia is influenced by Yugoslavian children’s
literature, and to show the projections of the common values and symbols
in Turkish children’s literature in Yugoslavia. The texts examined were
Sevinç, Tomurcuk and Kuş magazines, which were formed by the Turkish
children’s literature in the period of the former Yugoslavia and the poetry
and story books of the poets and writers who also wrote in the mentioned
magazines from Nova Makedoniya Publisher, the main publication organ
of these magazines. Poetry books written by İlhami Emin, Fahri Ali,
Şükrü Ramo and Nusret Dişo Ülkü were also examined.
The “partisan” symbol was mentioned in the repetitive features of
the works of children’s literature of Yugoslavia, and the same features
have been determined on the works of Turkish children’s literature
in Yugoslavia. The study focuses on the texts between 1945 and 1992
because of the examined “partisan” symbol. Texts were examined by
author or readers -oriented analysis. This review was linked to a general
conclusion.

Anahtar Kelimeler

Children’s literature in Yugoslavia, Turkish literature in Yugoslavia, Yugoslavia, partisan and socialism/communism

Kaynakça

• Ali, F. (1980). “Tito”. Sevinç Çocuk Dergisi, 3, 2.
• Bachelard, G. (2013). Mekânın Poetikası. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Baki, E. ve Gürel, Z. (2016). Mangal Fahri Ali Hayatı Sanatı Eserleri. Üsküp: Yeni Balkan Yayınları.
• Bozacı, A. (1990). “Tito Yüreğimizde Çarpan Bayraktır”. Kuş Çocuk Dergisi, 3, 16.
• Emin, İ. (1983). “Kozara Çocukları”. Sevinç Çocuk Dergisi, 6, 4.
• Hafız, N. (1985). Yugoslavya Türk Halk Şiirinde Tito. Üsküp: Birlik Yayınları.
• Jelavich, B. (2009). Balkan Tarihi 20. Yüzyıl. İstanbul: Küre Yayınları.
• Kaya, F. (1978). “Piyoner Marşı”. Tomurcuk Çocuk Dergisi, 3, 4.
• Kosmać, F. (1983). “Partizanlar”. Sevinç Çocuk Dergisi, 6, 4.
• Müzbeg, İ. (1980). “Savaşçılar”. Sevinç Çocuk Dergisi, 3, 4.
• Norris, D. (2018). “Literature in Socialist Yugoslavia: Constructing Collective Memory, Institutionalizing the Cultural Field”, Socialist Realism in Central and Eastern European Literatures Institutions, Dynamics, Discourses (Ed. Evgeny Dobrenko, Natalia Jonsson-Skradol). Londra - New York. Anthem Yayıncılık.
• Öztürk, G. (2012). Makedonya’da Türk Çocuk Edebiyatı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Turković, D. (2006). History and Popular Culture In Yugoslavia 1945-1990. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. McGill Üniversitesi.
• Ramo, Ş. (1988). Şiirler. Üsküp: Birlik Yayınları.
• Ramo, Ş. (1970). “Söğütler Altında”. Sevinç Çocuk Dergisi, 9, 6-7.
• Recepoğlu, A. S. (1984). “Tito Dersi”. Tomurcuk Çocuk Dergisi, 9-10, 9.
• Tuzcu, E. (1978). “Sınır Bekçisi”. Tomurcuk Çocuk Dergisi, 4, 5.
• Wellek, R. ve Warren, A. (2005). Edebiyat Teorisi. İzmir: Akademi Kitabevi.
• Yusuf, S. (1976). Yugoslavya Türk Şiiri. Priştine: Tan Yayınevi.
• (1950). “Savaşta Kadınlarımız”. Sevinç Çocuk Dergisi, 9, 15.
• (1963). “Büyük Gün”. Tomurcuk Çocuk Dergisi, 10, 2.
• (1970). “Savaşçılar”. Tomurcuk Çocuk Dergisi, 1, 5.
• (1971). “Şiirimizin Jil Verni”. Sevinç Çocuk Dergisi, 1, 3.
• (1978). “Bayrak”. Tomurcuk Çocuk Dergisi, 3, 4.