ORTAÖĞRETİM OKULLARINDA ÖRGÜTSEL SAĞLIK İLE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2008, Cilt: 6 Sayı: 4, 571 - 602, 01.12.2008

Bekir Buluç

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre
örgütsel sağlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi belirlemektir.
Araştırmanın örneklemi amaçlı örnekleme yöntemi ile seçilen ve Ankara’da bulunan 12
ortaöğretim okulunda çalışan toplam 215 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada, okulların
örgütsel sağlık derecesi, “Örgütsel Sağlık Envanteri”, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık
dereceleri ise “Örgütsel Vatandaşlık Ölçeği” kullanılarak belirlenmiştir. Verilerin analizinde
Pearson Moments korelasyon katsayısı ve Regresyon analizi teknikleri kullanılmıştır.
Araştırma bulgularına göre, örgütsel vatandaşlık ile akademik önem arasında yüksek bir
korelasyon bulunmaktadır. Regresyon analizi sonuçlarına göre ise, örgütsel vatandaşlık
davranışları ile örgütsel sağlığın yönetsel ve teknik düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki
bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel sağlık, örgütsel vatandaşlık, okul yönetimi

THE RELATIONSHIP BETWEEN ORGANIZATIONAL HEALTH AND ORGANIZATIONAL CITIZENSHIP BEHAVIORS IN SECONDARY SCHOOLS

Öz

The purpose of this research is to determine the relationship between organizational health
and organizational citizenship behaviors at secondary schools according to teachers’
perceptions. The sample includes 215 teachers who were selected by purposeful sampling
technique from 12 secondary schools in Ankara. Data were gathered thorough Organizational
Health Inventory (OHI-S) to determine the level of schools’ organizational health and
Organizational Citizenship Questionnaire (OCQ) to diagnose the level of organizational
citizenship behaviors of teachers. Pearson Moments Product Correlation Coefficient and
Regression Analyze methods were used to analyze the data. The main findings of the study
indicated that there is high correlation between OCQ and academic emphasis. According to
regression analysis results there is a significant relationship between OCQ and (OHI-S) at
the managerial and technical level.

