SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE YÖNELİK TUTUMLARI

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 1, 42 - 63, 01.03.2013

Cengiz Dönmez Salih Uslu

Öz

Bu çalışmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının farklı değişkenler açısından (cinsiyet, öğretmenlik mesleğini seçme nedeni, baba öğrenim durumları, anne öğrenim durumları) öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının belirlenmesidir. Araştırma verileri 2012-2013 eğitim-öğretim yılında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalında öğrenim gören 230 öğretmen adayından elde edilmiştir. Betimsel tarama yönteminin kullanıldığı araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen “Kişisel Bilgi Formu” ve Üstüner (2006) tarafından geliştirilmiş olan “Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma verileri IBM SPSS 20.0 programı vasıtasıyla gerekli istatistiksel teknikler kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının cinsiyet, öğretmenlik mesleğini seçme nedeni ve baba öğrenim durumları açısından anlamlı bir farklılık gösterdiği, anne öğrenim durumları açısından ise anlamlı bir farklılık göstermediği saptanmıştır. Araştırmada ulaşılan diğer önemli bulgu ise, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının olumlu ve “katılıyorum” düzeyinde olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, öğretmen adayları, öğretmenlik mesleğine yönelik tutum

The Attitudes of Social Studies Teacher Candidates’ Towards Teaching Profession

Öz

The aim of the study is to determine attitudes towards the teaching profession of social studies teachers in terms
of different variables (gender, reason for choosing the teaching profession, father is education status, maternal
education status). Research data have been obtained by 230 social studies teacher candidates (SSTC) who study
in Gazi University, Gazi Faculty of Education, Social Studies Education Department in the academic year of
2012-2013. As data collection tools "Personal Information Form" developed by the researchers and "Teaching
Profession Attitude Scale" developed by Üstüner (2006) in research has been used with descriptive survey
method. Research data have been analyzed by using necessary statistical techniques with IBM SPSS 20.0
program. In the result of research, it meaningful differences in terms of gender, reason for choosing the teaching
profession, father education status, but have been found meaningful difference in terms of maternal education
status of SSTC’ attitudes towards the teaching profession haven’t been found. Another important finding in the
study is the level of positive and “agree” of SSTC’ attitudes towards the teaching profession.

