A Study on the Literature of “Values Psychology and Pedagogy” in Turkish Psychology and Pedagogy of Religion Studies (1975-2023)

Yıl 2024, Sayı: 9, 99 - 136, 30.06.2024

Hanife Teker

https://doi.org/10.59379/tdpd.1404191

Öz

The aim of this article is to conduct a literature review (1975-2023) on values psychology and pedagogy in Turkish psychology and pedagogy of religion studies and to provide a literal overview of the general state of these studies. The literature review method used in the article is a technique that examines, summarizes, classifies, and interprets previously published information. Research based on literature reviews is highly valuable as it provides information about past studies in any field. Therefore, this article is important for future research on values psychology and pedagogy in Turkish psychology and pedagogy of religion studies. This article also aims to meet the literature review needs of future studies. In this context, research written in Turkish on the topic of 'values psychology and pedagogy' between 1975-2023, including 'books, theses, articles, papers, translations, and encyclopedia entries,' has been compiled and grouped according to the diversity of academic products. To access the research conducted in this field in Turkey, the following internet databases were used: National Thesis Center, Dergi Park Academic, Islamic Research Center, Google Scholar, National Library, and Islamic Encyclopedia (n=6). As a result of these examinations, a total of 372 academic products were identified. When the quantitative distributions of these data by academic product types are examined, it is seen that 33% of the sources are books (n=122), 36% are theses (n=135), 23% are articles (n=85), 5% are papers (n=20), 2% are translations (n=8), and 1% are encyclopedia entries (n=2). When a general evaluation is made based on the literature review on values psychology and pedagogy (1975-2023), it is observed that there is not enough research in the field of psychology of religion. Additionally, the following recommendations can be made for researchers working in the field of psychology of religion: (i) Interdisciplinary studies on values psychology and pedagogy can be increased; (ii) article and paper studies on values psychology can be encouraged; (iii) current studies on the psychological reasons and outcomes of studies in the field of Turkish pedagogy of religion can be continued; (iv) in addition to studies in other disciplines, research on the development of religious values according to developmental periods in psychology of religion can be conducted.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Pedagogy of religion, Psychology of values, Pedagogy of values, Literature

Türk Din Psikolojisi ve Pedagojisi Çalışmalarında “Değerler Psikolojisi ve Pedagojisi” Literatürü (1975-2023) Üzerine Bir Araştırma

Öz

Bu makalenin amacı, Türk din psikolojisi ve pedagojisi çalışmalarında değerler psikolojisi ve pedagojisi üzerine bir literatür (1975-2023) taraması yapmak ve yapılan bu çalışmaların genel durumu hakkında literal bilgi vermektir. Makalede, metodolojik yöntem olarak kullanılan literatür taraması, daha önce yayımlanan bilgileri inceleyen, özetleyen, sınıflayan ve yorum yapan bir tekniktir. Literatür taramasına dayalı araştırmalar, herhangi bir alanda geçmişte yapılan çalışmalar hakkında bilgi sağlamaları açısından oldukça değerlidir. Dolayısıyla bu makale, Türk din psikolojisi ve din pedagojisi çalışmalarında değerler psikolojisi ve pedagojisi üzerine gelecekte yapılacak araştırmalar için önemlidir. Bu makale, aynı zamanda ileride yapılacak olan çalışmaların kaynak tarama ihtiyacını gidermeyi de hedeflemektedir. Bu doğrultuda makalede, 1975-2023 yılları arasında ‘değerler psikolojisi ve pedagojisi’ konusunda alana kazandırılmış ‘kitap, tez, makale, bildiri, çeviri ve ansiklopedi maddesi’ türündeki Türkçe yazılan araştırmalar, akademik ürün çeşitliliğine göre gruplanarak bir araya toplanmıştır. Türkiye’de sözü edilen bu alanda yapılan araştırmalara ulaşmak için Ulusal Tez Merkezi, Dergi Park Akademik, İslam Araştırmaları Merkezi, Google Akademik, Milli Kütüphane ve İslam Ansiklopedisi (n=6) internet veri tabanlarından yararlanılmıştır. Yapılan bu incelemeler sonucunda toplamda 372 adet akademik ürün tespit edilmiştir. Elde edilen bu verilerin akademik ürün türlerine göre nicel dağılımlarına bakıldığında ise taranan kaynakların % 33’ünü kitapların (n=122), % 36’sini tezlerin (n=135), % 23’sini makalelerin (n=85), % 5’ini bildirilerin (n=20), % 2’sini çevirilerin (n=8) ve % 1’ini de (n=2) ansiklopedi maddelerinin oluşturduğu görülmüştür. Değerler psikolojisi ve pedagojisi üzerine (1975-2023) yapılan literatür taraması sonucunda genel bir değerlendirme yapıldığında; din psikolojisi alanında yeterli düzeyde çalışma yapılmadığı gözlemlenmiştir. Ayrıca din psikolojisi alanında çalışan araştırmacılar için de konuya ilişkin şu önerilerde bulunulabilir: (i) Değerler psikolojisi ve pedagojisi üzerine disiplinler arası çalışmalar artırılabilir; (ii) değerler psikolojisine yönelik makale ve bildiri çalışmaları özendirilebilir; (iii) Türk din pedagoji alanındaki çalışmaların psikolojik nedenleri ve sonuca etkileri gibi yaklaşımlarla güncel çalışmalar sürdürülebilir; (iv) diğer disiplinlerin bu konudaki çalışmalarına ek olarak din psikolojisinde gelişim dönemlerine göre dinsel değerlerin gelişimi üzerine çalışmalar yapılabilir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Din pedagojisi, Değerler psikolojisi, Değerler pedagojisi, Literatür

