Tıp Etiği Bağlamında Kürtaj ve Ötanazi: İnanç Sistemleri Açısından Bir Değerlendirme

Yıl 2023, , 45 - 64, 30.12.2023

Rabia Coşgun

https://doi.org/10.59379/tdpd.1267420

Öz

Modern dönemde yaşanan gelişmelerin bireysel, toplumsal ve küresel çapta algı, ihtiyaç ve yaşantıları değişime uğratması sorun alanlarını çeşitlendirmiştir. Tartışmalara zemin hazırlayan alanlardan birisi de tıptır. Kürtajın gerekli olduğu durumların saptanması, embriyo dokularının kullanılması, doku ve organ aktarımı, kiralık (taşıyıcı) anne, rekombinant genetik uygulamalar, ölümün tanımı, ötanazi, bitkisel yaşam ve ölüm gibi alanlar tıbbi teknolojinin ilerlemesiyle birlikte çok daha fazla tartışılır hale gelmiştir. Yine, günümüzde uygulanan bakım ve tedavilerle, kronik veya ağır hastalığı olan kişilerin yaşam sürelerinin artması, bu durumlarla birlikte yaşanan fiziksel, psikolojik, sosyal ve ekonomik sorunların ağırlığı, tüm bu problemlere çözümler sunulabilmesinde disiplinler arası yaklaşımları gerekli kılmıştır. Tıp etiği, tıp uygulamalarında toplumsal ve evrensel olarak kabul gören iyi nitelikli değerleri ortaya koyar; sunulan hizmetlerin az sorunla yürütülmesi için standartlar ve kurallar oluşturur. İnsanların ve toplumların algı, inanç, ihtiyaç ve arzularının şekillenmesinde, toplumsal yapının, kültürün ve normların oluşmasında, ortaya koydukları kalıp yargılarla standart yaklaşımları teşvik etmesi bağlamında, dinlerin yönlendirici, kısıtlayıcı ve motive edici etkilerini yaşamın her alanında görmek mümkündür. Kişi inancı ile hayat karşısında, süreğen bir dinamizm gerektiren varoluşsal bir duruş kazanır ve hayata dair aldığı kararlarda dinlerin söylediklerini her daim dikkate almaya gayret gösterir. Bazı kişiler ise bu duruştan ve dinlerin yönlendirici etkisinden uzak olabilir. Kürtajı ve ötanaziyi talep eden ve uygulayan zihniyet yapıları bu duruşun neresindedir? Bu makale, tıp sahası içinde ahlaki ve etik problemlere neden olan, hayatın başlangıcı ve sonuna ilişkin etik kararlar çerçevesinde değerlendirilen kürtaj ve ötanaziyi konu edinmiştir. Çalışmada, bu konuların bireysel ve toplumsal anlam ve etkilerinin dinlerin bakış açısıyla ilişkilendirilerek anlaşılması amaçlanmıştır. Kişi ve toplum üzerinde inanç sistemlerinin teşvik edici ya da caydırıcı etkileri üzerinden yapılan incelemelerin çözüm üretme ve karara bağlama noktasında arz ettiği öneme dair farkındalık hedeflenmiştir. Bu bağlamda kürtaj ve ötanazi konularına ilişkin farklı disiplinler tarafından yapılan çalışmalar literatür tarama ve doküman incelemesiyle tekrar ele alınarak genel bir değerlendirme yapılarak öneriler eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Tıp etiği, Ahlak, Kürtaj, Ötanazi, Din

Abortion and Euthanasia in the Context of Medical Ethics: An Evaluation from the Perspective of Belief Systems

Öz

The developments in the modern era have diversified problem areas by transforming individual, societal, and global perceptions, needs, and experiences. One prominent domain fostering discussions is medicine. Advancements in medical technology have intensified debates on topics such as determining the necessity of abortion, the use of embryonic tissues, organ and tissue transplantation, surrogate motherhood, recombinant genetic applications, the definition of death, euthanasia, vegetative states, and death. Moreover, the extended life expectancy of individuals with chronic or severe illnesses, due to contemporary care and treatments, has necessitated interdisciplinary approaches to address the physical, psychological, social, and economic challenges accompanying these situations. Medical ethics delineates universally accepted high-quality values in medical practices, establishing standards and rules for the smooth provision of services. In shaping the perceptions, beliefs, needs, and desires of individuals and societies, influencing the formation of social structures, cultures, and norms, and encouraging standard approaches through patterned judgments, the guiding, restrictive, and motivating effects of religions can be observed in various aspects of life. Personal beliefs lead individuals to adopt an existential stance requiring persistent dynamism in the face of life, striving to always consider what religions dictate in their decisions. However, some individuals may remain distant from this stance and the guiding influence of religions. Where do the mindsets that demand and practice abortion and euthanasia stand in this stance? This article addresses abortion and euthanasia, evaluated within the framework of ethical decisions regarding the beginning and end of life, causing moral and ethical problems within the field of medicine. The aim of the study is to understand the individual and societal meanings and impacts of these issues by associating them with the perspectives of religions. The investigation, conducted through literature review and document analysis, aims to raise awareness regarding the importance of examinations across belief systems in providing solutions and making decisions. In this context, various studies on abortion and euthanasia conducted by different disciplines were reexamined through literature review and document analysis, providing a comprehensive evaluation and offering insights and recommendations.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Medical ethics, Morality, Abortion, Euthanasia, Religion