Anahtar Kelimeler

Social studies, teacher candidates, attitudes toward teaching profession

Kaynakça

• paralellik göstermektedir. Araştırmanın sonucunda, öğretmenlik mesleğini kendi isteğiyle seçen SBÖA’nın öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının daha yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. İnsanların sevmedikleri meslekleri yapmak zorunda kalmalarının meslekteki başarılarını engelleyecek bir durum olduğu göz önüne alındığında, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının mesleklerini bilinçli olarak seçmiş olmaları ve tutum düzeylerinin yüksek olması, mesleklerinde başarılı olabilmeleri açısından önemlidir.
• Bu durumda anne ve baba öğrenim durumu değişkenine ait araştırma bulguları arasındaki farklılık, diğer araştırmalarda kullanılan ölçeklerin farklı olmasından kaynaklanıyor olabilir. Bunun yanı sıra örneklemlerin özelliklerinin farklı olmasının da bulgulardaki farklılığa neden olabileceği düşünülmektedir.
• Araştırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda, aşağıdaki önerilerde bulunulabilir:
• Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini isteyerek seçip seçmeme durumları öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarını etkilemiştir. Bu doğrultuda liselerde ve özellikle de öğretmen liselerinde öğrencilerde olumlu tutumlar geliştirmeye yönelik mesleki rehberlik hizmetleri verilebilir.
• Eğitim fakültelerinde öğretmenlik mesleğine ilişkin olumlu tutumlar kazandırılmasına yönelik faaliyetlerin artırılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
• Farklı araştırma sonuçları, farklı örneklemler üzerinde farklı yöntemlerle araştırmaların yapılması gerektiğini göstermektedir. Bu konuda yapılacak benzer çalışmaların, farklı üniversitelerin eğitim fakültelerini kapsayan daha geniş ve farklı örneklem grupları üzerinde değerlendirilmesinin literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
• Açışlı, S. ve Kolomuç, A. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 266-271.
• Akkaya, N. (2009). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (25), 35-42.
• Akpınar, E., Yıldız, E. ve Ergin, Ö. (2006). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (19), 56-62.
• Aksoy, M. E. (2010). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, (2), 197-212.
• Albarracin, D., Johnson, B. T., Zanna, M. P. & Kumkale, T. (2005). Attitudes: Introduction and Scope. Albarracin, D., Johnson, B. T., Zanna, M. P. (Eds.), The Handbook of Attitudes (p. 3-19). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Aydın, R. ve Sağlam, G. (2012). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının belirlenmesi (mehmet akif ersoy üniversitesi örneği). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 257-294.
• Aysu, B. (2007). Okulöncesi öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine karşı tutumlarının incelenmesi Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Başbay, M., Ünver, G. ve Bümen, N. T. (2009). Ortaöğretim alan öğretmenliği tezsiz yüksek lisans öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları: Boylamsal bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (59), 345-366.
• Başçiftçi, F., Yanpınar, O. ve Ergül, M. (2012). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının incelenmesi: Selçuk üniversitesi örneği. Eğitim Teknolojileri Araştırmaları Dergisi, 3(2).
• Bedel, E. F. (2008). Okulöncesi öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları ve bazı kişilik özellikleri arasındaki ilişkiler. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 4(1), 31-48.
• Bozdoğan, A. E., Aydın, D. ve Yıldırım K. (2007). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(2), 83-97.
• Bulut, İ. (2009). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi (Dicle ve fırat üniversitesi örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (14), 13-24.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A.
• Camadan, F. ve Duysak, A. (2010). Farklı programlardaki öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından karşılaştırılması: Rize üniversitesi örneği. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 30-42.
• Çakır, Ö. (2005). Anadolu üniversitesi açıköğretim fakültesi ingilizce öğretmenliği lisans programı ve eğitim fakülteleri ingilizce öğretmenliği lisans programı öğrencilerinin mesleğe yönelik tutumları ve mesleki yeterlik algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(9), 27-42.
• Çakır, Ö., Kan, A. ve Sünbül, Ö. (2006). Öğretmenlik meslek bilgisi ve tezsiz yüksek lisans programlarının tutum ve özyeterlik açısından değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 36-47.
• Çapa, Y. ve Çil, N. (2000). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 69-73.
• Çapri, B. ve Çelikkaleli, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının öğretmenliğe ilişkin tutum ve mesleki yeterlik inançlarının cinsiyet, program ve fakültelerine göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (15), 33-53.
• Çeliköz, N. ve Çetin, F. (2004). Anadolu öğretmen lisesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını etkileyen etmenler. Milli Eğitim Dergisi, (162), 160-167.
• Çetinkaya, Z. (2009). Türkçe öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. İlköğretim Online, 8(2), 298-305.
• Demirtaş, H. Cömert, M. ve Özer, N. (2011). Öğretmen adaylarının özyeterlik inançları ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları, Eğitim ve Bilim, (159), 95-110.
• Derman, A., Özkan, E., Gödek Altuk, Y. ve Mülazımoğlu, İ. E. (2008). Kimya öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 9(2), 113-127.
• Dirik, M. Z. (1999). Eğitim fakültesi sanat eğitimi programlarının öğretmenlik tutumlarına etkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 253-265.
• Durmuşoğlu, M. C., Yanık, C. ve Akkoyunlu, B. (2009). Türk ve azeri öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (36), 76-86.
• Eraslan, L. ve Çakıcı, D. (2011). Pedagojik formasyon programı öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Kastamonu Eğitim Dergisi, (2), 427-438.
