Zeytinyağı Sektöründe Çapraz Etkinlik Değerlendirilmesi: Aydın ve Balıkesir İlleri Örneği

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 118 - 133

Alperen Kır , Altuğ Özden

https://doi.org/10.61513/tead.1543744

Öz

Bu çalışmanın amacı ülkemizin önemli zeytinyağı üreticilerinin bulunduğu Aydın ve Balıkesir illerindeki zeytinyağı sıkım tesislerinin üretim etkinlikleri ile bulundukları il arasında bir ilişki olup olmadığının ve bununla birlikte etkinlikleri üzerinde belirleyici olan faktörlerin neler olduğunun ortaya konulmasıdır. Çalışmanın ana materyalini tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenen Aydın ilinde 63 adet, Balıkesir ilinde 68 adet olmak üzere toplamda 131 adet zeytinyağı sıkım tesisinde 2020-2021 ve 2021-2022 üretim sezonlarını kapsar nitelikte ve yüz yüze gerçekleştirilen anketlerde elde edilen veriler oluşturmaktadır. Etkinlik skorlarının hesaplanmasında veri zarflama analizinden, etkinlik üzerinde etkili faktörlerin belirlenmesinde 1000 tekrarlı kesikli ve ön yüklemeli regresyon modelinden yararlanılmıştır. Yapılan analizler neticesinde Balıkesir ilinde bulunan zeytin sıkım tesislerinin Aydın ilinde bulunanlara kıyasla üretim girdilerini daha etkin kullandıkları, Balıkesir ilinde tam etkin tesis sayısının daha fazla olduğu, iyileştirme oranlarında da Balıkesir ilindeki tesislerin Aydın’daki tesislere kıyasla daha düşük oranlara sahip oldukları, meta teknoloji oranlarının her iki il için birbirine yakın olduğu, mevcut teknoloji ile mevcut çıktının %95’ inin karşılandığı, Aydın ve Balıkesir illerinde bulunan zeytinyağı sıkım tesislerinin etkinlikleri ile bulundukları il arasında anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca destekleme ve teşvikler ile yeni kurulan tesislerin mevcut tesisleri etkinsizleştirdiği, pazar daralmasına neden olduğu, bunun yerine mevcut tesislerin revize edilmesinin desteklenip teşvik edilmesinin daha uygun olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zeytinyağı, Aydın, Balıkesir, Etkinlik analizi, Veri zarflama analizi

Proje Numarası

ZRF22002

Cross Efficiency Evaluation In Olive Oil Sector: A Case Study Of Aydın And Balıkesir Province

Öz

The aim of this study is to reveal whether there is a relationship between the production activities of olive oil mills in Aydın and Balıkesir provinces, where important olive oil producers of our country are located, and the province in which they are located, and what are the determining factors on their efficiency. The main material of the study consists of data obtained from face-to-face surveys covering the 2020-2021 and 2021-2022 production seasons in a total of 131 olive oil mills, 63 in Aydın province and 68 in Balıkesir province, determined by the stratified random sampling method. Data envelopment analysis was used to calculate the effectiveness scores, and a discrete and bootstrapped regression model with 1000 repetitions was used to determine the factors affecting the effectiveness. As a result of the analysis, it was found that the olive oil mills in Balıkesir province used production inputs more effectively compared to those in Aydın province, the number of fully effective mills in Balıkesir province was higher, the mills in Balıkesir province had lower ratios of improvement compared to the mills in Aydın, and the meta-technology ratios were always higher. It has been concluded that the two provinces are close to each other, 95% of the current output is met with the current technology, and there is a significant relationship between the activities of the olive oil mills in Aydın and Balıkesir provinces and the province they are located in. In addition, it is thought that newly established mills with support and incentives make existing mills ineffective and cause market contraction, and instead, it would be more appropriate to support and encourage the revision of existing mills.

Anahtar Kelimeler

Olive Oil, Aydın, Balıkesir, Efficiency analysis, Data envelopment analysis

Etik Beyan

In order to collect the research material, an ethics committee approval decision was taken by the Aydın Adnan Menderes University Social and Human Sciences Research Ethics Committee in accordance with the decision numbered 187 dated 27.10.2021.

