Türkiye’de Atık Üretimini Etkileyen Faktörlerin Logit-Probit Modeller ile Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 248 - 257, 31.12.2021

Özlem Akay

https://doi.org/10.46810/tdfd.986675

Cited By: 1

Öz

Çevre sorunları giderek artmakta ve canlı yaşamını olumsuz olarak etkilemektedir. Çevre sorunlarını diğer yaşamsal ve toplumsal sorunlardan ayrıştıran temel fark evrensel boyutta bir sorun olmasıdır. Çevre sorunlarının temel kaynağını ise atıklar oluşturmaktadır. Hızlı nüfus artışı, kentleşme ve sanayileşmenin etkisiyle birlikte kaynaklar bilinçsizce kullanılmakta ve insanoğlunun çeşitli faaliyetleri sonucunda çok farklı özellikte atıklar oluşmaktadır. Sürekli artarak karşımıza çıkan atık sorunu; bireyi, aileyi ve toplumu etkilemektedir. Bu çalışmada Türkiye’de atık üretiminin belirleyicileri incelenmektedir. Türkiye İstatistik Kurumunun veri tabanından Türkiye’nin Düzey 2 bölgelerine ait 2008-2016 yılları arası toplam atık miktarı, belediyenin aldığı vergiler, kişi başı gayri safi yurtiçi hasıla, nüfus, ve alınan göç değerleri ele alınmış ve verilere logit ve probit yöntemleri uygulanmıştır. Analiz sonuçlarından, belediyelerin aldığı vergilerin atık üretimi üzerindeki etkisi istatistiksel olarak anlamsız, kişi başına gayri safi yurtiçi hâsıla ve nüfusun atık miktarı üzerindeki etkisi anlamlı ve pozitif bulunmuştur. Bununla birlikte, alınan göç miktarının atık üretimi üzerindeki etkisi istatistiksel olarak anlamlı ve negatiftir.

Anahtar Kelimeler

Çevre, Atık üretimi, Logit model, Probit model

Determination of Factors Affecting Waste Production in Turkey with Logit-Probit Models

Öz

Environmental problems are increasing day by day and affect living life negatively. The main difference that distinguishes environmental problems from other vital and social problems is that it is universal problem. The main cause of environmental problems is waste. With the effect of rapid population growth, urbanization, and industrialization, resources are used unconsciously and wastes with very different characteristics are formed as a result of various activities of human beings. The constantly increasing waste problem; affects the individual, family, and society. In this study, the determinants of waste generation in Turkey are examined. From the database of the Turkish Statistical Institute, the total amount of waste, taxes collected by the municipality, gross domestic product per capita, population, and immigration values for the years 2008-2016 belonging to the NUTS 2 regions of Turkey were discussed and logit and probit methods were applied to the data. From the results of the analysis, the effect of the taxes collected by the municipalities on the waste generation was statistically insignificant, the effect on the gross domestic product per capita and the waste amount of the population was found to be significant and positive. The effect of the amount of immigration on waste generation is statistically significant and negative.

