Tarımsal Destekler ve Tarımsal Üretim İlişkisi: Türkiye Ekonomisi Üzerine Ampirik Bulgular

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 44 - 56, 28.06.2022

Bahar Oğul

Öz

Tarım sektörü, insanların gıda ihtiyaçlarını karşılayan ve çeşitli özellikleriyle ekonomiye yön veren temel sektörlerden biridir. Tarım sektöründe yaşanan bazı sorunların çözümüne yönelik olarak bu sektörün gelişimi ve düzenlenmesi açısından farklı farklı tarımsal politikalar gerçekleştirilmektedir. Bu politikalardan biri de tarımsal desteklemelerdir. Tarımsal desteklerin içerisinde pek çok destekleme türü yer almaktadır. Tarımsal desteklerin yeri ve öneminin zamanla artmasıyla birlikte tarımsal üretim üzerindeki etkisinin ne şekilde olduğu araştırılması gereken bir konu haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı Türkiye ekonomisinde 2006:Q1-2021:Q3 dönemine ait çeyreklik verilerle tarımsal destekler ve tarımsal üretimin ilişkisini incelemektir. Ampirik analizin kullanıldığı bu çalışmada öncelikle değişkenlerin birim kök düzeyinin sınanması ADF birim kök testiyle incelenmiştir. Değişkenler arasındaki eşbütünleşme ilişkisi ARDL sınır testi yaklaşımı ile sınandıktan sonra katsayı tahmincilerinden olan DOLS ve CCR yöntemlerinden faydalanılmıştır. ARDL, DOLS ve CCR yöntemlerinin sonuçları benzer bulgular ortaya koymuştur. Bu analizler sonucunda kısa dönemde tarımsal desteklerin tarımsal üretimi azalttığı; fakat uzun dönemde tarımsal desteklerin tarımsal üretimi artırdığı bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarımsal destek, Tarımsal üretim, ARDL sınır testi, DOLS yöntemi, CCR yöntemi, Türkiye ekonomisi

The Relationship of Agricultural Subsidies and Agricultural Production: Empirical Findings on the Turkish Economy

Öz

The agriculture sector is one of the basic sectors that meets the food needs of people and directs the economy with its various features. In order to solve some of the problems experienced in the agriculture sector, different agricultural policies are carried out in terms of the development and regulation of this sector. One of these policies is agricultural subsidies. There are many types of subsidies in agricultural subsidies. With the increase in the place and importance of agricultural subsidies over time, the effect on agricultural production has become a subject that needs to be investigated. The aim of this study is to examine the relationship between agricultural subsidies and agricultural production in the Turkish economy with quarterly data for the period 2006:Q1-2021:Q3. In this study, in which empirical analysis was used, first of all, testing the unit root level of the variables was examined with the ADF unit root test. After testing the cointegration relationship between the variables with the ARDL bounds test approach, DOLS and CCR methods, which are coefficient estimators, were used. As a result of these analyses, it has been determined that agricultural subsidies reduce agricultural production in the short term; however, it has been found that agricultural subsidies increase agricultural production in the long term.

Anahtar Kelimeler

Agricultural subsidy, Agricultural production, ARDL bounds test, DOLS method, CCR method, Turkish economy

