The Concept of Idleness in Turkish and Polish Proverbs

Yıl 2021, Sayı: 52, 169 - 194, 27.10.2021

Kamila Barbara Stanek

Öz

Each language reflects the culture of the society that communicates
through it. The most important elements of a culture which passed down
from generation to generation are recorded in the form of proverbs. These
proverbs in nonliterate times substituted for unwritten law. They were
passed on to subsequent generations, presenting knowledge about the
surrounding world and the principles of social life. They showed what
is good and what deserves praise, and what should be condemned and
punished. Despite the cultural differences and the use of different
languages, there are aspects of human life that are common to all
communities. One such aspect is the perception and negative valuation
of idleness.
This analysis concerns the perception of idleness preserved in Polish
and Turkish proverbs. It is condemned in both languages and cultures in
question. In addition, proverbs show the negative consequences of lazing
around and neglecting your duties. Unlike diligence, which is the subject
of about a hundred proverbs in the Turkish language, a low number is
devoted to laziness. The situation is similar in Polish.
Nonetheless, there are also proverbs whose content cannot be found
in the second analyzed language. Only Turkish proverbs emphasize that
happiness is conducive to lazy people, and also warn against forcing a
person who is unable to do his job well.
In Polish, however, attention is paid to behaviors during work and
eating. The lazy man is also denied the right to eat food which he has
not earned. Lazy people are also unable to appreciate the well-deserved
rest, because they are never tired of work (only of their own laziness).
In both languages we deal with the praise of hard work, which leads to
well-deserved rest and wealth. In addition, lazy panhandlers are despised.

Anahtar Kelimeler

The concept of idleness, Turkish and Polish proverbs, cultural similarities and differences, comparison of proverbs, universal values.

Türk ve Leh Atasözlerinde Tembellik Kavramı

Öz

Her dil, onun aracılığıyla iletişim kuran toplumun kültürünü yansıtır.
Kuşaktan kuşağa aktarılan en önemli kültür unsurlarınan birisi de atasözleridir. Atasözleri okuma yazma bilinmeyen zamanlarda bir hukuk rolü taşımıştır. Aynı zamanda sonraki nesillere çevreleyen dünya ve sosyal yaşam ilkeleri hakkında bilgi verir. Hangi olayların, davranışların iyi olduğunu ve övgüyü hak ettiğini, hangilerinin ise kınandığını ve cezalandırıldığını gösterirler. Kültürel farklılıklara ve farklı dillerin kullanılmasına rağmen, insan yaşamının öyle yönleri vardır ki tüm topluluklar için ortaktır. Bu yönlerden biri, tembelliğin algılanması ve onun olumsuz şekilde değerlendirilmesidir.
Bu analiz Türk ve Leh atasözlerinde korunan tembellik algısıyla ilgilidir. O, hem analiz edilen dillerde hem de kültürlerde kınanır. Buna ek
olarak, atasözleri tembellik etmenin ve görevlerinden kurtulmanın olumsuz sonuçlarını gösterir. Türk dilinde yaklaşık 100 atasözünün konusu olan gayretin aksine, tembellik için az bir kısım ayrılmıştır. Aynı şey Leh
atasözleri için de geçerlidir. Ancak incelenen ikinci dilde bulunmayan
atasözleri de vardır. Sadece Türkçede mutluluğun tembel insanlara gittiği
ayrıca işini iyi yapamayan bir kişiyi zorlamaya karşı uyarıldığı vurgulanmaktadır.
Lehçede ise iş sırasında ve yemek yerken davranışlara dikkat edilir.
Tembel insanlar da hak ettikleri dinlenmeyi takdir edemezler, çünkü asla
işten yorulmazlar (sadece kendi tembelliklerinden). Her iki dilde de, hak
ettiği dinlenmeye ve servete yol açan çalışkanlığın övgüsü ele alınır ayrıca dilencilik yapan tembeller hor görülür.

Anahtar Kelimeler

Tembellik kavramı, Türk ve Leh atasözleri, kültürel farklılık ve benzerlik, atasözlerinin karşılaştırılması, evrensel değerler.

