Öğretmenlerin Vatandaşlık Eğitimi ve Vatandaşlık Eğitimi Sürecine Yönelik Görüşleri

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 2, 257 - 279, 28.12.2018

İbrahim Bıçak , Figen Ereş

Öz

Bu
araştırmanın amacı, vatandaşlık eğitimi ve vatandaşlık eğitimi sürecine yönelik
öğretmen görüşlerini incelemektir. Araştırma içeriği ve amacı kapsamında daha
önce yapılmadığından keşfedici araştırma türünde olup tarama modelinde betimsel
bir çalışma olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemi, Çorum il
merkezi ve ilçelerinden seçilen 20 Anadolu Lisesinde görevli 280 öğretmenden
oluşmuştur. Araştırmada öğretmenlerin vatandaşlık ve vatandaşlık eğitimi
algılarını, mesleki hazırlık ve eğitimlerini, vatandaşlık eğitimi
uygulamalarını çeşitli değişkenler açısından incelemek amacıyla Zaman (2006)’ın
geliştirdiği “Vatandaşlık Eğitimi Ölçeği” kullanılmıştır. Vatandaşlık eğitimi
kapsamında okullarda toplum bilincinin yer aldığı, eleştirel düşünme,
öğrencilerin toplumsal aktivitelere katılımı ve toplumsal değerlerin
geliştirilmesinin yer alması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmen
görüşlerine göre yurtsever vatandaşlık boyutunda yer alan davranışların
öğrencilerin iyi birer vatandaş olabilmeleri için çok önemli olduğu sonucuna
ulaşılmıştır. Daha etkili bir vatandaşlık eğitimi için öğretmenlerin en çok
vatandaşlık eğitimi hakkında ayrıca verilecek eğitimlere ve uzmanların konu
hakkında işbirliği yapmasına ihtiyaç duydukları sonucuna ulaşılmıştır.
Vatandaşlık eğitimi değerlendirmesinde öğretmenlerin en çok sözlü katılım ve
sözlü değerlendirme yöntemleri kullandıkları sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak
araştırma bulguları kapsamında çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Vatandaşlık, vatandaşlık eğitimi, öğretmen, Anadolu Lisesi