Anahtar Kelimeler

Environment, Waste production, Logit model, Probit model

Kaynakça

• [1] Mutlu A. Yerel yönetimlerin çevre politikaları: çorum örneği. Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi. , 2001; 6(8):31-46.
• [2] Önver MŞ. Çöp/atık yönetimi ve belediyeler. Journal of Current Debates in Social Sciences. 2019; 2(1):111-123.
• [3] Demircan B. Van büyükşehir belediyesi entegre atık yönetimi planı oluşturulması [Yüksek lisans Tezi]. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; 2016.
• [4] Öztürk İ. Katı Atık Yönetim ve AB Uygulamaları. İSTAÇ A.Ş. Teknik Kitaplar Serisi 2, İstanbulÜ; 2010.
• [5] Song Q, Li H, Zeng X. Minimizing the increasing solid waste through zero waste strategy. Journal of Cleaner Production. 2015;104:199-210.
• [6] Suess MJ. Examination of Water for Pollution Control. Pergamon Press: Oxford; 1980.
• [7] Zülfikar H, Beken N. Belediyeler ve Çevre Hizmetleri Üzerine Analitik Bir Bakış: Türkiye Örneği. In Journal of Social Policy Conferences. 2014. p. 75-100.
• [8] Palabıyık H. Belediyelerde Kentsel Katı Atık Yönetimi: İzmir Büyükşehir Belediyesi Örneği [Doktora Tezi]. DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2001.
• [9] T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Atıklar; [02.07.2021] webdosya.csb.gov.tr/db/bolu/icerikler/atiklar-20180222082452.pdf
• [10] Güler Ç, Çobanoğlu Z. Sağlık Açısından Çöp, Tıbbi Dokümantasyon Merkezi Toplum Sağlığı Dizisi, 14. Ankara. 1996.
• [11] Evin H, Demiral B. Malatya’da katı atık yönetimi: kentleşmenin yerel çevre politikaları üzerine etkisi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi. 2018; 7(2):277-295.
• [12] Karagözoğlu MB, Özyonar F, Yılmaz A, Atmaca E. Katı atıkların yeniden kazanımı ve önemi. Türkiye’de Katı Atık Yönetimi Sempozyumu (TÜRKAY 2009), 2009; 15-17.
• [13] Duran EB, Cuci Y. Katı Atık Düzenli Depolama Sahası Kimyasal ve Elektrokimyasal Arıtım Yöntemlerle Arıtılabilirliğinin Araştırılması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi. 2016;19 (2): 104-110.
• [14] Kuru H. Atık yönetiminde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanımı: Beykoz ilçesi örneği. [Yüksek Lisans Tezi] Gebze Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. 2018.
• [15] Öztürk M.. Atık toplama miktarı ve maliyeti %50 düşürülebilir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2017. [02.07.2021] (http://www.cevresehirkutuphanesi.com/assets/files/slider_pdf/PNAVvqKEjOtl.pdf)
• [16] Dünya Çevre Günü Türkiye Raporu Haziran 2019 [02.07.2021] https://www.cmo.org.tr/resimler/ekler/10504079d7e9ced_ek.pdf?tipi=72&turu=X&sube=0
• [17] https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/belediye-atiklari-miktari-ve-bertaraf-miktari-i-85749 [02.07.2021].
• [18] https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cevre-2018-33675 [02.07.2021].
• [19] Linderhof V, Kooreman P, Allers M, Wiersma D. Weight-based pricing in the collection of household waste: the Oostzaan case. Resource and Energy Economics. 2001;23(4): 359-371.
• [20] Mazzanti M, Is waste generation de-linking from economic growth? Empirical evidence for Europe. Applied Economics Letters. 2008;15(4):287-291.
• [21] Mazzanti M, Montini A, Zoboli R. Municipal waste generation and the EKC hypothesis new evidence exploiting province-based panel data. Applied Economics Letters. 2009; 16(7):719-725.
• [22] Uzun Ö, Demir S. Kentsel katı atık üretiminin belirleyicileri. İktisat İşletme ve Finans. 2010; 25(292):29-46.
• [23] Dijkgraaf E, Gradus RH. Cost advantage cooperations larger than private waste collectors. Applied Economics Letters. 2013; 20(7):702-705.
• [24] Usui T, Takeuchi K. Evaluating unit-based pricing of residential solid waste: a panel data analysis. Environmental and Resource Economics. 2014; 58(2): 245-271.
• [25] D’Amato A, Mazzanti M, Nicolli F. Waste and organized crime in regional environments: How waste tariffs and the mafia affect waste management and disposal. Resource and energy economics. 2015;41;185-201.
• [26] Dijkgraaf E, Gradus R. Efficiency effects of unit-based pricing systems and institutional choices of waste collection. Environmental and resource economics. 2015;61(4): 641-658.
• [27] Liu Y, Kong F, Gonzalez EDS. Dumping, waste management and ecological security: Evidence from England. Journal of Cleaner Production. 2017;167:1425-1437.
• [28] Cetrulo TB, Marques RC, Cetrulo NM, Pinto FS, Moreira R., Mendizábal-Cortés AD, Malheiros TF. Effectiveness of solid waste policies in developing countries: A case study in Brazil. Journal of cleaner production. 2018;205:179-187.
