Evli Bireylerde Bağlanma Stilleri ve Evlilik Doyumu Arasında İlişkilerde Bilişsel Çarpıtmaların Aracılık Rolü

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 2, 1883 - 1898, 31.08.2025

Nuray Aşantuğrul , Aynur Karabacak Çelik

https://doi.org/10.37217/tebd.1601654

Öz

Evlilik ilişkisi, bireylerin psikolojik ve duygusal sağlığını derinden etkileyen karmaşık bir ilişki türüdür. Evlilik doyumu ise çiftlerin birbirleriyle olan etkileşimlerinin kalitesini belirleyen kritik bir ölçüt olarak ele alınmaktadır. Evlilik doyumu üzerinde etkisi olduğu belirlenen bağlanma stilleri, bireylerin yakın ilişkilerinde benimsedikleri tutum ve davranışları şekillendirmekte, kaygı ve kaçınma boyutları evlilik doyumunun anlamlı yordayıcıları olarak ele alınmaktadır. Ancak bu iki değişken arasındaki ilişkide aracı değişkenlerin neler olduğunu belirlemek için yeni çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu amaçla, mevcut araştırmada evli bireylerde bağlanma stilleri ile evlilik doyumu arasındaki ilişkide ilişkilerde bilişsel çarpıtmaların aracı rolü incelenmiştir. İlişkisel tarama modele uygun olarak gerçekleştirilen bu araştırmanın çalışma grubunu 210 (152 kadın ve 58 erkek) evli birey oluşturmaktadır. Yakın İlişkilerde Yaşantılar Ölçeği, Evlilik Yaşamı Ölçeği ve İlişkilerde Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeği ile Kişisel Bilgi Formu veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Araştırma sonucunda kaçınma ve kaygılı bağlanma ile evlilik doyumu arasında negatif yönlü anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Bununla birlikte, bağlanma stillerinde hem kaçınma hem de kaygılı bağlanma alt boyutlarının bilişsel çarpıtmaların toplam puanı, gerçekçi olmayan ilişki beklentisi ile yakınlıktan kaçınma alt boyutlarının pozitif yönlü ve anlamlı ilişkili olduğu görülmüştür. Son olarak, yakınlıktan kaçınmanın aracılık rolünün kaygılı bağlanma ile evlilik doyumu arasındaki ilişkide istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bağlanma stilleri , Evlilik doyumu , İlişkilerde bilişsel çarpıtmalar

The Mediating Role of Cognitive Distorts in Relationships Between Attachment Styles and Marriage Satisfaction in Married Individuals

Öz

Marital satisfaction is considered as a critical criterion that determines the quality of couples' interactions with each other. Attachment styles, which are determined to have an effect on marital satisfaction, shape the attitudes and behaviours adopted by individuals in close relationships, and anxiety and avoidance dimensions are considered as significant predictors of marital satisfaction. For this purpose, in the present study, the mediating role of cognitive distortions in the relationship between attachment styles and marital satisfaction in married individuals was examined. The study group of this research, which was conducted in accordance with the relational survey model, consisted of 210 (152 female, 58 male) married individuals. Experiences in Close Relationships Scale, Marital Life Scale, Cognitive Distortions in Relationships Scale and Personal Information Form were used as data collection tools. As a result of the study, significant negative relationships were found between avoidant and anxious attachment and marital satisfaction. However, both avoidant and anxious attachment sub-dimensions in attachment styles were positively and significantly related to the total score of cognitive distortions, unrealistic relationship expectancy and intimacy avoidance sub-dimensions. Finally, the mediating role of avoidance of intimacy was found to be statistically significant in the relationship between anxious attachment and marital satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Attachment styles , Marital satisfaction , Cognitive distortions in relationships