Kaynakça

• Aktaş, E, Altıok, M. ve Songur, M. (2015). Farklı ülkelerdeki tarımsal destekleme politikalarının tarımsal üretim üzerine etkisinin karşılaştırmalı analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4), 55-74.
• Arslan, E. ve Solak, A. (2019). Tarım politikası ve Türkiye’de 2002 yılı sonrası uygulanan tarımsal destekler. International Social Mentality And Researcher Thinkers Journal, 5(19), 790- 804.
• Arslan, F. (2017). Türkiye’de uygulanan tarımsal destekleme politikalarının tarımsal üretim üzerine etkisinin güncellenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van.
• Ataseven, Y., Arısoy, H., Gürer, B., Demirdöğen, A., ve Olhan, N. Ö. E. (2020). Küresel tarım politikaları ve Türkiye tarımına yansımaları. Türkiye Ziraat Mühendisliği 9. Teknik Kongresi (1-11), Ankara.
• Brown, R. L., Durbin, J. & Evans, J. M. (1975). Techniques for testing the constancy of regression relations over time. Journal of the Royal Statistical Society: Series B, 37, 149-92.
• Bulut, Ö. U. ve Yılmaz, H. (2020). Finansal liberalizasyonun uzun dönemde istihdam yaratıcı etkisinin FMOLS, DOLS ve CCR yöntemi ile analizi. International Journal of Business and Economic Studies, 1(2), 53-59.
• Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1979). Distribution of estimators of autoregressive timeseries with a unit root, Journal of the American Statistical Association, 74, 427-431.
• Direk, M., Kan, A. & Kan, M. (2019). Agricultural supports on sustainability of agriculture in Turkey. 6th International Conference on Sustainable Agriculture and Environment (278-285), Konya, Türkiye.
• Engle, R. F. & Granger, C. W. J. (1987). Co-integration and error correction: representation, estimation and testing. Econometrica, 55(2), 251-276.
• Erdal, G. ve Erdal, H. (2008). Türkiye’de tarımsal desteklemeler kapsamında prim sistemi uygulamalarının etkileri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1), 41-51.
• Erdoğan, M. Ö. (2020). Türkiye’de Tarım Politikaları ve Arayışlar, İNSAMER. https://insamer.com/tr/turkiyede-tarim-politikalari-ve-arayislar_2626.html
• Gül Yavuz, G., Miran, B., Gürer, B. B., Yüksel, N. Y. ve Demir, A. (2016). Buğday, Dane Mısır ve Çeltik Üretiminde Fark Ödemesi Desteklerinin Etkisi. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, Ankara. ISBN: 9786059175395
• Güresinli, C. N. (2015). Avrupa Birliği ve Türkiye tarımsal destekleme politikaları ve yapısal politikalarının tarihi gelişiminin değerlendirilmesi. T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (AB Uzmanlık Tezi).
• HAYGEM. (2022). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, https://www.tarimorman.gov.tr/HAYGEM
• Hiç, F. Ö. (2020). COVID-19 Pandemisi Öncesi ve Sonrasında Tarımsal Üretim ve Politikalar, İstanbul Üniversitesi, Teknoloji Transfer Uygulama ve Araştırma Merkezi, C3ç-KAP 2020-31.
• Invest in Turkey. (2021). Turkish Agri-Food Industry Outlook. Presidency of the Republic of Türkiye Investment Office. https://www.invest.gov.tr/tr/sectors/sayfalar/agrofood.aspx
• Işık, H. B., ve Bilgin, O. (2016). The effects of agricultural support policies on agricultural production: The case of Turkey. In RSEP International Conferences on Social Issuesand Economic Studies, 2nd Multidisciplinary Conference (111-119), Madrid, Spain.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231-254.
• Johansen, S. (1991). Estimation and hypothesis testing of cointegration vectors in gaussian vector autoregressive models. Econometrica, 59(6), 1551-1580.
• Johansen, S. & Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and ınference on cointegration with applications to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169-210.
• Kabaoğlu, Ş. (2016). Kırsal kalkınmada IPARD programı uygulamaları (Trabzon ili örneği). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Trabzon.
• Köse, Z. ve Meral, T. (2021). Türkiye'de tarımsal destekler, gıda güvenliği ve ekonomik büyüme ilişkisi üzerine bir inceleme, Studies on Social Science Insights, 1(2), 51-73.
• Narayan, P. K. & Narayan, S. (2005). Estimating ıncome and price elasticities of ımports for fiji in a cointegration framework. Economic Modelling, 22(3), 423-438.
• Park J. Y. (1992). Canonical cointegrating regressions. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 60(1), 119-143.
• Pata, U.K., Yurtkuran, S. ve Kalça, A. (2016). Türkiye’de enerji tüketimi ve ekonomik büyüme: ARDL sınır testi yaklaşımı. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38(2), 255-271.
• Pesaran, M.H & Shin, Y. (1999). An Autoregressive Distributed Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis, in S. Strom, A. Holly and P. Diamond (Eds.), Econometrics and Economic Theory in the 20th. Century: The Ragnar Frisch Centennial Symposium, Cambridge, Cambridge University Press, 371-413.
• Pesaran, M. H. & Shin, Y. (1995). An Autoregressive Distributed Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis, Cambridge Working Papers in Economics, 9514, Faculty of Economics, University of Cambridge.
• Pesaran, M. H. & Smith, R. (1998). Structural analysis of cointegrating VARs. Journal of Economic Surveys, 12(5), 471-505.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. A. & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Sağdıç, E. N. ve Çakmak, E. (2021). Tarımsal destek ödemeleri ile tarımsal üretim düzeyi arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 10(2), 1858-1880.
• SBB (2022). Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/10/2022-Yili-Cumhurbaskanligi-Yillik-Programi-26102021.pdf
• Stock, J. H. & Watson, M. W. (1993). A simple estimator of cointegrating vectors in higher order integrated systems. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 61(4), 783-820.
• Şaşmaz, M. Ü. ve Özel, Ö. (2019). Tarım sektörüne sağlanan mali teşviklerin tarım sektörü gelişimi üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 61, 50- 65.
• TARSİM (2022). Tarım Sigortaları Havuzu, https://www.tarsim.gov.tr/pages/aboutUs/misyon-ve-vizyon.jsp
• Tatoğlu, F.Y. (2012). İleri Panel Veri Analizi Stata Uygulamalı, Beta Basım Dağıtım, İstanbul.
• Terin, M., Aksoy, A. ve Güler, İ. O. (2013). Tarımsal büyümeye etki eden faktörlerin belirlenmesi üzerine bir çalışma. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(3), 41-50.
• TOB (2022a). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, 2022 Yılı Performans Programı. https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/Performans%20Programlar%C4%B1/TARIM%20ve%20ORMAN%20BAKANLI%C4%9EI%202022Y%C4%B1l%C4%B1%20PerformansProgram%C4%B1.pdf
• TOB (2022b). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Tarimsal-Destekler/Alan-Bazli-Destekler
• TOB (2022c). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Tarimsal-Destekler/Fark-Odemesi-Destekleri
• TOB (2022d). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Kirsal-Kalkinma/Faaliyetler
• TOB (2022e). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Tarimsal-Destekler/Diger-Tarimsal-Amacli-Destekler
• Turhan, M. S. (2005). Avrupa Birliği üyeliği yolunda Türkiye kırsal kalkınma tedbirleri uygulama süreci. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı. (Uzmanlık Tezi), Ankara.
• TÜİK (2022). Türkiye İstatistik Kurumu, https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/Veriler/GSYH.pdf
• Yavuz, F. (2005). Türkiye’de Tarım. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/yayinlar/turkiyede_tarim.pdf
• Yıldız, F. (2017). Türkiye’de merkezi yönetim bütçesinden yapılan tarımsal destekleme ödemelerinin tarımsal üretim üzerindeki etkisi: 2006-2016 dönemi. Sayıştay Dergisi, 104, 45-63.
• Yüceer, S. E., Tan, S. ve Semerci, A. (2020). Türkiye’de 2000-2020 döneminde tarımsal destekleme politikalarının gelişiminin incelenmesi. Lapseki Meslek Yüksekokulu Uygulamalı Araştırmalar Dergisi, 1(2), 36-46.