AİLESİ YANINDA VE YETİŞTİRME YURDUNDA KALAN ERGENLERİN UMUTSUZLUK DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2005, Cilt: 3 Sayı: 4, 445 - 459, 01.12.2005

Songül Tümkaya

Öz

Bu araştırmanın birinci amacı, ailesi yanında ve yetiştirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinde; bazı sosyodemografik değişkenlere bağlı anlamlı bir farklılaşmanın olup olmadığını araştırmaktır. kinci amacı, her iki grubun umutsuzluk düzeylerini karşılaştırmaktır. Çalışma ailesiyle kalan 15-18 yaş arasındaki 223, yetiştirme yurdunda kalan 71, toplam 294 ergen ile yürütülmüştür. Ayrıca, umutsuzluk düzeyi en düşük ve en yüksek olan 20 ergenle yordayıcı bazı risk faktörlerini belirlemek için birer görüşme yapılmıştır. Araştırmada, Beck Umutsuzluk Ölçeği kullanılmıştır. Bulgular, ailesi yanında kalan ergenlerin umutsuzluk durumları açısından; anne ve babanın eğitim durumu, babanın çalışması, gelir düzeyi ve sınıftaki başarısı değişkenlerinin temel etkisinin anlamlı olduğunu göstermiştir. Bunlara karşın, yetiştirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk durumları açısından; yaş, sınıf, aileyi görme sıklığı ve sınıftaki başarısı değişkenlerinin temel etkisi anlamlı bulunmuştur. Umutsuzluk düzeyleri karşılaştırıldığında, yetiştirme yurdunda kalan ergenlerin umutsuzluk düzeylerinin, ailesi yanında kalan ergenlerinkinden daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Görüşmeler sonucunda umutsuzluk düzeyleri çok düşük olanların; ailesi yanında kalan, hayalleri olan, problemlerini arkadaşları ve ailesiyle paylaşabilen, intihar düşüncesi taşımayan, istismara uğramamış ve psikolojik bir sorunu bulunmayan ergenler olduğu, buna karşın umutsuzluk düzeyleri çok yüksek ergenlerin, yetiştirme yurdunda kalan, hayalleri olmayan, problemlerini hiç kimseyle paylaşmayan, intihar düşüncesi taşıyan, intihara teşebbüs etmiş, istismara uğramış, psikolojik sorunu olan ve gelecek beklentisi olmayan kız öğrenciler olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aile, yetiştirme yurtları, umutsuzluk, intihar, ergen

COMPARING THE HOPELESSNESS OF THE ADOLESCENTS WHO LIVE WITH THEIR FAMILIES AND WHO LIVE IN THE ORPHANAGES

Öz

The first aim of this study is to find out whether there is a significant difference among to the socio- demographic variables on the hopelessness levels of the adolescents living with their families and living at the orphanages. The secondary aim is to compare the hopelessness levels of the two groups mentioned above. A total of 294 adolescent participated in this research; 223 of them where between the ages of 15-18 and living with their families and the remaining 71 were living in the orphanages. Additionally, 20 adolescents with the lowest and highest hopelessness levels were selected in order to determine some of the risk factors and individual interviews were made with them. Beck’ Hopelessness Scale was used in the research. The findings showed that the education levels of the parents, the father’s having a job, income level and class success had significant effects on the hopelessness levels of the adolescents living with their families. In contrast to these, age, class, frequency of meeting the families and school success had significant effects on the hopelessness levels of the adolescents living at the orphanages. When compared, the hopelessness levels of the adolescents living at the orphanages were higher than the adolescents living with their families. As a result of the interviews, those who had the lowest hopelessness levels were the ones’ who lived with their families, had dreams, shared their problems with their friends and families, didn’t have any thought of suicide, and did not have any psychological problems. On the other hand, those who had the highest hopelessness levels were the girls who lived at the orphanages, didn’t have any dreams, could not share their problems with anybody, had a thought of suicide, tried to commit a suicide, had psychological problems, didn’t have any future expectations.