• [29] Ercolano S, Gaeta GLL, Ghinoi S, Silvestri F. Kuznets curve in municipal solid waste production: An empirical analysis based on municipal-level panel data from the Lombardy region (Italy). Ecological indicators. 2018;93:397-403.
• [30] Pérez-López G, Prior D, Zafra-Gómez JL. Temporal scale efficiency in DEA panel data estimations. An application to the solid waste disposal service in Spain. Omega. 2018; 76:18-27.
• [31] Jaligot R, Chenal J. Decoupling municipal solid waste generation and economic growth in the canton of Vaud, Switzerland. Resources, Conservation and Recycling. 2018;130: 260-266.
• [32] Önder H. Makro açıdan çevresel politikaların atık yaratma üzerindeki etkisinin panel veri analizi ile ölçülmesi: Seçilmiş OECD ülkeleri üzerine bir analiz. Applied Economics and Ainance&Extented with Social Sciences,28-30 Kasım 2018, Kuşadası, Aydın, Türkiye p. 358-371.
• [33] Gui S, Zhao L, Zhang Z. Does municipal solid waste generation in China support the Environmental Kuznets Curve? New evidence from spatial linkage analysis. Waste management. 2019;84: 310-319.
• [34] Romano G, Rapposelli A, Marrucci L. Improving waste production and recycling through zero-waste strategy and privatization: An empirical investigation. Resources, Conservation and Recycling. 2019;146:256-263.
• [35] Liu J, Li Q, Gu W, Wang C. The Impact of consumption patterns on the generation of municipal solid waste in China: evidences from provincial data. International journal of environmental research and public health, 2019;16(10):1717.
• [36] Selim S, Kırgel HD, Çelik O, Yazıcıoğlu H. Türkiye’de işsizliğin sosyo-ekonomik belirleyicileri: Panel veri analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi. 2014;10(22):1-25.
• [37] Güriş S, Topdağ AGD, Bozkurt G. OECD Ülkelerinde Kadınların İşgücüne Katılımını Etkileyen Faktörlerin Panel Nitel Tercih Modelleri ile İncelenmesi. Cataloging-In-Publication Data, 2019;742.
• [38] Demirhan A. Panel Logit Modelleri: Bankacılık Sektörü Üzerine Bir Uygulama. Maliye ve Finans Yazıları, 2019;(111):341-356.
• [39] Wolf DA. A Random-Effects Logit Model for Panel Data. 1987. 87-104
• [40] Çağlayan Akay E. Panel ikili Nitel Tercih modelleri, Sekizinci Bölüm, Uygulamalı panel veri ekonometrisi, editor: Selahattin Güriş, İstanbul Der yayınları. 2018. p. 203-223.
• [41] Güriş S. Stata ile panel veri modelleri. Der yayınevi. 2015.
• [42] Ayan TY, Değirmenci N. Hanehalkı sorumlusu ve yoksulluk: Probit model. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 2021;19(1):77-87.
• [43] https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=at%C4%B1k [23.06.2021]
• [44] Akkaya M, Kantar L. Finansal krizlerin tahmininde ncü göstergelerin logit-probit model ile analizi: Türkiye uygulaması. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi. 2018;14(3):575-590.
• [45] Green WH. Econometric Analysis, Fifth Edition, PrenticeHall, New Jersey. 2003.
• [46] Yaman K, Olhan E. Atık yönetiminde sıfır atık yaklaşımı ve bu anlayışa küresel bir bakış. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi. 2010;3(1):53-57.
• [47] Gündüzalp AA, Güven S. Atık, çeşitleri, atık yönetimi, geri dönüşüm ve tüketici: Çankaya belediyesi ve semt tüketicileri örneği. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi. 2016; 9:1-19.
• [48] Barut A, Özçelik Ö. Kütahya ilinde katı atık yönetiminin maliyet ve mekansal analizi. Ömer Halisdemir Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2018;11(1):93-110.
• [49] Ertürk MC, Görgün E. Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi. Sigma,m3. 2011; 200-208.
• [50] IEMS (The Informal Economy Monitoring Study) (2012) The Urban Informal Workforce: Waste Pickers/ Recyclers. http://wiego.org/sites/wiego.org/files/publications/files/IEMS-waste-picker-report.pdf, [15.07.2016]
• [51] Scheinberg A, Simpson M, Gupt Y, Anschütz J, Haenen I, Tasheva E, Hecke J, Soos R, Chaturvedi B, GarciaCortes S, Gunsilius E. Economic Aspects of the Informal Sector in Solid Waste Management, GTZ and CWG, Eschborn, Germany. 2010.
• [52] Ekşi A. Sokak atık toplayıcıları sorununun farklı bir bakış açısı ile değerlendirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2017; 1(4)-Özel sayı, 1-13.
• [53] Meriç O. Katı stık yönetiminde belediye birliklerinin rolü (Marmara belediyeler birliğinin örneği [yüksek lisans tezi], İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyayl Bilimler Enstitüsü. 2014.
• [54] İpek U, Çapar B. Belediyeler ve Atık Yönetim Mevzuatı-I. Firat University Journal of Engineering. 2011;23(2):95-108.
• [55] Cem E. Katı atık yönetimi ve model önerisi: Mamak Belediyesi örneği,(Dönem Projesi), Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 2020.