Kentsel ve Kırsal Alanda Hanelerin Meyve-Sebze Tüketim Yapısı ve Tercihlerinin Belirlenmesi: Van İli Tuşba İlçesi Örneği

Yıl 2023, , 143 - 155, 27.12.2023

Ömer Yalvaç , Nurhan Keskin , Mustafa Terin

https://doi.org/10.61513/tead.1371142

Öz

Araştırmada, Van ili Tuşba ilçesinde kentsel ve kırsal alanda yaşayan hanelerin meyve-sebze tüketim yapısı ve tercihlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın ana materyalini, Tuşba ilçesi kentsel (180) ve kırsal alanda (92) ikamet eden ve oransal örnekleme yöntemiyle belirlenen 272 haneden toplanan anket verileri oluşturmaktadır. Verilerin değerlendirilmesinde frekans dağılımı ve çapraz tablolar kullanılmıştır. Araştırmada ankete katılan hanehalkı bireylerinin; %79.4’ü erkek, %20.6’ı kadın, ortalama yaşı 41.04 yıl, %37.9’u ilkokul mezunu ve ortalama hanehalkı genişliği 5.7 kişidir. Kentsel alandaki hanelerin; %80.6’sının, kırsal alandaki hanelerin ise %84.8’inin düzenli olarak meyve-sebze satın aldıkları, kentsel alandaki hanelerin aylık ortalama 521.47 TL, kırsal alandaki hanelerin ise 360.08 TL meyve-sebze tüketim harcaması yaptıkları belirlenmiştir. Kentsel ve kırsal alanda en fazla tüketimi yapılan sebze grubu yumrulu sebzeler iken, en fazla tüketimi yapılan meyve grubu ise yumuşak çekirdekli meyveler olarak tespit edilmiştir. Kentsel alanda hanelerin %55.0’inin, kırsal alanda ise hanelerin %79.3’ünün yeterli düzeyde meyve-sebze tüketmedikleri ve meyve-sebze satın alırken en fazla önem verilen faktörün “sağlık açısından güvenilir olmak”, en az önem verilen faktörün ise “ürün etiketleme” olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hane halkı, Meyve-sebze tüketimi, Tüketim tercihleri, Tuşba, Van

Etik Beyan

Çalışmanın saha verileri 2019 yılında toplandığı için etik kurul izni gerektirmemektedir.

Determination of Fruit and Vegetable Consumption Structure and Preferences of Households in Urban and Rural Areas: A Sample of Tuşba District of Van Province

Öz

In the research, it was aimed to determine the fruit and vegetable consumption structure and preferences of households living in urban and rural areas in Tuşba district of Van province. The main material of the research consists of survey data collected from 272 households residing in urban (180) and rural areas (92) of Tuşba district and determined by proportional sampling method. Frequency distribution and cross tables were used to evaluate the data. In the research, 79.4% of the household members surveyed are men, 20.6% are women, the average age is 41.04 years, 37.9% are primary school graduates and the average household size is 5.7 people. It was determined that 80.6% of households in urban areas and 84.8% of households in rural areas regularly purchase fruits and vegetables, and households in urban areas spend an average of 521.47 TL per month, while households in rural areas spend 360.08 TL on fruit and vegetables. While the most consumed vegetable group in urban and rural areas was tuber vegetables, the most consumed fruit group was citrus fruits. 55.0% of households in urban areas and 79.3% of households in rural areas do not consume enough fruits and vegetables. The most important factor when purchasing fruits and vegetables is "being reliable in terms of health", while the least important factor is "product labeling", were determined.

