ARIMA Modeli ile Türkiye Bal Üretim Öngörüsü

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 31 - 39, 28.06.2021

Tayfun Çukur Figen Çukur

Öz

Türkiye’nin sahip olduğu zengin flora ve biyolojik çeşitlik, yetiştiriciliğe elverişli çevre ve iklim koşulları arıcılığın gelişmesinde etkili olmuştur. Arıcılık üretim faaliyeti hayvancılık alt sektörünün içinde yer almakta olup ülke ekonomisinde önemli katma değer yaratmaktadır. Arıcılık üretim faaliyetinin çıktıları arasında bal ve propolis, polen, arı sütü, arı zehiri, arı ekmeği gibi ürünler yer almaktadır. Ayrıca bal ve diğer arı ürünlerinin insan beslenmesi açısından birçok faydaları bulunmaktadır. Türkiye bal ve diğer arı ürünleri üretimi açısından dünyada önemli potansiyeli olan ülkeler arasında olup dünya bal üretiminde ikinci sırada yer almaktadır. Bu bağlamda dünya bal üretimi ve ihracatında önemli bir konumda olması nedeniyle Türkiye’nin gerek yurt içi tüketim gerekse dünya bal ihracatındaki konumunun sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından bal üretim öngörüsünün yapılması önem taşımaktadır. Bal üretim öngörüsünün belirlenerek bal üretim planlarının gerçekleştirilmesi arıcılık sektörünün geleceğine yönelik kararların alınmasında karar alıcılara yön vermesi açısından da önemli görülmektedir. Bu araştırmanın amacı, Türkiye’nin 2020-2025 dönemine ait bal üretim miktarı öngörüsünün yapılmasıdır. Bunun için 1990-2019 dönemlerini kapsayan bal üretim verileri kullanılarak, Box Jenkins ARIMA modeli ile Türkiye'de bal üretimi öngörüsü yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre Türkiye’de 2025 yılında bal üretimi 123.420 ton tahmin edilmiştir. Bal üretiminin artırılması için desteklemelerin artırılması, hastalık ve zararlılarla etkin mücadele edilmesi ve kovan başına verimin artırılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zaman serileri, Arıcılık, Tahmin, ARIMA

Turkey Honey Production Forecast with Arima Model

Öz

Turkey's rich flora and biological diversity, environmental and climatic conditions suitable for cultivation have been effective in the development of beekeeping. Beekeeping is a key activity in the animal husbandry sub-sector, creating significant added value in the national economy. Among the outputs of beekeeping production activities are products such as honey and propolis, pollen, royal jelly, bee venom and bee bread. Also, honey and other bee products have many benefits in terms of human nutrition. Turkey is among the countries with significant potential in the production of honey and other bee products and ranks second in world honey production. In this context, it is important to make a forecast of honey production in order to ensure the sustainability of Turkey's position in both domestic consumption and world honey exports, as it has an important position in world honey production and export. Determining the honey production forecast and realizing the honey production plans are also considered important in terms of guiding the decision makers in making decisions about the future of the beekeeping industry. The purpose of this research is to estimate the honey production amounts for the period 2020-2025. To do this, honey production using data covering the period 1990-2019, Box Jenkins ARIMA models were estimated with honey production in Turkey. According to the search results through honey production in Turkey in 2025 was forecasted to be 123.420 tonnes. Supports needs to be increased, effective struggle against diseaes and pests, and increase efficiency per hive in order to increase honey production.