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Aktan, C. C. (2009). Ahlak ve Ahlak Felsefesine Giriş. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 38-59.
• Arda, B. & Şahinoğlu Pelin, S. (1995). Tıbbi Etik: Tanımı, içeriği, yöntem ve başlıca konuları. Ankara Tıp Mecmuası, 48, 323-336.
• Aşkın, U. & Yeğrim, K. (2022). Ötenazi ve Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı Arasındaki İlişki. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 52, 1-24.
• Büken, N. Ö. (t.y.) (2022, 11, 21) Biyoetikte Sorun Kümeleri. http://www.deontoloji.hacettepe.edu.tr/ekler/pdf/aset_15_guz/aset_15_guz_slayt/biyoetikte_sorun_buken.pdf (Erişim: 21. Kasım. 2022).
• Cevizci, A. (2005). Felsefe Sözlüğü (6. bs). Çanakkale: Paradigma Yayıncılık.
• Çinpolat, S. (2017). Yahudilikte Çocuk Sahibi Olma ve Çoğalmanın Yeri ve Önemi. Dini Araştırmalar, 20 (51), 137-152.
• Çolak, S. (2012). Felsefi Açıdan Tıp Etiği. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirhan Özdemir, A. (2005). Etik, Tıp Etiği, Tıp Etiği İlkeleri ve Hekim Hasta İlişkilerinde Etiğin Yeri. Erdem Dergisi, 15 (44), 27-72.
• Dirik, M. (2018). İslam Hukuku Açısından Kürtaj. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 5 (5), 73-96.
• Diş, A. (2007). Aile Boyu Sağlık ve Kişisel Bakım Rehberi. İstanbul: Yeni Şafak Yayınları.
• Erdem, R. & Fettahoğlu, R. (2022). Sağlık Hizmetleri Açısından Ölüm Turizmi. Meslek ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1), 29-37.
• Eryiğit Bader, F. (2019). Yahudilik Hristiyanlık ve İslam’da Kürtaj. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (1), 116-141.
• Filiz, Ş. (2017). İnsanın Uzun Ölüm ile Sınavı ya da Ötenazi Tartışmalarının Felsefi Değeri. Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (3), 12-139.
• Göka, E. (2018). Hoşçakal (1. bs). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Gülmez, S. E. (2023). Tıp Nedir – 1. https://www.sinemezgigulmez.com/tip-nedir-1 (Erişim: 10 Mart 2023).
• Gündüz, Ş. (2023). Dinler Tarihi Açısından Kürtaj. SD Platform. https://www.sdplatform.com/Dergi/659/Dinler-tarihi-acisindan-kurtaj.aspx (Erişim: 10 Şubat 2023).
• Işıl Ülman, Y. (2010). Etik, Biyoetik, Hukuk: Temel Kavramlar ve Yaklaşımlar. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1 (1), 1-4.
• İnceoğlu, S. (1999). Ölme Hakkı-Ötenazi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Johnson, L. SYD M. (2011). Kürtaj: Ahlaki Perspektifler (Çev. K. Tıbık,). Dini araştırmalar, 4 (39), 139-160.
• Köylü, M. (2006). Küresel Ahlak Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları.
• Köylü, M. (2012). Dünya Dinlerinde Ahlak (2. bs). İstanbul: Dem Yayınları.
• Narimisa, M. (2014). Euthanasia in Islamic Views. European Scientific Journal, Special/edition 2, 170-173.
• Özaltay, B. (1996). Ötenazi ve Getirdiği Etik Sorunlar. (Yayınlanmış Uzmanlık Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Özçimen, Z. (2019). Dinler Tarihi Açısından Hristiyanlıkta Kürtaj (Katolik Kilisesi Örneği). (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Paloutzian, Raymond F. & Park, Crystal L. (2013). Din ve Maneviyat Psikolojisi. (Çev.İ. Çapacoğlu & A. Ayten). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Rosenfield, A. & Iden, S. (2011). Kürtaj: Tıbbi Perspektifler. (Çev. K. Tıbık). Dini Araştırmalar, 14 (38), 123-134. Sarıtaş, K. (2012). Kürtajın Ahlakiliği Sorunu. JASSS/The Journal of Academic Social Science Studies, 5 (7), 587-608.
• Saunders, J. (2000). The practice of clinical medicine as an art and as a Science. Med Humanit, 26 (1), 18-22.
• Sümer, N. (2015). Dinlerin İntihar Olgusuna Bakışı. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sümer, N. (2016a). Yahudilikte, Hristiyanlıkta ve İslam’da Ötenazi. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (14), 115-132.
• Sümer, N. (2016b). Hint Dinlerinde Acıdan Kaçışın Bir Yolu Olarak Ötenazi. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2), 69-86.
• Tokur, B. (2020). Klasik ve Güncel Konularıyla Din Psikolojisi (1. bs). Ankara: Sonçağ Yayınları.
• Türkmen, H. (2015). Ötenazi Sorunsalına Teolojik Açıdan Bir Bakış. Kader Kelam Araştırmaları Dergisi, 13 (1), 495-519.
• Varol, Ş. (2021). Yaşam Hakkı Bağlamında Ötenazi ve Kürtaj. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Williams, J, R. (2005). Tıp Etiği El Kitabı. (Çev. M. Civaner). Ankara: Dünya Hekimler Birliği.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8. bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık.