SÜHEYL Ü NEVBAHÂR’DA YIYIL- VE YIYIL- ŞEKLİNDE OKUNMUŞ FİİLLER ÜZERİNE

Yıl 2022, Sayı: 53, 7 - 18, 25.03.2022

Sadettin Özçelik

https://doi.org/10.24155/tdk.2022.196

Öz

Arap harfli Türkçe yazma eserlerde geçen kelime, deyim, atasözü, söz kalıbı vb. yapılar; araştırılmaya değer ayrı ayrı konulardır. Bu metinler üzerinde yapılan okumalar, Türkçenin söz varlığına ışık tuttuğu kadar Türkçe kelimelerde meydana gelen ses ve anlam değişmelerine de ışık tutar. Yazma eserlerin metinlerinden hareketle Türkçe kelimelerin geçmişten günümüze kullanılışları, uğramış olduğu ses değişmeleri, anlam değişmeleri ve anlam incelikleri incelenebilir. Arap harfli Türkçe metinlerde ayrıca sözlü dile ait, ses değişmesine uğramış veya ağız özellikleri taşıyan bazı kelimeler veya farklı dil yapıları da geçer. Bunun yanı sıra bazı kelimeler arasında fonetik benzerlikler, yakınlıklar söz konusu olabilmektedir. Böylesi durumlarda kelimelerin okunuşunda yanılgılar olduğu, yanlışlıklar yapıldığı görülebilir. İşte bu yanılgıların
ve yanlışlıkların örnekleri de Arap harfli yazma eserler üzerinde yapılan bilimsel çalışmalarda izlenebilir. Nitekim Süheyl ü Nevbahâr üzerinde yapılmış olan çalışmalarda da böylesi veya daha başka konularda yanlış okuma ve anlamalar olmuştur. Bu mesnevinin okunma ve anlaşılma sorunlarına farklı çalışmalarda dikkat çekilmiştir.
Makalede önce Süheyl ü Nevbahâr üzerine yapılmış olan çalışmalar konusunda özet olarak bilgi verildi. Daha sonra araştırmalarda yıyıl- ve yiyil- şeklinde okunmuş olan fiillerin örnekleri üzerinde bazı yorumlar yapıldı. Söz konusu fiillerin geçtiği toplam altı yerdeki bağlam incelenerek ayrı ayrı değerlendirildi. Son olarak bağlam ışığında okuma ve anlam teklifleri sunulup her örneğin geçtiği beyit Türkiye Türkçesine aktarıldı.

Anahtar Kelimeler

Süheyl ü Nevbahâr, Tarama Sözlüğü, tarihî metinler, yanlış okunmuş bir fiil, yėyil- fiili ve anlamları

On Verbs Read as yıyıl- and yiyil- in Süheyl ü Nevbahâr

Öz

Words, idioms, proverbs, phrases, structures etc. in Turkish
manuscripts with Arabic letters are separate issues worth investigating.
Readings on these texts not only shed light on the vocabulary of Turkish,
but also shed light on the sound and meaning changes in Turkish words.
Based on the texts of the manuscripts, the use of Turkish words from
past to present, the sound changes they have undergone, the changes
in meaning and the subtleties of meaning can be examined. In Turkish
texts with Arabic letters, there are also some words or different language
structures as dialect characters or sound changes belonging to the oral
language. In addition, there may be phonetic similarities and affinities
between some words. In such cases, mistakes in the pronunciation of the
words can be seen and mistakes ca be made. Examples of these errors and
inaccuracies can be followed in scientific studies on manuscripts with
Arabic letters. As a matter of fact, in the studies on Süheyl ü Nevbahâr,
there have been misreadings and misunderstandings on such or other
issues. Different studies have drawn attention to the problems of reading
and understanding this masnavi.
In this article, firstly, brief information about the studies on Süheyl ü
Nevbahâr was given. Later, some comments were made on the examples
of verbs read as yıyıl- and yiyil- in the researches. The context in a total
of six places where these verbs are used was analyzed and evaluated
separately. Finally, reading and meaning proposals were presented in the
light of the context, and the couplet in which each example took place was
transferred to Turkey Turkish.

Anahtar Kelimeler

Süheyl ü Nevbahâr, Tarama Sözlüğü, historical texts, a verb that was misread, the verb yėyil- and its meanings.