Kaynakça

• Akın, A. (2010). Öz duyarlık ve ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 01-09.
• Ainsworth, M. S. (1989). Attachments beyond infancy. American Psychologist, 44(4), 709-716.
• Aras, E. N. (2020). Kadınlarda evlilik doyumunun cinsel yaşam kalitesi ve bilişsel çarpıtmalar bağlamında incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Arslan, E. (2008). Bağlanma stilleri açısından ergenlerde Erikson’un psikososyal gelişim dönemleri ve ego kimlik süreçlerinin incelenmesi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Arslan, E., Arslan, Ç., & Arı, R. (2012). Kişilerarası problem çözme yaklaşımlarının, bağlanma stilleri açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 7-23.
• Ayub, N. & Iqbal, S. (2012). The factors predicting marital satisfaction: a gender difference in Pakistan. International Journal of Interdisciplinary Social Sciences, 6(7), 63–73. https://doi.org/10.18848/1833-1882/CGP/v06i07/52112
• Beck, J. (2001). Bilişsel terapi temel ilkeler ve ötesi (N. Hisli-Şahin, Çev.). Türk Psikologlar Derneği.
• Bowlby, J. (1958). The nature of the child's tie to his mother. International Journal of Psycho-Analysis, 39, 350-373.
• Bowlby, J. (1980). Attachment and loss: Vol. 3: Loss. Hogarth Press and the Institute of Psycho-Analysis.
• Büyükşahin, A. (2006). Yakın ilişkilerde bağlanım: Yatırım modelinin bağlanma stilleri ve bazı ilişkisel değişkenler yönünden incelenmesi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Celenk, O. & Van de Vijver, F. J. (2013). What makes couples happy? Marital and life satisfaction among ethnic groups in the Netherlands. Journal of Cross-Cultural Psychology, 44, 1273-1291.
• Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri: Desen ve analiz (A. Alpay, Çev.). Anı.
• Deveci-Şirin, H., & Şen-Doğan, R. (2021). Psychometric properties of the Turkish version of the experiences in close relationships–relationship structures questionnaire (ECR-RS). SAGE Open, 11(1), 1-15. https://doi.org/10.1177/21582440211006056
• Erdoğan, B. & Akoğlu, B. (2023). Evli bireylerin psikolojik iyi oluş düzeyleri ve psikolojik dayanıklılıkları ile evlilik doyumları arasındaki ilişki. Topkapı Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 37-45.
• Erok, M. (2013). İlişkilere ilişkin bilişsel çarpıtmalar, ilişkiye dair inançlar, kişilerarası öfke, kişilerarası ilişkiler, problem çözme ve evlilik çatışması. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Fraley, R. C., Vicary, A. M., Brumbaugh, C. C., & Roisman, G. I. (2011). Patterns of stability in adult attachment: an empirical test of two models of continuity and change. J Pers Soc Psychol, 101, 974-992. https://doi.org/10.1037/a0024150
• Fraley, R. C., Heffernan, M. E., Vicary, A. M., & Brumbaugh, C. C. (2011). The experiences in close relationships—relationship structures questionnaire: A method for assessing attachment orientations across relationships. Psychological Assessment, 23(3), 615–625. https://doi.org/10.1037/a0022898
• Güven, N. (2005). İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ve problem çözme becerilerinin evlilik doyumuna etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Hamamcı, Z. (2005). Dysfunctional relationship belief in marital satisfaction and adjustment. Social Behavior and Personality, 33(4), 313- 328.
• Hamamcı, Z. & Büyüköztürk, S. (2003). İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ölçeği: ölçeğin geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(25), 107-111.
• Hamarta, E. (2004). Bağlanma teorisi ve yetişkin ilişkilerinde bağlanma. A. M. Sünbül (Ed.), Eğitime yeni bakışlar içinde (s. 57-78). Eğitim.
• Hamurcu, G. (2018). Paternal bağlanma ile evlilik doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Hazan, C. & Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511–524.
• Hazan, C. & Zeifman, D. (1999). Pair bonds as attachments: evaluating the evidence. J. Cassidy & P. R. Shaver, (Ed.), Handbook of attachment: Theory, research and clinical applications içinde (s. 336-354). Guilford.