Anahtar Kelimeler

Household, Fruit and vegetable consumption, Consumption preferences, Tuşba, Van

Kaynakça

• Adıgüzel, F. ve Kızılaslan, N. (2015). İstanbul ili Küçükçekmece ilçesinde tüketicilerin tropikal meyve tüketim tercihlerini etkileyen faktörlerin analizi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 2 (1), 42-51.
• Agudo, A., Slimani, N., Ocke, M.C., Naska, A., Miller, A.B., Kroke, A., Bamia, C., Karalis, D., et al. (2002). Consumption of vegetables, fruit and other plant foods in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) cohorts from 10 European countries. Publich Health Nutrition, 5 (6B), 1179-1196.
• Akbay, C., Candemir, S. ve Orhan, E. (2005). Türkiye’de Yaş Meyve ve Sebze Ürünleri Üretim ve Pazarlaması. KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 8(2), 96-107.
• Anonim, (2022). Van İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2022. Faaliyet Raporları.
• Bihan, H., Castetbon, K., Mejean, C., Peneau, S., Pelabon, L., Jellouli, F., Le Clesiau, H. ve Hercberg, S. (2010). Sociodemographic factors and attitudes toward food affordability and health are associated with fruit and vegetable consumption in a low-income French Population. The Journal of Nutrition, 140 (4), 823-830.
• Block, G., Patterson, B. ve Subar., A. (1992). Fruit, vegetables, and cancer prevention: a review of the epidemiological evidence. Nutr Cancer, 18 (1), 1-29.
• Boyle, P,. Veronesi, M., Tubiana, M., Alexander F.E., Calais da Silva, f., Denis, L.J., et al. (1995). European school of oncology advisory report to the European Commission for the Europe against Cancer Programme’ European Code against Cancer. European Journal of Cancer, 31A (9),1395-1405.
• Ceylan, M. (2006). Van İli Kentsel ve Kırsal Alanda Et ve Ürünleri Tüketim Yapısı ve Tüketicilerin Satın Alma Eğilimleri. (Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Choi, A., Ha, K., Joung, H. ve Song, Y. (2019). Frequency of consumption of whole fruit, not fruit juice, is associated with reduced prevalence of obesity in Korean adults. J Acad Nutr Diet, 119 (11), 1842–51.
• DAKA, (2014). Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı, “Van İli Tarım Sektörü Yatırım Kılavuzu”. https://www.daka.org.tr/panel/files/files/yayinlar/Van%20Ili%20Tarim%20Sektoru%20Yatirim%20Kilavuzu.pdf (Erişim 19.09.2023).
• Doğan, G.H., Onurlubaş, H.E. ve Kızılaslan, H. (2014). Edirne ili Keşan ilçesinde yaşayan tüketicilerin meyve sebze tüketim yeri tercihleri ve bunu etkileyen faktörler. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,12 (2), 13-27.
• FAO, (2020). The Food and Agriculture Organization. http://www.fao.org/faostat/en/#data/FBS (Erişim 18.09.2023).
• Giskes, K., Turrell, G., Patterson, C. ve Newman, B. (2002). Socioeconomic differences among Australian adults in consumption of fruit and vegetables and intakes of vitamins A, C and folate. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 15(5), 375–385.
• Gül, M., Yılmaz, H. ve Akpınar, M. G. (2008). The fresh fruit and vegetable consumption and expenditure structures: A cases of Adana province. VIII. National Agricultural Economics Congress, Food Marketing, (1), 133–144. Bursa. Turkey.
• Hung, H.C., Joshipura, K.J., Jiang, R., Hu, F.B., Hunter, D., Smith-Warner, S.A., Colditz, G.A., Rosner, B., Spiegelman, D. ve Willett , W.C. (2004). Fruit and vegetable intake and risk of major chronic disease. Journal of National Cancer Institute, 96 (21), 1577-1584.
• Küçük, N., Urak, F., Bilgic, A., Florkowski, W.J., Kiani, A.K. ve Özdemir, F.N. (2023). Fruit and vegetable consumption across population segments: evidence from a national household survey. Journal of Health, Population and Nutrition, 42 (54), https://doi.org/10.1186/s41043-023-00382-6
• Miran, B. (2002). Temel İstatistik, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Mirmiran, P., Noori, N., Zavareh, M.B., ve Azizi, F. (2009). Fruit and vegetable consumption and risk factors for cardiovascular disease. Metabolism, 58 (4), 460-468.