Kaynakça

• Adalberg, S. (1889-1894). Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, [Lehçe Atasözleri, Benzetmeler ve İfadeler Kitabı], Varşova: Druk Emila Skiwskiego.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I, II. İstanbul: İnkılâp Kitapevi Yayın.
• Aksoy, Ö. A. (2004). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I,II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Albayrak, N. (2009), Türkiye Türkçesinde Atasözleri. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Bartmiński, J. (1991). Projekt i założenia ogólne słownika aksjologicznego [Aksiyolojik sözlüğün tasarımı ve genel varsayımları], [w:] Język a kultura [Dil ve kültür], t. 2 – Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. J. Puzynina, J. Bartmiński, Wrocław 1991, 198.
• Berner, J. (1992). Mądrej głowie dość...przysłowie [Akıllı başa... bir atasözü yeter], Łomża, Oficyna Wydawnicza Stopka.
• Dawne powiedzenia i przysłowia, [Eski söyleyişler ve atasözleri], Erişim: http:// www.laliny.hekko24.pl/powie.htm#15 11.02.2017.
• Doğan, A. (1978). Anlambilimi ve Türk Anlambilimi. Ankara: AÜ DTCF Yayınları: 217.
• Doğan, A. (2009). Her Yönüyle Dil. Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Elçin, Ş. (2004). Halk Edebiyatına Giriş. (Gözden Geçirilmiş İlaveli Yeni Baskı) http://esgici.net/022_009/Halk%20Edebiyatina%20Giris%20%20Sukru%20 Elcin.pdf. Erişim: 2.11.2017.
• Gönen, S. (2006). “Manzum Atasözü Kavramı Üzerine Değerlendirmeler”: Selçuk Üniversitesi/Seljuk University Fen-Edebiyat Fakültesl/Faculty of Arts and Sciences Edebiyat Derglsi/ Joumal of Social Sciences, Yıl/Year: 2006, 16, 249- 258.
• Masłowscy, Danuta i Włodzimierz (2000). Księga Przysłów Polskich [Lehçe Atasözleri Kitabı], Kęty, Wydawnictwo Antyk.
• Masłowscy, Danuta i Włodzimierz (2003). Przysłowia polskie [Lehçe Atasözleri], Katowice, Wydawnictwo Videograf Edukacja sp. z o. o.
• Parlatır, İ. (2007). Atasözleri. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Stanek, K. B. (2017). “Türk Dilinde Korunan Ahlaki Değerler - Yabancı Dil Eğitiminde Atasözlerinin Rolü”. Demokratik Değerler Eğitimi. Nevide Akpinar Dellal (ed.), Germany: LAP Lambert. 149-173.
• Stanek, K. B. (2018). “Türk ve Leh Atasözleri Örneğinde Eskiden Bugüne Kadar İş ve Çalışma Meselesi” (Yayınlanmamış bildiri) 6-8.11.2018 Ankara, Cultural Memory Symposium (Kültürel Bellek 2018).
• Stanek, K. B. (2019). “Türk Atasözlerinde Birlik ve Yalnızlık Kavramları Örneğinde Dilde Yaşayan Kültür”. Kültürel Bellek; Ankara 2019, 383-404.
• Stefańska-Jokiel, K. (2006). Skarbiec przysłów. Przysłowia polskie, polskie [Atasözlerinin Hazinesi. Lehçe Atasözleri], Erişim: http://cyfroteka.pl/ebooki/Skarbiec_przyslow__Przyslowia_polskie-ebook/p2678i4916 Erişim: 11.02.2017.
• Śwırko, S. (1975). Na wszystko jest przysłowie [Her şey için atasözü var], Poznań, Wydawnictwo Poznańskie.
• TDK web sayfası: http://www.tdk.gov.tr, Erişim: 07.01.2020.
• Türközü, S. G. “Türkiye’deki Korece Eğitimi ve Kültürel Yönden Korece ile Türkçenin Karşılaştırılması” Erişim:http://www.ayk.gov.tr/wp-conttent/uploadas/2015/01/turkozu-s.goksel-kültürel-yönden-korece-ile-türkçenin-karşılaştırılması.pdf Erişim: 08.02.2017.
• Yurtbaşı, M. (1993). A Dictionary of Turkish Proverbs. Ankara: Turkish Daily News.