Anahtar Kelimeler

Family, orphanages, hopelessness, suicide, adolescent

Kaynakça

• Umutsuzluk düzeyi en yüksek olan ve görü me yap lan ergenlerin tamam n n yeti tirme yurdunda
• kalanlardan olmas oldukça dikkat çekici bir sonuçtur. Bu ergenler; hayaller kurmad klar n , problemlerini
• payla amad klar n , intihar ak llar ndan geçirdiklerini, hatta baz lar intihara te ebbüs ettiklerini, psikolojik
• destek alamad klar n , duygusal ya da fiziksel istismara u rad klar n , üniversite yerine, çal may daha çok
• önemsediklerini ve gelece e ili kin beklentilerinin olumsuz oldu unu ifade etmi lerdir. Ünlü (1987), ergenlerle
• yapt çal mada, kurumda kalan ergenlerin, kendilerine olan güven ve inançlar n n oldukça dü ük oldu unu, i
• ve meslek sahibi olmaya nitelikli bir biçimde haz rlanmad klar n saptam t r. Dilsiz ve Dilsiz (1996) intihara
• te ebbüs etmi 40 ergen üzerinde yapt klar ara t rmada, bu ki ilerin daha yüksek umutsuzluk düzeyine sahip
• olduklar n bildirmi lerdir. Güleç ve Küey (1989) umutsuzluk, depresyon ve intihar konusundaki çal malar nda
• risk faktörü olarak kad n olmak, ergenlik döneminde olmak gibi özellikleri s ralam lard r.
• Son y llarda tüm dünyada oldu u gibi Türkiye’de de “Adolesan” döneminde intihar ve intihar te ebbüsü
• oranlar nda kayg verici art lar oldu u bildirilmektedir. Liseli adolesanlardaki intihar e ilimini tespit etmek
• amac yla yap lan bir ara t rmada, ya ortalamas 16,5 olan ö rencilerin, % 55,5’i mutsuz ve umutsuz
• bulunmu tur. K zlar n erkeklere oranla daha mutsuz ve karamsar oldu unun anla ld bu ara t rmada, ayr ca
• ya yükseldikçe, mutsuzluk hissetme s kl yine k zlarda daha yüksek görülmü tür (Ergin ve ark., 2002).
• Görüldü ü gibi; üzüntü, çökkünlük, isteksizlik, umutsuzluk intihar tablosunu tamamlayan önemli
• belirtiler olarak kar m za ç kmaktad r. Çocuk geli imindeki önemli sak ncalar bilimsel ara t rmalarla ortaya
• konmu olmas na ra men, kurum bak m halen ülkemizde yayg n olarak uygulanmaktad r (Gürvardar, 2001;
• Ya ar, 2001). Kurum bak m n n zorunlu oldu u durumlar ku kusuz vard r. Ancak, bu zorunlu durumlar d nda
• kalan çocuklar ve ergenler için mutlaka yeni ve ça da yakla mlar denenmeli ve bu tür uygulamalara bir an
• önce ba lanmal d r. Özellikle de, ekonomik kaynakl sorunlarda çocu u ailesinden ay rmak yerine aileye maddî
• destek sa layarak, çocu un onlarla kalabilmesine olanak sa lanmal d r. Ergenlerin umutsuzluk düzeylerini
• azaltmak için onlar toplumla birle tirici sosyo-kültürel çal malara daha fazla yer verilmelidir. Ayr ca, hayatta
• olan aile üyeleriyle ili kilerinin devam etmesi için gerekli önlemler al nmal d r.
• Depresyon, umutsuzluk korunabilen ve etkili biçimde tedavi edilebilen bir ruhsal sorundur. Bu
• sorunlar n ilk belirtilerinin herkesçe bilinmesi, yard m servislerin artt r lmas , toplumun ruh sa l n n korunmas
• ve düzeltilmesi için zorunludur. Umutsuzluk ve karamsarl k, bula c d r; bula t yerde, genetik-fizyolojik
• yatk nl klar ile birle ti inde öldürücü bir hastal k gibi olabilir. Kendini dinleyen ve rahatça konu abildi i
• birisinin varl bile ergendeki depresyon, umutsuzluk riskini tek ba na azalt c bir faktör olarak say labilir. Bu