Kaynakça

• Akar, H., & Keser Aschenberger, F. (2016). Students’ civic knowledge and perceptions of civic concepts in private school: A comparative international perspective. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 6(12), 115-132.
• Altunya, N. (2003). Vatandaşlık bilgisi. Ankara: Nobel.
• Arslan, H. (2009). Educational policy vs. culturally sensitive programs in Turkish Educational System. International Journal of Progressive Education, 5(2), 44-57.
• Arslan, S. (2014). Çokkültürlü toplumlarda vatandaşlık eğitimine yönelik öğretmen ve öğrenci düşüncelerinin incelenmesi. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Avcı, M. (2012). Eğitimde temel bir sorun: yabancılaşma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 23-40.
• Banks, J. A. (2013). Çokkültürlü eğitime giriş. (H. Aydın, Çev.), Ankara: Anı.
• Bilge, N. (1990). Hukuk başlangıcı, hukukun temel kavram ve kurumları. Ankara: Turhan.
• Boadu, K. (2013). Teachers' perception on the ımportance of teaching citizenship education to primary school children in cape coast, ghana. Journal of Arts and Humanities, 2(2), 137.
• Celkan, H. (2014). Eğitim sosyolojisi. M.Ç Özdemir (Ed.), Eğitim ve toplum içinde (s. 39-66). Ankara: Pegem Akademi.
• Clough, N. ve Holden, C. (2002). Education for Citizenship: Ideas into Action: A Practical Guide for Teachers of Pupils Aged 7-14. New York: Routledge Publication.
• Çelik, H. (2009). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin vatandaşlık eğitiminin bugünkü durumu ve geleceğine ilişkin görüşleri. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çevik Kansu, C. (2015). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinde etkin vatandaşlık eğitiminin etkililiği. Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Çevik, H. H. & Demirci, S. (2012) Kamu politikası: kavramlar, aktörler, süreç, modeller, analiz, karar verme. Ankara: Seçkin.
• Çıngı, H. (1994). Örnekleme kuramı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Çoban, A.E., Karaman, N.G., & Doğan, T. (2010). Öğretmen adaylarının kültürel farklılıklara yönelik bakış açılarının çeşitli demografik değişkenlere göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10(1), 125-131.
• Damgacı, F. & Aydın, H. (2013). Akademisyenlerin çokkültürlü eğitime ilişkin tutumları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(45), 325-341.
• Elkatmış, M. (2013). 1998 vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programı ile 2010 vatandaşlık ve demokrasi eğitimi programlarının karşılaştırılması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 59-74
• Ereş, F. (2015). Vatandaşlık eğitimi ve karakter eğitimi politikalarının değerlendirilmesine yönelik nitel bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(36), 120–136.
• Ersoy, A. F. (2007). Sosyal bilgiler dersinde öğretmenlerin etkili vatandaşlık eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri. Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• European Commission. (2012). Citizenship education in europe. brussels: education, audiovisual and culture executive agency. Erişim adresi: http://eacea.ec.europa.eu/Education/eurydice/documents/thema tic_reports/139 EN.pdf
• Faiz, M., Dönmez, C. (2016). Öğretmen adaylarının siyaset okuryazarlık düzeylerinin bazı değişkinlere göre incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(2), 3629-3642.
• Ford, T. N., & Quinn, L. (2010). First year teacher education candidates: what are their perceptions About multicultural education? Multicultural Education, 17(4),18-24.
• Gündoğdu, K. (2001). Bir durum çalışması: ABD’de demokrasi kavram ve kültürünün ilköğretim düzeyinde öğretilmesine ilişkin öğretmen görüşleri. X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi 2. Cilt içinde (ss. 1223-1232). (7-9 Haziran 2001). Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Güven, S. (2002). İlköğretim 7. ve 8. sınıflarda okutulmakta olan vatandaşlık ve insan hakları dersini veren öğretmenlerin nitelikleri ve derste karşılaştıkları problemler. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Güven, S. (2010). İlköğretim birinci kademede vatandaşlık eğitimi üzerine bir durum çalışması. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.Karaman Kepenekçi, Y. (2009, Mayıs). Türkiye’de demokratik yurttaşlık eğitimi konusunda yapılan çalışmalara bir örnek: Avrupa Konseyi “2005–Avrupa Eğitim Yoluyla Yurttaşlık Yılı” projesi. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumunda sunulmuş bildiri, Uşak.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kepenekçi, Y. K. (1999). Eğitimcilerin insan haklarına yönelik tutumları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. Erişim adresi: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/127/882.pdf
• Kerr, D. (1999). Citizenship education: An international comparison (pp. 200-227). Qualifications and CurriculumAuthority. Erişim adresi: https://www.nfer.ac.uk/research/centre-for-informationan dreviews/inca/TS%20Citizenship%20Education%20an%20International%20Comparison%20199 9.pdf
• McCray, C. R. & Beachum, F. D. (2010). An analysis of how the gender and race of school principals ınfluences. International Journal of Education Policy and Leadership, 5(4), 1-10.
• McKay, R. (1996). Whole social studies: Finding the surest way to effective citizenship. Canadian Social Studies, 30, 108-207.
• Neville, C. (2007). Introductıon to research & research methods. West Yorkshire: University of Bradford School of Management.
• Osler, A. ve Starkey, H. (2001). Citizenship Education and National Identities in France and England: inclusive or exclusive? Oxford Review of Education, 27(2),287-305.
• Pederson, P. V. & Cogan J. J. (2003). Civic education pedagogy and assessment in the pacific rim: Six cases. International Journal of Social Education, 17(1), 16-30.
• Piršl, E., Marušić-Štimac, O., & Pokrajac-Bulian, A. (2007). Stavovi učenika ı nastavnika o građanskom odgoju i ljudskim pravima. Metodički Obzori: Časopis Za Odgojno-Obrazovnu Teoriju I Praksu, 2(4), 19-34.
• Ribeiro, A. B., Caetano, A. & Menezes, I. (2016). Citizenship education, educational policies and NGOs. British Educational Research Journal, 42(4), 646-664.
• Schugurensky, D. (2005). Citizenship and citizenship education: Canada in an international context. Retrieved from https://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/31416546/DSContextsofcit izenshiped2006.pdf?AWSAccessKeyId=AKIAIWOWYYGZ2Y53UL3A&Expires=1511637347&S ignature=l0W%2BQg04en8KcCunx%2B6tiVqw2cA%3D&responsecontentdisposition=inline%3B%20filena me%3DAdult_citizenship_education_An_ over view.pdf Schugurensky, D., & Myers, J. (2003). A framework to explore lifelong learning: The case of the civic education of civics teachers. International Journal of Lifelong Education, 22(4), 325-352.
• Sejersen, T. B. (2008). “I vow to thee my countries”– the expansion of dual citizenship in the 21st century. International Migration Review, 42(3), 523-549.
• Sharma, S. (2005). Multicultural education: teachers, perceptions and preparation. Journal of College Teaching And Learning, 2(5), 53-64.
• Spinthourakis, J. A. Karatzia- Stavlioti, E. ve Lambropovios, H. (2004). Teacher views and priorities towards curricular innovation. A. Ross (Ed.), The Experience of Citizenship (p.399-406). London: CiCe.
• Şişman, M. (2011). Eğitim bilimine giriş. Ankara: Pegem Akademi.
• Tonga, D. (2013). 8.Sınıf öğrencilerinin vatandaşlık bilinci düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tonga, D., Keçe, M. & Kılıçoğlu, G. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler derslerinde yer alan kazanımların vatandaşlık ve insan hakları konuları açısından değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1), 289-304.
• Uğurlu, C.T. (2011). Avrupa Birliği ülkelerinde ve Türkiye’de vatandaşlık eğitimi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 153-169.
• Ünlü, İ. ve Örten, H. (2013). Öğretmen adaylarının çokkültürlülük ve çokkültürlü eğitime yönelik algılarının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 287-302.
• Ünsal, H. (2009, 28-30 Mayıs). Avrupa Birliği vatandaşlığına bağlanan sonuçlar ve bu sonuçların vatandaşlık hukukunun genel kuralları çerçevesinde değerlendirilmesi. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Uşak.
• Üstel, F. (1999). Yurttaşlık ve demokrasi. Ankara: Dost.
• Wilkins, C. (2003). Teachers and young citizens: Teacher talk about their role as social educators. Westminster Studies in Education, 26(1),63-75.
• Yamane, T. (2001). Temel örnekleme yöntemleri (Esin A. vd., Çev.) İstanbul: Literatür Yayınları
• Yılmaz, D. (2002). Üniversiteliler için vatandaşlık bilgisi. Konya: Çizgi.
• Zaman, H. (2006). Teachers’ perceptions of citizenship and ctizenship education: a comparative study. (Doctoral dissertation). Retrieved from http://www.ohiolink.edu/etd/