ÖĞRETMENLERİN DENETİM ODAĞI PUANLARI İLE YILDIRMA YAŞAMA DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2012, Cilt: 10 Sayı: 4, 805 - 836, 01.12.2012

Ali Çağatay Kılınç

Öz

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin denetim odağı puanları ile yıldırma yaşama düzeyleri arasındaki ilişkiyi saptamaktır. Araştırmaya Ankara il merkezinde görevli 753 öğretmen katılmıştır. Araştırmada veri toplamak amacıyla Rotter (1966) tarafından geliştirilen ve Dağ (1991) tarafından Türkçeye uyarlaması yapılan "Denetim Odağı Ölçeği" ve Einarsen ve Raknes (1997) tarafından geliştirilen ve Cemaloğlu (2007) tarafından Türkçeye uyarlaması yapılan “Negative Acts Questionnaire” (Olumsuz Davranışlar Ölçeği) kullanılmıştır. Verilerin analizinde frekans (f), yüzde (%), aritmetik ortalama (), standart sapma (S) ve t-testi tekniklerinden yararlanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, öğretmenlerin yaklaşık beşte üçü dıştan denetimli, beşte ikisi ise içten denetimlidir. Bununla birlikte araştırmada, öğretmenlerin en çok görev boyutunda yıldırmaya maruz kaldıkları, öğretmenlerin onda birinden fazlasının son altı aylık sürede yıldırma mağduru olduğu, dıştan denetimli öğretmenlerin olumsuz iletişim, görev ve iş yükü alt boyutlarında içten denetimlilere göre daha fazla yıldırma yaşadıkları saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, yıldırma, denetim odağı

THE RELATIONSHIP BETWEEN TEACHERS' POINTS FOR LOCUS OF CONTROL AND MOBBING

Öz

The purpose of this study is to determine the relationships between the mobbing and locus of
control points of teachers. A total of 753 teachers employed in Ankara city center participated
in the study. "Locus of Control Scale" developed by Rotter (1966) and adapted into Turkish
by Dağ (1991) and "Negative Acts Questionnaire" developed by Einearsen and Raknes (1997)
and adapted into Turkish by Cemaloğlu (2007) was used to gather data in the study.
Frequency (f), percentage (%), mean (x), standard deviation (S), and t-test were performed
to analyze the data. Results revealed that approximately three out of five of the teachers had
external locus of control and that the two out of five of the teachers had internal locus of
control. Teachers generally experienced mobbing and mobbing was mostly observed on duty
dimension. In addition, approximately more than tenth of teachers experienced mobbing in
the last six months and teachers who had external locus of control experienced mobbing in
the dimensions of negative communication, duty, and workload more than teachers who had
internal locus of control