• nedenle güvenli ortamlar acilen sa lanmal d r.
• Arnaz, Z. (1983). Koruyucu Aile Bak m ndaki Çocu un Geli im Özellikleri. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu
• Dergisi. Cilt: 1, Say : 2-3. (115). Barut, Y. ve Balc , T. (2000). Yeti tirme Yurdu le Ailesi Yan nda Kalan Ö rencilerin Ki isel Ve Sosyal Uyum
• Düzeylerinin Okul Ba ar lar na Etkisi. stanbul: stanbul Çocuk Vakf Yay n . Beck, A. T.; Steer, R. A., Kovacks; M. ve Garrison, B. (1985). Hopelessness And Eventual Suicide: A 10 Year
• Prospective Study Of Patients Hospitalized With Suicide Idetion. American Journal of Psychology. 142. 559-563. B y kl , L. (1982). Yeti tirme Yurduna Yuvadan Gelen 7-11 Ya Çocuklar n n Zihinsel ve Psikososyal
• Geli imlerinin ncelenmesi. Yay mlanmam Doçentlik Tezi. Ankara: A.Ü. E itim Bilimleri Bonner, R. L. ve Rich, A. (1988). Negative Life Stress, Social Problem-Solving Self-Appraisal, And
• Hopelessness: Implications For Suicide Research. Cognitive Therapy And Research, 12 (6). 549-556. C lga, . (1989). Korunmaya Muhtaç Ergenlerin Sorunlar ve Yeti tirme Yurtlar . Ankara: Ergenlik ve Spor
• Bakanl Yay nlar , 13. Cole, D.A. (1988). Hopelessness, Social Desirability And Par Suicide In Two College Samples. Journal
• Counseling And Clinical Psychology. 56. 131-136. Dilbaz, N. ve Seber, G. (1993). Umutsuzluk Kavram ; Depresyon ve ntiharda Önemi. Kriz Dergisi.1 (3). 134- 138. Dilsiz, A. ve Dilsiz, F. (1996). Çocuk ve Ergenlerde ntihar Giri imi Kontrollü Bir Çal ma. Kriz Dergisi, 4 (1). 1-7. Durak, A. (1994). Beck Umutsuzluk Ölçe inin Geçerlik ve Güvenirlik Çal mas . Türk Psikoloji Dergisi. 9 (31). 1-11. Ergin, A. ve Ark. (2002). Liseli Adolesanlarda Intihara Yönelik Riskli Davran lar n S kl . V. Ulusal Aile
• Hekimli i Kongre Program ve Kitab . (27-30 Mart, Adana). 387. Frank, D.A. ve Klass, P.E. (1996). Infants And Young Children In Orphanages: One View From Pediatrics And
• Child Psychiatry. Pediatrics. 97 (4). 569-579. Güleç, C. ve Küey, L. (1989). Türkiye’de 1980’lerde Depresyon, Epidemiyolojik ve Klinik Yakla mlar. XXVI.
• Nöro-Psikiyatri Kongresi. Özel Say . Gürvardar, D. (2001). Yeti tirme Yurdunda Yeti en Çocuklar le Ana-Baba Yan nda Yeti en Çocuklar n
• Umutsuzluk Düzeylerinin Kar la t r lmas . Yay mlanmam Yüksek Lisans Tezi, zmir: D.Ü. E itim
• Bilimleri Enstitüsü.
• çmeli, C. (1989). Korunmaya Muhtaç Çocuklar n Ergenlik Döneminde Kar la t klar Sorunlar ve Çözüm
• Yollar . SHÇEK Dergisi, 1 (1). Kashani, J.H., Stoyls, M.S., Dandoy, A.C., Viadya, A.F. ve Reid, J.C. (1991). Correlates Of Hopelessness In
• Psychiatrically Hospitalized Children. Comprehensive Psychiatry. 32 (4). 330-337. Kazdin, E.A.; French, H.N.; Unis, A.S., Esveldt-Dawson, K. ve Sherick, B.R. (1983). Hopelessness, Depression
• And Suicidal Intent Among Psychiatrically Disturbed Inpatient Children. Journal Of Consulting And
• Clinical Psychology. 5 (4). 504-510. Kazdin, A.E.; Rodgers, A. ve Colbus, D. (1986). The Hopelessness Scale For Children Psychometric