Kaynakça

• Acar, İ. (2020). Din ve değerler eğitimi açısından İran sineması: Majid Majidi'nin filmleri örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akcan, S. (2021). Nurettin Topçu’da din ve ahlak eğitimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arlı, B. (2022). Milli Eğitim Bakanlığı mevzuatında yer alan kök değerler açısından Harfler Köyü çizgi filminin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Atlı, İ. (2011). Safiye Erol'un fikrî eserlerinde değerler ve din eğitimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balık, E. (2018). Kur'ân'da Hz. Lût kıssasının değerler eğitimi açısından tahlili (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Biricik, E. (2018). İlkokullarda ahlak eğitimi tutum ve davranış ilişkisi üzerine öğrenci-öğretmen-veli görüşleri (Ağrı İli örneği) (Yayımlanmamış Yük-sek Lisans Tezi). Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Boydak, K. (2019). Öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre özel liselerde yürütülen değerler eğitimi uygulamalarının değerlendirilmesi (Kayseri örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bozkurt, T. (2021). Din Yolu Dergisi’nde din ve ahlak eğitimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Can, A. (2019). Yeşilçam dönemindeki hazretli filmlerin din ve değerler eğitimi açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çetin, H. (2019). Mevlâna'da ahlak eğitimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çetinkaya, M. (2020). Tabakâtü's-Sûfiyye'de Mahmud Es'ad Coşan’ın ele aldığı bazı ahlâkî değerler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kara-bük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Demirden, K. (2019). Kur'ân'da Hz. İbrahim kıssasının değerler eğitimi açısından tahlili (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, M. (2021). Beden eğitimi ve oyun dersinde çocuk oyunları ile değerler eğitimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gökçöl, Ş. (2016). Tiyatro oyunlarıyla değerler eğitimi. Ankara: Efil Yayınevi.
• Gül, A. (2023). Diyanet gençlik merkezlerinde yürütülen değerler eğitimi çalışmalarının öğretmen, öğrenci, veli ve Diyanet İşleri Başkanlığı personeli görüşleri çerçevesinde incelenmesi. Mevzu: Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 543-583.
• Güven, M. Ö. Ş. (2021). Gençler arasında popüler olan dizilerin değerler açısından analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demi-rel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaçmaz, M. Y. (2020). Hababam Sınıfı filmlerinin değerler eğitimi açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaca, A. S. (2020). Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 yaş Kur'ân kursu öğrencilerine uygulanan değerler eğitiminin öğretici görüşleri açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaymakcan, R., & Meydan, H. (2020). Ahlak ve değerler eğitimi (3. Baskı). İstanbul: Dem Yayınları.
• Koç, M. (2018). Psikolojik ve pedago-sosyo-teolojik açıdan güven: din ve değerler psikolojisi perspektifinden analizler. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(33), 1-38.
• Kurt, T., & Koyuncu, M. (2023). Yükseköğretimde akademisyenlerin değer eğitimi algıları: Din eğitimi ana bilim dalı özelinde fenomenolojik bir araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 21(45), 63-100.
• Meydan, H. (2019). Akademide değerler eğitimi: Tezler ve makaleler (1989-2017). İstanbul: Dem Yayınları.
• Şimşek, Ş., & Bulut, F. (Ed.). (2020). Çocuk edebiyatı yazarlarının kaleminden değerler eğitimi. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Şirin, N. (2014). Okul öncesi eğitimde değerler eğitimi programı: Davranış geliştirme merkezli öğrenme. İzmir: Zambak Yayınları.
• Topal, Ş. (2023). Mevlâna'nın eserleri ekseninde değerler eğitimi ile ilgili çalışmaların incelenmesi, tahlili, fihristi ve örnek metinler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Mevlana Araştırmaları Enstitüsü.
• Turgut, M. (2019). Ortaokullarda din, ahlak ve değerler alanındaki seçmeli derslerin yönetici, öğretmen, öğrenci ve veli görüşleri bağlamında incelenmesi (Antalya ili örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tutkun, C. (2019). Yoldaki kaya: İlköğretim öğrencileri için değerler eğitimi konulu piyesler. Antalya: Baygenç Yayıncılık.
• Ünlüer, P. (2013). Masalların dini ve ahlaki değerler açısından incelenmesi: Billur Köşk masalları örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üzmez, S. (2022). Ortaokul din, ahlak ve değerler alanı seçmeli dersleri ile DKAB dersinin kazanım ve içerik açısından karşılaştırmalı incelemesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeniyol, A. (2016). Ortaöğretimde manevi değerler ve eğitimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, İ. A. (2022). Erken çocukluk dönemi değerler eğitimi veren kurumlarda aile katılımının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, S. (2002). Yusuf kıssasının ahlak eğitimi açısından tahlili (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldız, T. (2022). Nur suresinde geçen ifk hadisesinin ahlak eğitimi açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.