Türkiye’nin Süt ve Süt Ürünleri Dış Ticaretinde Karşılaştırmalı Üstünlüğünün Analizi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 156 - 168

Muhammed Fatih Aydemir

https://doi.org/10.61513/tead.1434176

Öz

Süt ve süt ürünleri, insanların beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Bu ürünlere olan talep, gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere artan nüfus ile birlikte dünya genelinde artma eğilimindedir. Buna paralel olarak, Türkiye’nin süt ve süt ürünleri üretimi ve ihracatı artmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’nin 2010-2022 yıllarında süt ve süt ürünleri dış ticaretindeki karşılaştırmalı üstünlüğünün analiz edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada kullanılan veriler, TRADEMAP veritabanından elde edilmiştir. Bu doğrultuda, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler (RCA) endeksi, açıklanmış rekabet üstünlüğü (RC) endeksi ve ticaret dengesi endeksi (TBI) kullanılmıştır. Her üç endekse göre, Türkiye’nin dünya piyasalarında dondurma ürün grubunda hem karşılaştırmalı üstünlüğe hem net ihracatçı konuma sahip olduğu anlaşılmıştır. Bununla birlikte peynir altı süt ürünlerinde 2020-2021 yıllarında Türkiye her üç endekse göre karşılaştırmalı üstünlüğe ulaşmıştır. Süt ve krema, ayran, yoğurt, kefir ve peynir ürün gruplarında RC ve TBI değerlerine göre karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu tespit edilmiştir. Aynı ürün gruplarında RCA değerleri açısından karşılaştırmalı dezavantaja sahip olduğu anlaşılmıştır. Tereyağ ve katı yağ ürün grubunda ise Türkiye’nin karşılaştırmalı dezavantaja sahip olduğu, 2021 yılından itibaren net ihracatçı konumda olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Süt, Süt ürünleri, Açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler, Açıklanmış rekabet üstünlüğü, Dış ticaret

Etik Beyan

Etik kurul izni ve/veya yasal/özel izin alınmasına gerek olmayan bu çalışmada araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur.

Analysis of Türkiye's Comparative Advantage in Foreign Trade of Milk and Dairy Products

Öz

Milk and dairy products are a vital part of the human nutrition. Demand for these products tends to increase worldwide as populations grow, especially in developing countries. In parallel, Türkiye has experienced an increase in both production and exports of milk and dairy products. The objective of this study is to analyse Türkiye's comparative advantage in foreign trade of milk and dairy products over the period 2010-2022. The data used in the study are obtained from the TRADEMAP database. Accordingly, the revealed comparative advantage (RCA) index, the revealed competitive advantage (RC) index and the trade balance index (TBI) have been used. Türkiye has a comparative advantage and net exporter position in the ice cream product group, according to all three indices. Similarly, in whey products, Türkiye achieved a comparative advantage in 2020-2021, according to all three indices. Türkiye also has a comparative advantage in milk and cream, buttermilk, yoghurt, kefir, and cheese product groups, as indicated by RC and TBI values. However, in the same product groups, Türkiye has a comparative disadvantage in terms of RCA values. Türkiye has been a net exporter of butter and shortening products since 2021, indicating a comparative disadvantage in this product group.

Anahtar Kelimeler

Milk, Dairy products, Revealed comparative advantages, Revealed competitiveness, Foreign trade.