Anahtar Kelimeler

Teacher, mobbing, locus of control

Kaynakça

• Adams, A. (1992). Bullying at work. How to confront and overcome it. London: Virago.
• Ağır, S. M. (1994). Normal lise ile imam hatip lisesi öğrencilerinin denetim odakları üzerinde bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Alisinaoğlu, F. (2003). Çocukların denetim odağı ile algıladıkları anne tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 97- 106.
• Bilgin, N. (1988). Sosyal psikolojiye giriş. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Bjorkqvist, K., Osterman, K. & Hjelt-Back, M. (1994). Aggression among university employees. Aggressive Behavior, 20, 173-184.
• Brodsky, C. (1976). The harassed worker. Toronto: Lexington Books, DC Heath and Company.
• Cemaloğlu, N. (2007). The exposure of primary school teachers to bullying: An analysis of various variables. Social Behavior and Personality, 35(6), 789- 802.
• Cemaloğlu, N. (2007). Örgütlerin kaçınılmaz sorunu: Yıldırma. Bilig, 42, 111-126.
• Coyne, I., Smith-Lee Chong, P., Seigne, E. & Randall, P. (2003). Self and peer nominations of bullying: an analysis of incident rates, individual differences, and perceptions of working environment. European Journal of Work and Organizational Psychology, 12(3), 209-228.
• Coyne, I., Craig, J. & Smith-Lee Chong, P. (2004). Workplace bullying in a group context. British Journal of Guidance and Counselling, 32(3), 301-317.
• Crawford, N. (1997). Bullying at work: A psychoanalytic perspective. Journal of Community & Applied Social Psychology, 7(42), 361-371.
• Crowne, D. & Liverant, S. (1963). Conformity under varying conditions of personal commitment. Journal of Abnormal and Social Psychology, 66(6), 547-555.
• Cüceloğlu, D. (1993a). Dıştan denetimli kişi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 30, 4-5.
• Cüceloğlu, D. (1993b). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi.
• Çelik, E. (2009). Evli öğretmenlerin bağlanma stili, denetim odağı ve bazı nitelikleri açısından evlilik uyum düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Çobanoğlu, Ş. (2005). İşyerinde duygusal saldırı ve mücadele yöntemleri. İstanbul: Timaş.
• Çolak, E. (2006). Meslek lisesi makine bölümü öğretmenlerinin denetim odaklarının medeni durum, yaş, anne ve babanın eğitim düzeyi değişkenleri açısından incelenmesi. Edu:7, 2(1).
• Dağ, İ. (1991). Rotter’in iç-dış kontrol odağı ölçeği (RİDKOÖ)’nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Psikoloji Dergisi, 7(26), 10-16.
• Dann, S. (2003). Workplace bullying: Making a difference. In, Workplace Bullying Conference, Brisbane, 16-17 October, 2003.
• Davis, W. L. & Davis, D. E. (1972). Internal, external control and attribution of responsibility for success failure. Journal of Personality, 40(1), 123-136.
• Dönmez, A. (1984). Belirli toplumsal durumların algılanmasında denetim odağı etkisi. AÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 17(1-2), 152-157.
• Einarsen, S. (1999). The nature and causes of bullying at work. International Journal of Manpower, 20( ½), 16-26.
• Einarsen, S. (2000). Harassment and bullying at work: A review of the Scandinavian approach. Aggression and Violent Behavior a Review Journal, 4, 371-401.
• Einarsen, S., Hoel, H., Zapf, D. & Cooper, C. L. (2003). Bullying and emotional abuse in the workplace: International perspectives in research and practice. London: Taylor and Francis.
• Einarsen, S., Raknes, B. I., Matthiesen, S. B. & Hellesǿy, O. H. (1994). Bullying and interpersonnal conflicts: Unhealthy interaction at work. Bergen, Norway: Sigma Forlag.
• Einarsen, S., Raknes, B. I., Matthiesen, S. B. & Hellesİy, O. H. (1996). Helsemessige aspekter ved mobbing i arbeidslivet. Modererende effekter av social stİtte og personlighet. (Bullying at work and its relationships with health complaints – moderating effects of social support and personality). Nordisk Psykologi, 48(2), 116-137.
• Einarsen, S. ve Raknes, B. I. (1997). Harassment in the workplace and the victimization of men. Violence and Victims, 12, 247-263.
• Einarsen, S. & Skogstad, A. (1996). Bullying at work: Epidemiolo-gical findings in public and private organizations. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5, 185-201.
• Ertübey, K. C. (1990). Bir denetim odağı ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. 5. Ulusal Psikoloji Kongresi, Psikoloji-Seminer Dergisi Özel Sayısı. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. New York: Bantam.
• Gökçe, A. T. (2006). İşyerinde yıldırma: Özel ve resmi ilköğretim okullarında yapılan bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Hasırcı, S. (2000). Sporda denetim odağı. Ankara: Bağırgan.
• Hoel, H., Rayner, C. & Cooper, C. L. (1999). Workplace bullying. International Review of Industrial and Organizational Psychology, 14, 195-230.
• Hoel, H., Cooper, C. L. & Faragher, B. (2001). The experience of bullying at work in Great Britain: The impact of organisational status. European Journal of Work and Organisational Psychology, 10(4), 414-425.
• Hoel, H., Einarsen, S., Keashley, L., Zapf, D. & Cooper, C. L. (2003). Bullying at work: The way forward. In, Einarsen, S. Hoel, H., Zapf, D. & Cooper, C. L. (Eds), Bullying and emotional abuse in the workplace: International perspectives in research and practice. London: Taylor & Francis.