Kaynakça

• Canpolat, M.; Önler, Z. (2007). İshâk bin Murâd Edviye-i Müfrede. Türk Dil Kurumu Yayınları: 903, Ankara.
• Cin, A. (2012). Mesud bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahâr (Kenzü’l-Bedâyî‘); İnceleme- Metin- Dizin. Eğitim Kitabevi, Konya.
• Derleme Sözlüğü (1965-1979) I-XI C, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Dilçin, C. (1991). Mes’ūd bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahâr; İnceleme- MetinSözlük. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: 51, Ankara.
• Ercilasun, Ahmet B.; Akkoyunlu, Z. (2014). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’tTürk Giriş - Metin - Çeviri - Notlar – Dizin. Türk Dil Kurumu Yayınları: 1120, Ankara.
• Önler, Z. (1990). Celâlüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifâ I Giriş-Metin. Türk Dil Kurumu Yayınları: 559, Ankara.
• Önler, Z. (1999). Celâlüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifâ II Sözlük. Simurg Yayınları, İstanbul.
• Özçelik, S. (2012). “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler”. Uluslararası VIII. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu (15-17 Kasım 2012, )’nda sunulan bildiri metni.
• Özçelik, S. (2014). “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE). Haziran 2014, s.62-79.
• Özçelik, S. (2016). Dede Korkut -Dresden Nüshası- Giriş, Notlar (I. Cilt). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özçelik, S. (2016). Dede Korkut -Dresden Nüshası- Metin, Dizin (II. Cilt). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özçelik, S. (2016). “Tarihî Metin Okumalarında Kelimeyi Bölme ve Kelimeleri Birleştirme Sorunları: Süheyl ü Nevbahâr’dan Örnekler”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE). Aralık 2016, s. 1593-1602.
• Özçelik, S. (2017a). “Tarihî Metinlerde Yuvarlak Ünlülerin Okunması Sorunu: Süheyl ü Nevbahâr’dan Örnekler”. Uluslararası 8. Türk Dil Kurultayı’nda sunulmuş bildiri metni.
• Özçelik, Sa. (2017b). “Süheyl ü Nevbahâr’da Kafiye Tasarrufları”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 18. İstanbul, s. 425-440.
• Özçelik, S. (2017c). “Süheyl ü Nevbahâr ve Tarama Sözlüğünde boyla- Fiili Üzerine Düzeltmeler”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE). Aralık 2017, S. 6/4, s. 2114-2121.
• Özçelik, S. (2017ç). “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler (2)”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. Aralık 2017. 65. Cilt - 2. Sayı, s. 233-242.
• Özçelik, S. (2018a). “Süheyl ü Nevbahâr’da deg-, degür- Fiilleri ve +A degir / degmez Söz Kalıbının Anlaşılması Sorunu”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Güz 2018, 46. Sayı, s. 181-193.
• Özçelik, S. (2018b). “Süheyl ü Nevbahâr’da Kafiye Tasarrufları (2)”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 21. İstanbul, s. 605-628.
• Özçelik, S. (2018c). “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler (3)”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. Aralık 2018/1, 66. Cilt - 1. Sayı, s. 5-62.
• Özçelik, S. (2019). “Süheyl ü Nevbahâr’da Vezin Tasarrufları”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 22. İstanbul. s. 611-642.
• Özçelik, S. (2021). “Süheyl ü Nevbahâr ve Tarama Sözlüğünde Geçen kazılu Üzerine”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. Ankara. S. 52, s. 85-94.
• Steingass, F. (1892). A Comprehensive Persian-English Dictionary. London. Tarama Sözlüğü (1977), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Tarama Sözlüğü VII Ekler (1974), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Taş, İ. (2009). Süheyl ü Nevbahâr’da Eskicil Öğeler. Palet Yayınları. Konya.
• Taş, İ. (2015). Süheyl ü Nevbahārda Eskicil Ögeler. Türk Dil Kurumu Yayınları: 1141, Ankara.
• Tezcan, S. (1994). Süheyl ü Nev-bahâr Üzerine Notlar. Simurg Yayınları. Ankara.
• Tezcan, S. (1995a). “Süheyl ü Nev-bahâr Üzerine Notlara Birkaç Ekleme”. Türk Dilleri Araştırmaları Cilt: 5. Simurg Yayınları. s. 239-245, Ankara.
• Tezcan, S. (1995b). “Mes’ud ve XIV. Yüzyıl Türk Edebiyatı Üzerine Yeni Bilgiler”. Türk Dilleri Araştırmaları Cilt: 5. Simurg Yayınları. s. 65-84, Ankara.
• Ünlü, S. (2012). Doğu ve Batı Türkçesi Kuran Tercümeleri Sözlüğü. Eğitim Kitabevi. Konya.