Anahtar Kelimeler

Time series, Beekeeping, Forecast, ARIMA

Kaynakça

• Abacı, N.İ., Abacı, S.H. ve Bıyık, S. (2020). Forecast for the number of colonies and honey yield in Turkey. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 8(2), 464-470.
• Bars, T., Uçum, İ. ve Akbay, C. (2018). ARIMA modeli ile Türkiye fındık üretim projeksiyonu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21(Özel Sayı), 154-160.
• Başer, U., Bozoğlu, M., Eroğlu, N.A. ve Topuz, B.K. (2018). Forecasting chestnut production and export of Turkey using arima model. Turkish Journal of Forecasting, 2(2), 27-33.
• Burucu, V. ve Bal, H.S.G. (2017). Türkiye’de arıcılığın mevcut durumu ve bal üretim öngörüsü. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 28-37.
• Caner, C.B. ve Engindeniz, S. (2020). Türkiye’de pamuk üretiminin arima modeli ile tahmini. Tarım Ekonomisi Dergisi, 26 (1), 63-70.
• Çakan, V.A. (2020). Türkiye yaş incir üretimi ve kuru incir ihracatı için öngörü: Arima modeli yaklaşımı. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 17 (3), 357-368.
• Çelik, Ş. (2015). Türkiye’de bal üretiminin zaman serileri ile modellenmesi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 19(3), 377-382.
• Çukur, F., Yücel, B. ve Demirbaş, N. (2016). AB ve Türkiye'de arıcılık faaliyetine yönelik gıda güvenliği uygulamaları: sorunlar ve öneriler. Tarım Ekonomisi Dergisi, 22(2), 87-95.
• FAO. (2021). Livestock primary, FAOSTAT. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QL Erişim: 07.04.2021.
• Hamzaçebi, C. ve Kutay, F. (2004). Yapay sinir ağları ile Türkiye elektrik enerjisi tüketiminin 2010 yılına kadar tahmini. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19(3), 227-233.
• Karabacak, T. ve Uzundumlu, A.S. (2020). Kayısı üretiminde önde gelen illerin 2019-2025 üretim tahminleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 561-573.
• Kurt, R. ve Karayılmazlar, S. (2019). Türkiye mantar üretimi ve arima (Box-Jenkins) ile projeksiyonu. Ormancılık Araştırma Dergisi, 6 (1), 72-7.
• Kutlar, A. (2017). Eviews ile Uygulamalı Zaman Serileri. İzmit: Umuttepe.
• Onurlubaş, E. ve Demirkıran, S. (2017). Edirne arıcılık işletmeleri üretim ve pazarlama sorunlarına çözüm önerileri. Akademik Bakış Dergisi, 60, 105-124.
• Özer, O.O. ve İlkdoğan, U. (2013). Box-Jenkins modeli yardımıyla dünya pamuk fiyatının tahmini. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 10 (2), 13-20.
• Saner, G., Adanacıoğlu, H. ve Naseri, Z. (2018). Türkiye'de bal arzı ve talebi için öngörü. Tarım Ekonomisi Dergisi, 24 (1), 43-51.
• Şahin, Z. (2015). Çam Balı Üretim Alanları Raporu. Ormanlarımız ve Arıcılık Çalıştayı I (87-109), Bolu.
• TOB. (2021). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarımsal Destekler, https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Tarimsal-Destekler?Ziyaretci=Ciftci, Erişim: 28.05.2021.
• Topuz, B.K., Bozoğlu, M., Başer, U. Ve Eroğlu, N.A. (2018). Forecasting of Apricot Production of Turkey by Using Box-Jenkins Method. Turkish Journal of Forecasting, 2(2), 20-26.
• TÜİK. (2021). İstatistik veri portalı. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1, Erişim: 07.04.2021.
• TÜİK. (2014). İstatistik Göstergeler 1923-2013. Yayın No: 4361, Ankara.
• Ucal, M.Ş. (2006). Ekonometrik model seçim kriterleri üzerine kısa bir inceleme. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (7), 2, 41-57.
• Uçum, İ. (2016). Arima modeli ile Türkiye soya üretim ve ithalat projeksiyonu. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1-8.
• Uzundumlu, A.S. ve Kurtoğlu, S. (2020). Gaziantep ilinin 2018-2025 döneminde yumurta üretim tahminleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(11), 386-401.
• Uzundumlu, A.S., Aksoy, A. ve Işık H.B. (2011). Arıcılık işletmelerinde mevcut yapı ve temel sorunlar; Bingöl ili örneği. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 42 (1), 49-55.
• Vural, H. ve Karaman, S. (2009). Socio-economic analysis of beekeeping and the effects of beehive types on honey production. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 37(2), 223-227.
• Yıldırım, A. ve Altunç, Ö.F. (2020). Muş ili süt üretiminin arima modeli ile tahmini. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 137-146.
• Yılmaz, B. (2015). Türkiye’de Arıcılık. Ormanlarımız ve Arıcılık Çalıştayı I (49-86), Bolu.