• Hosman, L. A. (1997). The relationship between locus of control and the evaluative consequences of poweful and powerless speech styles. Journal of Language & Social Psychology, 16, 3-14.
• Jennifer, D., Cowie, H. & Ananiadou, K. (2003). Perception and experience of workplace bullying in five different working populations. Aggressive Behavior, 29(6), 489-496.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma teknikleri (9. Basım). Ankara: Nobel
• Khalib, A. L. & Ngan, H. U. (2006). Workplace bullying: Time to understand its roots. Malaysian Journal Of Community Health, 12(1).
• Lewis, D. (2002). The social construction of workplace bullying – a social study with special references to furtherr and higher education. Unpublished doctoral dissertation, University of Wales, Cardiff.
• Leymann, H. (1993). Mobbing. Hamburg: Rowohlt.
• Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 165- 184.
• Leymann, H. & Gustafsson, A. (1996). Mobbing at work and the development of post-traumatic stress disorders. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 251-275.
• Lunenburg, F. & Cadavid, V. (1992) Locus of control, pupil control ideology anddimentions of teacher burnout. Journal of Instructional Psychology, 19(1), 13–22.
• Matthiesen, S. B., Aasen, E., Holst, K., Wie, G. & Einarsen, S. (2003). The escalation of conflict: A case study of bullying at work. Int. J. Management and Decision Making, 4(1), 96-112.
• Mikkelsen. E. G. & Einarsen, S. (2001). Bullying in Danish work-life: Prevalence and health correlates. European Journal of Work and Organisational Psychology, 10(4), 393-413.
• Mikkelsen. E. G. & Einarsen, S. (2002a). Basic assumptions and symptoms of post- traumatic stress among victims of bullying at work. European Journal of work and Organisational Psychology, 11(1), 87-111.
• Mikkelsen, E. G. & Einarsen, S. (2002b). Relationships between exposure to bullying at work and psychological and psychosomatic health complaints: The role of state negative affectivity and generalised self-efficacy. Scandinavian Journal Psychology, 43(5), 397-405.
• Niedl, K. (1996). Mobbing and well-being: Economic and personnel development implications. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 239-249.
• Ormel, J. & Schaufeli, W. B. (1991). Stability and change in psychological distress and their relationship with self-esteem and locus of control: A dynamic equilibrium model. Journal of Personality & Social Psychology, 60(2), 288-299.
• Özdemir, A. (2006). Eğitim yöneticisi adaylarında denetim odağının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1- 2), 9-23.
• Phares, E. J. (1976). Locus of control. Kansas: Kansas State University, General University.
• Randall, P. (1997). Adult bullying: Perpetrators and victims. London: Roudledge.
• Rotter, J. B. (1966). Generalized expectations for Internal Versus External Control of Reinforcement. Psychological Monograps, 80, 1-28.
• Rotter, J. B. (1975). Some problems and misconceptions related to the construct of internal versus external control of reinforcement. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 43(1), 56-67.
• Rotter, J. B. (1990). Internal versus external control of reinforcement. American Psychologist, 45(4), 489-493.
• Schuster, B. (1996). Rejection, exclusion, and harrashment at work in school. European Psychologist, 1(4), 293-317.
• Shultz, D. P. & Shultz, E. (2001). Modern psikoloji tarihi. (Çev. Yasemin Aslay) (1. Baskı). İstanbul: Kaknüs.
• Salin, D. (2001). Prevalence and forms of bullying among business professionals: A comparison of two different strategies for measuring bullying. European Journal of Work and Organizational Psychology, 10(4), 425-441.
• Seigne, E. (1998). Bullying at work in Ireland. In, Rayner, C., Sheenan, M. & Barker, M. (Eds), Bullying at work, 1998. Research Update Conference: Proceedings. Stafford: Staffordshire University.
• Şar, A. H. (1997). Lise son sınıf öğrencilerinin kişilik tercihlerinin ve denetim odaklarının bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Vartia, M. (1996). The sources of bullying-psychological work environment and organisational climate. The European Journal of Work and Organisational Psychology, 5(2), 203-214.
• Vartia, M. & Hyyti, J. (2002). Gender differences in workplace bullying among prisons officers. European Journal of Work and Organizational Psychology, 11(1), 113-126.
• Vartia-Vaananen, M. (2003). Workplace bullying - A study on the work environment, well-being and health (Unpublished doctoral dissertation). University of Helsinki, Helsinki. http://ethesis.helsinki.fi/julkaisut/hum/psyko/vk/vartiavaananen/workplac.p df adresinden20.10.2011 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Westhues, K. (2002). The mobbings at Medaille College in 2002. Canada: University of Waterloo.
• Yanılmaz, B. (1999). Öğretmen adaylarının denetim odağının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Yeşilyaprak, B. (2004). Denetim odağı. Eğitimde bireysel farklılıklar. İçinde, Y. Kuzgun - D. Deryakulu (Eds.), Epistemolojik inançlar, Ankara: Nobel.
• Zapf, D. (1999). Organizational, work group related and personal causes of mobbing/bullying at work. International Journal of Manpower, 20(1/2), 70-85.