Cultural and Touristic Values of Şanlıurfa on the Trace of Ancıent City Images

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 46 - 55, 30.06.2025

Meryem Akoğlan Kozak

Öz

This study examines the historical, cultural, and touristic values of Şanlıurfa within the context of ancient city elements. Şanlıurfa is a city located in the Southeastern Anatolia Region and is known as one of the oldest settlements in the world. Throughout history, it has been an important center for transportation, trade, and culture, and it is also one of the centers of Mesopotamian civilization. Recent archaeological excavations, particularly at Göbekli Tepe, have shown that the city was an ancient center of belief. In this context, traces of different religions and beliefs can be found in the city.
The research offers a perspective aimed at enhancing the touristic potential of ancient city elements and strengthening Şanlıurfa's image. During the reading and examination process, a rich literature related to the city has been reviewed. The concept of an ancient city expresses values that have survived from ancient times to the present, while social identity and imagery are composed of components such as public spaces, cultural heritage areas, recreational areas, parks, streets, bridges, and monuments.
Among the ancient city elements in Şanlıurfa, important structures such as the "sıra gecesi", music, historical belief sites, Göbekli Tepe, gastronomic products, and the Atatürk Dam have been identified. It has been revealed that these elements play a significant role in the city's touristic promotion and branding. However, the study emphasizes that aviculture is not sufficiently recognized and that greater awareness needs to be raised in this area; it also highlights the necessity of aesthetically reorganizing historical belief sites and the facilities that serve these areas.
In conclusion, it is stated that the ancient images of Şanlıurfa have significant potential for contemporary tourism activities due to their historical and cultural depth, and this potential needs to be properly evaluated. Such studies can enhance Şanlıurfa's tourism potential by preserving its historical and cultural values for the future.

Anahtar Kelimeler

Şanıurfa, ancient city, images

Kadim Şehir İmgeleri İzinde Şanlıurfa’nın Kültürel ve Turistik Değerleri

Öz

Bu çalışma, Şanlıurfa'nın tarihi, kültürel ve turistik değerlerini kadim şehir unsurları bağlamında incelemektedir. Şanlıurfa, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan ve dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olarak bilinen bir şehirdir. Tarih boyunca önemli bir ulaşım, ticaret ve kültür merkezi olmasının yanı sıra Mezopotamya medeniyetinin de merkezlerinden biridir. Son yıllarda yapılan arkeolojik kazılar, özellikle Göbekli Tepe'de, şehrin eski bir inanç merkezi olduğunu göstermiştir. Bu bağlamda, şehirde farklı dinlerin ve inançların izleri bulunmaktadır.
Çalışma, kadim şehir unsurlarının turistik potansiyelini geliştirmeye ve Şanlıurfa'nın imajını güçlendirmeye yönelik bir perspektif sunmaktadır. Okuma ve inceleme sürecinde, şehirle ilgili zengin bir literatür taranmıştır. Kadim şehir kavramı, eski dönemlerden günümüze gelen değerleri ifade ederken, toplumsal kimlik ve imgeler; kamusal alanlar, kültürel miras alanları, rekreasyon alanları, parklar, sokaklar, köprüler ve anıtlar gibi bileşenlerden oluşmaktadır.
Şanlıurfa'daki kadim şehir unsurları arasında sıra gecesi, müzik, kuşçuluk, tarihi inanç mekanları, Göbekli Tepe, gastronomik ürünler ve Atatürk Barajı gibi önemli yapılar belirlenmiştir. Bu unsurların, kentin turistik tanıtımında ve markalanmasında büyük bir rol oynadığı ortaya konmuştur. Ancak, çalışmada kuşçuluğun yeterince tanınmadığı ve bu alanda daha fazla farkındalık yaratılması gerektiği; ayrıca tarihi inanç mekanlarının ve buralardaki hizmet veren tesislerin estetik bir şekilde yeniden düzenlenmesi gerekliliği vurgulanmaktadır.
Sonuç olarak, Şanlıurfa'nın kadim imgeleri, tarihsel ve kültürel derinliği ile günümüzdeki turizm faaliyetleri açısından önemli bir potansiyele sahip olduğu, bu potansiyelin ise doğru bir şekilde değerlendirilmesi gerektiği belirtilmektedir. Bu tür çalışmalar, Şanlıurfa'nın tarihi ve kültürel değerlerini koruyarak, gelecekteki turizm potansiyelini artırabilir.