• Characteristics And Concurrent Validity. Journal Of Consulting And Clinical Psychology. 54 (2). 241-245. Köknel, Ö. ( 1988). Zorlanan Insan. 2. Bask . stanbul: Alt n Kitaplar Yay nevi. Macleod, A. K.; Rose, G. S. ve Williams, J. M. G. (1993). Components Of Hopelessness About The Future In
• Par Suicide. Cognitive Therapy And Research. 17 (5). 441-455. Mclaughlin, M.E. (1995). Orphanages Are Not The Solution. USA Today Magazine. 124 (2606). 61-63. Morano, C.D. ve Cisler, R.A. (1993). Risk Factors For Adolescent Suicidal Behavior: Loss, Insufficient
• Familial Support, And Hopelessness. Adolescence. 28 (112). 851-865. Öztürk, L. (1989). K.M.Ç. 9-12 Ya Aras Çocuklar n Davran , Duygusal, Al kanl k Kusurlar , Somatik
• Büyümeleri ve Benlik Kavram Düzeyleri. Yay mlanmam Yüksek Lisans Tezi. stanbul: .Ü. Sosyal
• Bilimler Enstitüsü. Öztürk, M. (1997). 10-13 Ya lar Aras ndaki Çocuklarda Umutsuzluk ve Yaln zl n Baz De i kenlerle
• Ili kisinin ncelenmesi. Yay mlanmam Yüksek Lisans Tezi. Adana: Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Pinto, A. ve Francis, G. (1993). Cognitive Correlates Of Depressive Symptoms In Hospitalized, Adolescents.
• Adolescence. 28 (111). 661-673. Sava r, I. ve Vahin, H. N. (1997). Bili sel Davran ç Terapilerde De erlendirme: S k Kullan lan Ölçekler.
• Ankara : Türk Psikologlar Derne i Yay nlar , No:9. Seber, G. (1991). Beck Umutsuzluk Ölçe inin Geçerlik ve Güvenirli i Üzerine Bir Çal ma. Yay mlanmam
• Doçentlik Tezi, Eski ehir: Anadolu Ü. Sa l k Bilimleri Enstitüsü. Silbert, K.L. ve Berry, G.L. (1991). Psychological Effects Of A Suicide Prevention Unit On Adolescents’ Levels
• Of Stress, Anxiety And Hopelessness. Implications For Counseling Psychologists. Counseling
• Psychology Quarterly. 4 (1). 45-59. Stake, R. E. (1995). Case Studies. Handbook Of Qualitative Research. (Ed.) Denzin, N. K. Lincoln, Y.S., Sage
• Publications: USA. Tuzcuo lu, S. (1989). Korunmaya Muhtaç Çocuklar n Ergenlik Problemleri. Yay mlanmam Yüksek Lisans
• Tezi, Ankara: G.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uzba , A. (1998). Çocuklar n Çaresizlik Davran lar n n Depresyon Düzeylerine Etkisi. Yay mlanmam
• Yüksek Lisans Tezi. zmir: D.Ü., E itim Bilimleri Enstitüsü. Ünlü, E. (1987). Korunmaya Muhtaç Çocuklar çin Kurum Bak m Örne inde Sosyal Hizmette Bir
• De erlendirme Ara t rmas . Yay mlanmam Doktora Tezi, Ankara: H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Westefeld, J.S. (1990). College And University Student Suicide: Trends And Implications. The Counseling
• Psychologist. 18 (3). 464-476. Yang, B. ve Clum, G.A. (1994). Life Stress, Social Support And Problem Solving Skills Predictive Of
• Depressive Symptoms, Hopelessness And Suicide Ideation In Asian Student Population: A Test Of
• Model. Suicide And Life Threatening Behavior. 24 (2). 127-139. Ya ar, H. (2001). Yeti tirme Yurdunda Kalan Ergenlerin Benlik majlar ve Umutsuzluk Düzeylerinin
• Ara t r lmas . Yay mlanmam Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Y l Ünv., Sa l k Bilimleri Y lgör, F. (1993). Yeti tirme Yurdunda Ya ayan ve Ailesi Yan nda Ya ayan Gençlerin Ergenlik Problemlerinin
• Kar la t r lmas . Yay mlanmam Yüksek Lisans Tezi. stanbul: M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.