Anahtar Kelimeler

Organizational health, organizational citizenship, school management

Kaynakça

• Akbaba-Altun, S. (2001). Örgüt sağlığı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Aytaç, S. (2003). Çalışma Psikolojisi Alanında Yeni Bir Yaklaşım. Örgütsel Sağlık. İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi 5 (2). İnternetten 3 Haziran 2008 tarihinde alınmıştır.http://www.isgucdergi.org
• Aydın, İ. (2005). Okul çevre ilişkileri. İçinde: Y. Özden (Ed) Eğitim ve Okul Yöneticiliği El Kitabı. 2. Baskı. Ankara: PegemA Yayınları.
• Balcı, A. (2003). Örgütsel sosyalleşme. Kuram, strateji ve taktikler (2. Baskı. ). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 61(4), 83-102.
• Gül, H. (2007). İş Stresi, örgütsel sağlık ve performans arasındaki ilişkiler: bir alan araştırması. Karaman İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergis, 7(13), 318- 332.
• Bateman, T. S. ve Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: the relationship between affect and employee citizenship. Academy of Management Journal, (26), 587–595.
• Büyüköztürk, Ş. ve diğerleri (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Celep, C. (2000). Eğitimde örgütsel adanma ve öğretmenler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Celep, C., Polat, S., Elbir, N. ve Yapıcı, E. (2004). Ortaöğretim okullarındaki öğretmenlerin örgütsel vatandaslık tutumları. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı’nda Sunulmuş Bildiri.
• Celep, C., Sarıdede. U. ve Baytekin, F. (2005). Eğitim örgütlerinde örgütsel bağlılık, örgütsel vatandaşlik davranışı ve tükenmişlik arasindaki ilişki. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde Sunulmuş Bildiri.
• Celep, C. ve Mete, Y. (2005). Örgütsel sağlık ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki, XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde Sunulmuş Bildiri.
• Cemaloğlu, N. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgüt sağlığına ilişkin algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. H.Ü, Eğitim Fakültesi Dergisi, (30), 63-72.
• Çelik, V. (2002). Okul kültürü ve yönetimi (3. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• DiPaola, M. F. ve Tschannen-Moran, M. (2001). Organizational citizenship behavior in schools and ıts relationship to school climate. Journal of School Leadership, (11), 424–447.
• Dipaola, M. F. ve Hoy, W. K.(2005). Organizational citizenship of faculty and achievement of high school students. The High School Journal; 88(3), 35-44
• DiPaola, M. F., Tarter, C. J. ve Hoy, W. K. (2005). Measuring organizational citizenship of schools: The OCB scale, in W. Hoy ve C. Miskel (Eds.), Educational Leadership and Reform, (4), 319-341. Greenwich, CN: Information Age Publishing.
• Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (28), 531-548.
• Gürbüz, S. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1-3), 48-75
• Gürsel, M. (1998). İlköğretim okullarının ikliminin örgütsel sağlık açısından değerlendirilmesi. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde Sunulmuş Bildiri.
• Henderson, C. L., Buehler, A. E., Stein, W. L., Dalton, J. E., Robinson, T. R ve Anfara, V. A.(2005). Organizational health and school achievement in tennesse middle level schools. National Association of Secondary School Principals. NASSP Bulletin, 89(644), 54-75
• Hill, G. D. ( 2003). Organizational health: using an assessment tool to diagnose internal conditions and relationships before writing a prescription. School Administrator. May 2003. İnternetten 14.08.2008 tarihinde alınmıştır. http://findarticles.com/p/articles/ mi_m0JSD/is_5_60/ai_101173946.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J. ve Bliss, J. R. (1990). Organizational climate, school health and effectiveness: A comparative analysis. Educational Administration Quarterly, 26(3), 260-279.
• Hoy, W. K. ve Tarter, C. J. ve Kottkamp, R. B. (1991). Open schools/healthy schools: Measuring organizational climate. Newbury Park, CA: Sage.
• Hoy, W. K, Hannum, J. W.(1997). Middle School Climate: An empirical assessment of organizational health and student achievement. Educational Administration Quarterly, 33(3), 290-311.
• Karaman, M. K. ve Akıl, Ü. G. (2005). Bürokrasi ve ilköğretimde örgütsel sağlık. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 15-38.
• Karaman, K., Yücel, C. ve Dönder, H.(2008). Öğretmen görüşlerine göre, okullardaki bürokrasi ile örgütsel vatandaşlık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (53), 49-74.
• Klingele, W. E., Lyden, J. A. ve Vaughan, B. J. (2001). organizational health and higher education: concept and measurement scale development. Delta Pi Epsilon Journal, Spring, 43(2), 97-111.
• Korkmaz, M. (2005) İlköğretim Okullarında Örgütsel Sağlık ile Öğrenci Başarısı Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (44), 529-548.
• Korkmaz, M. (2007). Örgütsel sağlık üzerinde liderlik stillerinin etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (49), 57-91.
• MEB (2008). Milli eğitim istatistikleri. Örgün eğitim. Ankara: MEB Yayınları.
• Miller, R. E., Griffin, M. A. ve Hart, P. (1999). Personality and organizational health: The Role of Conscientiousness. Work ve Stress, 13(1), 7-19.
• Organ, D. W. (1994). Personality and organizational citizenship behavior. Journal of Management, 20(2), 465-478.
• Organ, D. W. ve Ryan, K. (1995). A meta-analytic review of attitudinal and dispositional predictors of organızatıonal citizenship behavior. Personnel Psychology, (48), 775-802.
• Ölçüm-Çetin, M. (2004). Örgütsel vatandaşlık davranışı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile üniversite öğrencilerinin bazı demografik özellikleri ve akademik başarıları arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (20), 117-135.
• Podsakoff, P. M. ve MacKenzie, S. B. (1994). Organizational citizenship behaviors and sales unit effectiveness. Journal of Marketing Research, 31(3), 351-363.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B ve Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and emprical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
• Pond, S. B., Nacoste, R. W., Mohr, M. F. ve Rodriguez, C. M. (1997). The measurement of organizational citizenship behavior: Are we assuming too much? Journal of Applied Social Psychology, 27(17), 1527-1544.
• Roney, K., Coleman, H. ve Schlichting, K. A. (2007). Linking the organizational health of middle grades schools to student achievement. NASSP Bulletin, 91(4), 289-321.
• Skarlicki, D. P. ve Latham, G. P. (1995). Organizational citizenship behavior and performance in university setting. Revue Canadienne des Sciences de 1 Administration. Montreal, 12(3), 175-181.
• Smith, P. A. (2002). The organizational health of high schools and student proficiency in mathematics. The International Journal of Education Management, 16(2), 98-104
• Şişman, M. (2007). Örgütler ve kültürler (2. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Tsui, K. T ve Cheng, Y. C. (1999). School organizational health and teacher commitment: A contingency study with multi-level analysis. Educational Research and Evaluation, 5(3), 249–268
• Uras, M. (1998). Lise öğretmenlerinin örgüt sağlığının amaçta odaklanma, iletişim yeterliği, optimal güç dengesi, kaynak kullanımı ve bağlılık boyutlarına ilişkin algıları. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde Sunulmuş Bildiri.
• Uras, M. (2000). Lise öğretmenlerinin örgüt sağlığının moral, yenilikçilik, özerklik, uyum ve problem çözme yeterliği boyutlarına ilişkin algıları. IV. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu’nda Sunulmuş Bildiri. Pamukkale Üniversitesi- Denizli Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı:7.
• Ünal, S. ve Taşan, Ü. (2005). İlköğretim okulu yöneticilerinin okul sağlığına etkileri (Öğretmen görüşlerine göre). XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde Sunulmuş Bildiri.