Anahtar Kelimeler

Şanlıurfa, kadim şehir, şehir imgeleri

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

yok

Kaynakça

• Açıkalın, O. ve Saltuk, A. (2007). Kalkınmada Yeni Kavram ve Stratejiler, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 10(1): 5-27.
• Akalın, L. (2010). Tandırlıktan Gelen Lezzet, Geleneksel Urfa Yemekleri, Yayına Hazırlayan Müslüm C. Akalın, Şanlıurfa Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Yayınları, Şanlıurfa.
• Akalın, M. (1985). Milli Mücadelede Urfa, Engin Yayınları, Şanlıurfa.
• Akbaba, G. (1992). Cumhuriyetimizin En Büyük Eseri GAP’ın Tarım ve Sosyo-Kültürel Boyutu, GAP İdaresi Başkanı Olcay Ünver ile Söyleşi, Bilim ve Teknik, 25 (292):19-22.
• Akbıyık, A. (2006). Şanlıurfa Sıra Gecesi, Elif Matbaacılık, Şanlıurfa.
• Akbıyık, M. (2014). Şanlıurfa ilinin turizm potansiyelinin belirlenmesi ve planlamaya yönelik öneriler, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akoğlan Kozak, M., H. Güçlü Nergis ve F. Toker (2023). Kültürel Mirasın Uzamsal Boyutunda Göbeklitepe’nin Ruhu, Turizm Akademik Dergisi, 10 (2), 179-195.
• Algın Akıl, S. (2006). Yöremizden Soframıza Urfa Mutfağı, Şanlıurfa Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Yayınları, Şanlıurfa.
• Aydın, S. (2019). Mardin: Aşiret, Cemaat, Devlet, Tarih Vakfı yayınları, İstanbul.
• Barakazı, M. (2019). Şanlıurfa’nın kültürel miraslarından inanç merkezleri üzerine bir araştırma, International Socıal Mentalıty And Researcher Thınkers Journal, 5(23), 1314-1323.
• Baran, M. (2006). Halk Mimarisinin Halkbilimi Bağlamında Değerlendirilmesine Harran Evleri Örneği, Millî Folklor Dergisi, 18 (72): 141-147.
• Bilgin A. Fuat (2021). Urfa’da Dindarlık, Bir Ahir Zaman Babil’i Urfa, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Calvino, İ. (2002). Görünmez Şehirler, Çeviren: Işıl Saatçioğlu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Cenak, D. (2018). Şanlıurfa’yı Gezelim, T.C. Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları:18.
• Çakmak, T. F. (2014). İnanç turizminin turistik destinasyon pazarlamasındaki yeri ve önemi: Göbekli tepe örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelik, M.ve Aksoy, M. (2017). Şanlıurfa’da Özel Günlerde Yapılan Yemeklere Yönelik Bir Araştırma, Journal of Recreation and Tourism Research, 4 (Special Issue 1), 136-144.
• Durmaz, Ö. (2014). Dünyanın En eski Mutfağı, Şanlıurfa Yemek Kitabı, KAV Yayını, Şanlıurfa.
• Ercan, M., Erdoğan, T. ve Taş, İ. (2023). Şanlıurfa mutfak kültüründe yer alan yöresel yemeklerin yiyecek-içecek işletmeleri menülerinde yer alma düzeyleri, Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 6(2), 866-878.
• Göyünç, N. (1969). XVI Yüzyılda Mardin Sancağı, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• İrcan, M. R. ve Duman, N. (2024). 15 Mart 2023'te Şanlıurfa’da Meydana Gelen Sel ve Taşkının Oluşumunda Etkili Olan Coğrafi Faktörlerin Değerlendirilmesi, Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 10(2): 450-464.
• Kılçıksız, J. (2024). İtalo Calvino’da Anlatı Mantığının Ağ Örgülü Doğası, ekdergi.com. Erişim tarihi, 13.06.2025.
• Közcü, H. (2016). Urfa Mimarisinde Kabaltılar, Şanlıurfa Büyük Şehir Belediyesi Yayını, Şanlıurfa.
• Kurt, A. O. ve Göler, M. E. (2017). Anadolu’da İlk Tapınak: Göbeklitepe, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, CUID, Aralık, 21 (2): 1107-1138.
• Kürkçüoğlu, A. C. (2002). “Şanlıurfa Folklorunda Kuşlar ve Kuşçuluk”, Şanlıurfa Uygarlığın Doğduğu Şehir, Şanlıurfa Valiliği, Şanlıurfa.
• Kürkçüoğlu, S. ve Erkol, G. (2013). Şanlıurfa Kültür ve İnanç Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi, International Conference on Religious Tourism and Tolerance, 9-12 Mayıs, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Turizm Fakültesi, Konya, Türkiye.
• Lynch, K. (2016). Kent İmgesi, İrem Başaran (Çevirmen), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Ökten, Ş. ve Çeken, H. (2008). Şanlıurfa’nın turizm pazar potansiyeli ve GAP bölgesi kalkınmasındaki önemi, Verimlilik Dergisi, Sayı 1, 107-125.
• Özalp, H. (2016). İnsanlığın en eski tapınağı Göbeklitepe teolojik olarak bize ne söyler? Bilimname, Düşünce Platformu, XXX, 2016/1, 59-74.
• Şen, F. (2021). Urfa’nın Mutfağı ve Yemeklerle Yolculuğu, Bir Ahir Zaman Babil’i Urfa, (içinde bölüm), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tayanç, M. (2021). Kent İmgesi ve Kentli Kimliği. DBY Yayınevi, İstanbul.
• Yeşil, K. (2016). Bir Devlet Adamından Medeniyet Manifestosu: Medeniyetler ve Şehirler, İk İdeaalkent, 20 (7): 1008-1013
• Yıldız, N. 2021), Bir Ahir Zaman Babil’i Urfa, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Yolcu Özkaynak, M. (2023). Calvino’nun Görünmez Kentlerine Farklı Bir Bakış: Görünür Hale Getirerek Dijitale Taşımak, Journal of Architecture, Arts and Heritage (JAH), 2 (3): 41-61.
• İnternet Kaynakları
• 1-https://www.urfadegisim.com/6-subat-depremi-ne-zaman-oldu-kac-kisi-vefat-etti-hangi-sehirlerde-yasandi/125608, Erişim Tarihi: 2.2.2025.
• 2- https://www.ntv.com.tr/n-life/kultur-ve-sanat/mozaikler-sel-suyu-altinda-kaldi,UBI0iFmzG0mGlBXU5UmK8w. Erişim Tarihi: 12.2.2025.
• 3-https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Dosya:Aynzeliha_G%C3%B6l%C3%BC.jpg. Erişim Tarihi: 25.02.2025.
• 4-https://www.yolculukterapisi.com/urfaizlenimleri/