• Erdem, A. R. ve Anılan, H. (2000). PAÜ eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, (7), 144-148.
• Erden, M. (1998). Öğretmenlik Mesleğine Giriş. İstanbul: Alkım Yayınları.
• Göğüş, G. (2000). Güzel sanatlar eğitimi bölümü öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yaklaşımları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 147-157.
• Güdek, B. (2007). Eğitim fakültesi müzik eğitimi anabilim dalı 1. ve 4. sınıf öğrencilerinin müzik öğretmenliği mesleğine yönelik tutumlarının öğrenciye ait farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Gürbüz, H. ve Kışoğlu, M. (2007). Tezsiz yüksek lisans programına devam eden fen-edebiyat ve eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları (Atatürk üniversitesi örneği). Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 71-83.
• Gürbüztürk, O. ve Genç, S. Z. (2004). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(7), 47-62.
• Hoşgörür, V., Kılıç, Ç. ve Dündar, H. (2002). Kırıkkale üniversitesi sınıf öğretmenliği programı öğrencilerin öğretmenlik mesleğine karsı tutumları. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (16), 91-100.
• Işık, S., Yaman M. ve Soran H. (2005). Biyoloji ve biyoloji öğretmenliğine karşı tutumlarına göre biyoloji öğretmen adaylarının tiplerinin belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (29), 110-116.
• İşmen, A. E. ve Yıldız, S. A. (2005). Öğretmenliğe ilişkin tutumların özgecilik ve atılganlık düzeyleri açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, (42), 151-166.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1999). Yeni insan ve insanlar sosyal psikolojiye giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Karataş, S. (2010), Bilgisayar ve öğretim teknolojileri (BÖTE) öğretmen adaylarının mesleklerine ilişkin zihin haritalarının analizi, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 159-173.
• Kaya, A. ve Büyükkasap, E. (2005). Fizik öğretmenliği programı öğrencilerinin profilleri, öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ve endişeleri: erzurum örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(2), 367-380.
• Kılıç, D. ve Bektaş, F. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 15-25.
• Kuran, K. (2002). Öğretmenlik Mesleği. İçinde, A. Türkoğlu (Ed.). Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Ankara: Mikro Yayıncılık.
• McMillan, H. ve J. Schumacher, S. (2006). Researchi in Education Evidence-Based İnquiry. Boston: Allyn and Bacon Inc.
• Okçabol, R. (2005). Öğretmen yetiştirme sistemimiz. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Oral, B. (2004). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. Eğitim Araştırmaları, (15), 88-98.
• Oskamp, S. and Schultz, P. W. (2005). Attitudes and Opinions. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Özbek, R. (2007). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmelerinde kişisel, ekonomik ve sosyal faktörlerin etkililik derecesine ilişkin algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 45-159.
• Özder, H. Konedralı, G. ve Perkan Zeki, C. (2010). Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(2), 253- 275.
• Özkan, H. H. (2012). Öğretmenlik formasyon programındaki öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının incelenmesi (SDÜ örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 12(2), 29-48.
• Öztürk B., Doğan, O. ve Koç, G. (2005). Eğitim fakültesi öğrencileri ile fen-edebiyat fakültesi mezunlarının öğretmenlik mesleğine yönelik algılarının karşılaştırılması (Gazi üniversitesi örneği). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-19.
• Pehlivan, K. B. (2004). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ve okul tutumları arasındaki ilişki. Eğitim Araştırmaları, (14), 211-218.
• Pehlivan, K. B. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının sosyo-kültürel özellikleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 151-168.
• Sağlam, Ç. A. (2008). Müzik öğretmenliği bölümü öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 59-69.
• Saracaloğlu, A. S. (1993). Fen ve edebiyat fakülteleri öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. İzmir I. Eğitim Kongresi Bildirileri, Kasım 1991 (syf. 565-569). İzmir: Buca Eğitim Fakültesi.
• Saracaloğlu, A. S., Serin, O., Bozkurt, N., Serin, U. (2004). Öğretmen adaylarının mesleğe yönelik tutumlarını etkileyen faktörler. Çağdaş Eğitim, 29(311), 16-27.
• Sözer, E. (1991). Türk üniversitelerinde öğretmen yetiştirme sistemlerinin öğretmenlik davranışlarını kazandırma yönünden etkililiği. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Sünbül, A. M. (2003). Bir meslek olarak öğretmenlik. İçinde, Ö. Demirel ve Z. Kaya (Ed.). Öğretmenlik mesleğine giriş (ss. 243-278). Ankara: Pegem Akademi.
• Tanel, R., Kaya Şengören, S. ve Tanel, Z. (2007). Fizik öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22), 1-9.
• Tanrıöğen, A. (1997). Buca eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. PAÜ Eğitim Dergisi, (3), 55-58.
• Tekerek, M. ve Polat, S. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011, Fırat University, Elazığ- Turkey.
• Temizkan, M. (2008). Türkçe öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 461-486.
• Terzi, A. R. ve Tezci E. (2007). Necatibey Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (52), 593-614.
• Üstün, E. Erkan S. ve Akman B. (2004). Türkiye’de okul öncesi öğretmenliği öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının incelenmesi. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 129-136.
• Üstüner, M. (2006). Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (45), 109-127.
• Yılman, M. (2006). Türkiye’de öğretmen eğitiminin temelleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yüksel, S. (2004). Tezsiz yüksek lisans programının öğrencilerin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarına etkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(17), 355-379.