• Hekimoğlu, F. M. & Uluç, S. (2019). Bağlanma örüntüleri ve evlilik uyumu arasındaki ilişkide eşe yönelik kişilerarası şemaların aracı yolu. Mediterranean Journal of Humanities, 9(1), 187-199. https://doi.org/10.13114/MJH.2019.457
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi (31. b.). Nobel Akademi.
• Kervancıoğlu, H. (2016). İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaların evlilik doyumunu yordama gücü. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kublay, D. (2013). Evlilik uyumu: Değer tercihleri ve öznel mutluluk açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• McMillan, J. H. & Schumacher, S. (2010). Research in education: Evidence-based inquiry. Pearson Higher Education.
• Mondor, J., McDuff, P., Lussier, Y. & Wright, J. (2011). Couples in therapy: actor-partner analyses of the relationships between adult romantic attachment and marital satisfaction. The American Journal of Family Therapy, 39(82), 112-123. https://doi.org/10.1080/01926187.2010.530163
• Möller, A. T., Rabe, H. M., & Nortje, C. (2001). Dysfunctional beliefs and marital conflict in distressed and nondistressed married individuals. Journal of Rational Emotive and Cognitive-Behavior Therapy, 4(19), 259-270. https://doi.org/10.1023/A:1012565031864
• Pamuk, M. & Durmuş, E. (2015). Investigation of burnout in marriage. Journal of Human Sciences, 12(1), 162-177. https://doi.org/10.14687/ijhs.v12i1.3002
• Rholes, W. S., Simpson, J. A., Campbell, L., & Grich, J. (2001). Adult attachment and the transition to parenthood. Journal of Personality and Social Psychology, 81(3), 421-435. https://doi.org/10.1037/0022-3514.81.3.421
• Rusbult, C. E. (1980). Commitment and satisfaciton in romantic associations: A test of the investment model. Journal of Experimental Social Psychology, 16, 172-186.
• Sarı, T., & Korkut-Owen, F. (2016). Romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançların ve bağlanma boyutlarının ilişki doyumu üzerindeki yordayıcı rolünün incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(37), 204-216. https://doi.org/10.21764/efd.14680
• Shaver, P. R. & Mikulincer, M. (2002). Attachment-related psychodynamics. Attachment & Human Development, 4(2), 133-161. https://doi.org/10.1080/14616730210154171
• Shaver, P. R. & Mikulincer, M. (2004). Attachment in the later years: A commentary. Attachment & Human Development, 6(4), 451-464.
• Simpson, J. A. & Overall, N. C. (2014). Partner buffering of attachment insecurity. Curr Dir Psychol Sci, 23, 54-59. https://doi.org/10.1177/0963721413510933
• Stackert, R. A. & Bursik, K. (2003). Why I unsatisfied? Adult attachment style, gendered irrational relationship beliefs, and young adult romantic relationship satisfaction. Personality and Individual Differences, 34(8), 1419-1429. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(02)00124-1
• Şimşek, Ç. (2014). Polis memurlarının evlilik doyumları, ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaları ve cinsiyet rollerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tezer, E. (1986). Evlilik ilişkisinden sağlanan doyum: evlilik yaşamı ölçeği. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(7), 1-7.
• Tufan-Çetin, B. (2010). Evlilik doyumunun bazı değişkenlere göre yordanması. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tutarel-Kışlak, Ş. (1997). Evlilik uyumu ile nedensellik ve sorumluluk yüklemeleri arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, 12(40), 55-64.
• TÜİK. (2010). Evlenme ve boşanma istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2010-8534#:~:text=2010%20y%C4%B1l%C4%B1nda%20582%20715%20% C3%A7ift,binde%207%2C98%20olarak%20ger%C3%A7ekle%C5%9Fmi%C5%9Ftir sayfasından erişilmiştir.
• TÜİK. (2023). Evlenme ve boşanma istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2023-53707 sayfasından erişilmiştir.
• Türkçapar, H. (2011). Bilişsel terapi. HYB.
• Yazıcı-Çelebi, G. & Odacı, H. (2018). Bağlanma stilleri, ilişkilere ilişkin bilişsel çarpıtmalar, kişilerarası ilişki tarzları ve kişilik özelliklerinin evlilik uyumunu yordamadaki rolünün incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 18(40), 89-120. https://doi.org/10.21560/spcd.v18i38117.356353