Kaynakça

• Altay Topcu, B. (2018). Türk Tarım Sektörünün Rekabet Gücü: Gıda ve Canlı Hayvan Ürün Grubu. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(70), 389-404. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7656
• Balassa, B. (1965). Trade liberalisation and “revealed” comparative advantage 1. The manchester school, 33(2), 99-123. https://doi.org/10.1111/j.1467-9957.1965.tb00050.x
• Bashimov, G. (2017). Türkiye’nin tarım ve gıda ürünlerinde karşılaştırmalı üstünlüğü. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(3), 319-330. https://dergipark.org.tr/en/pub/turkjans/issue/30559/330690
• Bojnec, Š., & Fertő, I. (2014). Export competitiveness of dairy products on global markets: The case of the European Union countries. Journal of dairy science, 97(10), 6151-6163. https://doi.org/10.3168/jds.2013-7711
• Bórawski, P., Bełdycka-Bórawska, A., Parzonko, A., Rokicki, T., & Holden, L. (2022). Changes in the comparative advantage of Polish dairy products. Agricultural Economics, 68(12), 464-475. https://doi.org/10.17221/322/2022-AGRICECON
• Çakan, V. A., & Turhan, Ş. (2023). Türkiye Nohut Sektörünün Karşılaştırmalı Üstünlüğü. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 26(2), 377-384. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.1118116
• Çeştepe, H., & Tunçel, A. (2018). Türkiye Demir Çelik Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü Analizi. Electronic Turkish Studies, 13(15). 113-129. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13527
• Çoban, O., Peker, A. E., & Kubar, Y. (2010). Türk Tarımının Avrupa Birliği Ülkeleri Karşısındaki Sektörel Rekabet Gücü. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(20), 247-266. https://dergipark.org.tr/en/pub/susead/issue/28415/302468?publisher=selcuk
• Drescher, K., & Maurer, O. (1999). Competitiveness in the European dairy industries. Agribusiness: An International Journal, 15(2), 163-177. https://doi.org/10.1002/(SICI)1520-6297(199921)15:2<163::AID-AGR2>3.0.CO;2-5
• FAO, (2024). Milk and milk products. https://www.fao.org/dairy-production-products/products/en/ Erişim Tarihi: 20.01.2024.
• Fertö, I., & Hubbard, L. J. (2003). Revealed comparative advantage and competitiveness in Hungarian agri–food sectors. World Economy, 26(2), 247-259. https://doi.org/10.1111/1467-9701.00520
• Gunawardana, P. J., & Khorchurklang, S. (2007). An Analysis of Comparative Advantage and Competitiveness in Dairy Products: Australia and Other Selected Countries. Journal of International Business Strategy, 7(1). 72-85.
• IDF, (2023). Executive Summary of IDF Country Update – December 2023 (Factsheet of the IDF N°32/2023). https://doi.org/10.56169/UBNQ3741 Erişim Tarihi: 25.12.2023.
• Kadakoğlu, C., Kadakoğlu, B., Karlı, B., (2023). Yağlı Tohumlarda Türkiye'nin Küresel Rekabet Gücünün Analizi, Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi (TEAD), Cilt:9, Sayı: EKS 1:1-14.
• Kart, M. Ç. Ö., & Demircan, V. (2014). Dünyada ve Türkiye’de süt ve süt ürünleri üretimi, tüketimi ve ticaretindeki gelişmeler. Akademik Gıda, 12(1), 78-96.
• Kesgingöz, H. (2018). Türkiye’nin Tarım Sektörünün Karşılaştırmalı Üstünlükler Yöntemiyle Analizi. Business & Management Studies: An International Journal, 6(2), 508-523. https://doi.org/10.15295/bmij.v6i2.267
• Lafay, G. (1992), The measurement of revealed comparative advantages, in Dagenais, M.G. and Muet, P.A. (Eds), International Trade Modeling, Chapman & Hill, London.
• Mert, İ., & Dellal, İ. (2019). Dünya ve Türkiye süt ve süt ürünleri dış ticareti. Hayvan Bilimi ve Ürünleri Dergisi, 2(1), 67-83. https://dergipark.org.tr/en/pub/jasp/issue/51546/668557
• OECD, (2021). OECD-FAO Agricultural Outlook 2021-2030. 6.Meat. https://www.fao.org/3/cb5332en/Meat.pdf Erişim Tarihi: 27.12.2023.
• OECD, (2023). OECD-FAO Agricultural Outlook 2023-2032. https://www.oecdilibrary.org Erişim Tarihi: 19.12.2023.
• Sarıçoban, K., & Kösekahyaoğlu, L. (2017). Türkiye’nin Tarımsal Ürünlerdeki İhracat Rekabet Gücünün Ölçülmesi: 1996-2015 Dönemi Üzerine Bir Analiz. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 4(7), 78-96. https://dergipark.org.tr/en/pub/assam/issue/31544/345690
• TAGEM, (2018). Süt Sektör Politika Belgesi 2018-2022. https://www.tarimorman.gov.tr/TAGEM/Belgeler/yayin/Süt%20Sektör%20Politika%20Belgesi%202018-2022.pdf Erişim Tarihi: 20.12.2023.
• TEPGE, (2023). Durum Tahmin, Süt ve Süt Ürünleri 2023, https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Durum-Tahmin%20Raporları/2023%20Durum-Tahmin%20Raporları/Süt%20ve%20SüT%20Ürünleri%20Durum%20Tahmin%20Raporu%202023-372%20TEPGE.pdf Erişim Tarihi: 29.12.2023.
• Terı̇n, M. (2014). Dünya süt ve süt ürünleri üretim, tüketim, fiyat ve ticaretindeki gelişmeler. Journal of the Institute of Science and Technology, 4(3), 53-63. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/417226
• Terin, M., & Yavuz, F. (2018). Türkiye peynir sektörünün uluslararası rekabetçiliğinin avrupa birliği ülkeleriyle karşılaştırılmalı analizi. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 6(9), 1243-1250. https://doi.org/10.24925/turjaf.v6i9.1243-1250.2023
• TRADEMAP, (2023). Trade statistics for international business development. https://www.trademap.org/Index.aspx Erişim Tarihi: 26.12.2023.
• TÜİK, (2023). Türkiye İstatistik Kurumu Veri Tabanı, Ankara. www.tuik.gov.tr Erişim Tarihi: 30.12.2023.
• USK, (2023). Ulusal Süt Konseyi, Ankara. www.ulusalsutkonseyi.org.tr/ Erişim Tarihi: 29.12.2023.
• Utkulu, U., & İmer, H. (2009). Türk tekstil ve konfeksiyon sektörünün Avrupa Birliği tekstil ve konfeksiyon sektörü karşısındaki rekabet gücünün alt sektörler düzeyinde ölçülmesi. Rekabet Dergisi, 36, 3-43. https://www.rekabet.gov.tr/Dosya/dergi/36-pdf
• Viira, A. H., Omel, R., Värnik, R., Luik, H., Maasing, B., & Põldaru, R. (2015). Competitiveness of the Estonian dairy sector, 1994–2014. Journal of Agricultural Science, 26(2), 84-105. http://agrt.emu.ee/pdf/2015_2_viira.pdf
• Vollrath, T. L. (1991). A theoretical evaluation of alternative trade intensity measures of revealed comparative advantage. Weltwirtschaftliches Archiv, 127(2), 265-280. https://link.springer.com/article/10.1007/bf02707986
• Widodo, T. (2008). Dynamic changes in comparative advantage: Japan “flying geese” model and its implications for China. Journal of Chinese Economic and Foreign Trade Studies, 1(3), 200-213. https://doi.org/10.1108/17544400810912365