• Nayga, R.M. (1995). Determinants of household expenditures on fruit and vegetables: A note and update. Journal of Agricultural and Applied Econonmics, 27 (2), 588-594.
• Ness, A.R. ve Fowles, J.W. (1997). Fruit and vegetables and cardiovascular disease: A review. International Journal of Epidemiol, 26 (1), 1-13.
• Newbold, P. (1995). Statistics for Business and Economics, Prentice-Hall International, New Jersey.
• Ogundari, K. ve Arifalo, S. F. (2013). Determinants of household demand for fresh fruit and vegetable in Nigeria: A double hurdle approach. Quarterly Journal of International Agriculture, 52 (3), 199-216.
• Okumuş, R. ve Armağan, G. (2020). Fresh Fruit-Vegetable Marketing and Buying Behaviors of consumers in Aydın. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 57 (1), 73-82,
• Onur, N., Sarper, F. ve Onur, F. (2017). Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeydeki Ailelerin Sebze-Meyve Tüketim Durumları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5 (1), 105-123.
• Rakıcıoglu, N., Fidancı, G. Ve Kıral, S. (2002). Sebze ve meyve tüketimine etki eden etmenlerin saptanmasına yönelik bir çalışma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 31, 18-31.
• Rissanen, T.H., Voutilainen, S., Virtanen, J.K., Venho, B., Vanharanta, M., Mursu, J. ve Salonen, J.T. (2003). Low intake of fruits, berries and vegetables is associated with excess mortality in men: the Kuopio Ischemic Heart Disease Risk Factor (KIHD) Study. Journal of Nutrition, 133 (1), 199-204.
• Robinson, T. (2008). Applying the socio-ecological model to improving fruit and vegetable intake among low-income African Americans. Journal of Community Health, 33, 395-406.
• Sayiner, G. ve Beyhan, Y. (2023). Geleneksel Besin Saklama Yöntemleri ve yeni Teknolojiler. Toros University Journal of Nutrition and Gastronomy, (1), 79-92.
• Sezgin, A.C. (2014). Meyve, Sebze ve Sağlığımız. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2 (2), 46-51.
• Tanyeri, M. T. (2020). Ankara İli Yenimahalle İlçesinde Tüketicilerin Meyve-Sebze Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Tanyeri, M.T. ve Arısoy, H. (2023). Tüketicilerin Meyve ve Sebze Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi: Ankara İli Örneği, Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 9 (1), 27-42. Terin, M., Birinci, A., Bilgiç, A. ve Urak, F. (2018). Determinants of fresh and frozen fruit and vegetable expenditures in Turkish households: a bivariate tobit model approach. J Food Prod Mark, 25 (2), 137–158.
• Terin, M., Hamamcı, G., Gül, T. ve Terin, S. (2016). Determination of household’s fish consumption structure and purchase behaviors in urban areas of Van. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 33(3), 241-249.
• Tohill, B.C. (2005). Dietary Intake of Fruit and Vegetables and Management of Body Weight. Background Paper for the Joint FAO/WHO Workshop on Fruit and Vegetables for Health, 1-3 September, Kobe, Japan.
• TÜİK, (2019). Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (Erişim 10.05.2019).
• TÜİK, (2023). Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Bitkisel-Uretim-Istatistikleri-2022-45504 (Erişim 19.09.2023).
• Yaya, S. ve Bishwajit, G. (2018). Fruit and vegetable consumption among adults in Namibia: analysis of a nationally representative population. Health Promotion Perspectives, 8(4), 283-289
• Yen, S.T., Tan, A.K.G. ve Feisul, M.I. (2015). Consumption of fruits and vegetables in Malaysia: Profiling the daily and nondaily consumers. Asia-Pacific Journal of Publich Health,27(2),2635-2650.
• Yüzbaşıoğlu, R. (2018). Bireylerin Organik Sebze-Meyve Tüketimini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi (Tokat İli Merkezi Örneği). Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 5(4), 433-439.
• Zhang, F., Huang, C. L., Lin, B. H. ve Epperson, J. E. (2008). Modeling fresh organic produce consumption with scanner data: A Generalized Double Hurdle Model Approach. Agribusiness: An International Journal, 24(4), 510–522.