Destekleyen Kurum

Aydın Adnan Menderes University Scientific Research Projects Unit

Proje Numarası

ZRF22002

Kaynakça

• Andersen, P., Petersen, N. C. (1993). A Procedure for Ranking Efficient Units in Data Envelopment Analysis. Management Science 39, 1261-1264.
• Chyung, S. Y., Roberts, K., Swanson, I., Hankinson, A. (2017). Evidence‐based survey design: The use of a midpoint on the Likert scale. Performance Improvement, 56(10), 15-23.
• FAO, (2022). Food and Agriculture Organization of the United Nations: https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL. [Erişim Tarihi: 21/09/2022]
• Kumbhakar C A, Lovell K. (2000). Stochastic Frontier Analysis. New York: Cambridge University Press.
• Li, G., Feng, Z., You, L., Fan, L. (2013). Re-examining the inverse relationship between farm size and efficiency:The empirical evidence in China. China Agricultural Economic Review 5(4), 473-488. doi: 10.1108/CAER-09-2011-0108.
• Madu, C. N., Kuei, C. H. (1998). Application of data envelop analysis in benchmarking. International Journal of Quality Science.
• Newbold, P. (1995). Statistics for Mills and Economics. Prentice Hall Int., USA, New Jersey.
• O'Donnel, C. J., Elosua, R. (2008). Factores de riesgo cardiovascular. Perspectivas derivadas del Framingham Heart Study. Rev. esp. cardiol.(Ed. impr.), 299-310.
• Özden, A., Armagan, G., (2005). Aydın İli Tarım İşletmelerinde Bitkisel Üretim Faaliyetlerinin Verimliliklerinin Belirlenmesi. Tarım Ekonomisi Dergisi 11(2), 111- 121.
• Özden, A. (2010). Günümüzde Etkinlik Kavramı ve Ölçüm Metotları. Presented at the Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi, Şanlıurfa.
• Özden, A., Dios-Palomares, R., (2015). Environmental, quality and technical efficiency in olive oil industry. A metafrontier comparison between Türkiye and Spain. Fresenius Environmental Bulletin 24(12): 4353-4363.
• Özden, A. (2016). Gelir Gruplarına Göre Ülkelerin Tarımsal Üretim Etkinliklerinin Analizi Meta Sınır Yaklaşımı. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi - JOTAF, 13(3), 121–128.
• Özden, A. (2016). Measuring Environmental Efficiency in the EU Agricultural Sector Considering Desirable and Undesirable Outputs. Fresenius Environmental Bulletin, 25(1), 240–248.
• Özden, A., Cankurt, M. (2016). İşletme Etkinliği Üzerine Etkili Faktörlerin Belirlenmesinde Yeni Bir Yaklaşım. Presented at the Türkiye XII. Tarım Ekonomisi Kongresi, Isparta.
• Özden, A., Cankurt, M., Hurma, H. (2016). Firm Efficiency Measurement for Various Technology Groups. Presented at the International Balkan and Near Eastern Social Sciences Conference Series-IBANESS Conference Series, Plovdiv.
• Özden, A., Öncü, E. (2016). Kiraz Üretim İşletmelerinde Etkinlik Analizleri Çanakkale İli Lapseki İlçesi Örneği. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 53(2), 213– 221.
• Özden, A., Palomeras, R. D. (2016). Is the olive oil an Efficient sector A Meta Frontier Analysis Considering the Ownership Structure. New Medit, vol.15, 2-9 .
• Simar L, Wilson P. (2007). Estimation and Inference in Two-Stage Semiparametric Models of Production Processes. Journal of Econometrics, 136: 31–64.
• Symeonaki, M., Michalopoulou, C., Kazani, A. (2015). A fuzzy set theory solution to combining Likert items into a single overall scale (or subscales). Quality & Quantity, 49, 739-762.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (2022). Zeytin, Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. https://www.sozluk.gov.tr/ [E.T. 15/09/2022]