Kamyon Oyununda Yabancılaşma ve Gündelik Hayat Ritimleri

Yıl 2022, Sayı: 35, 17 - 35, 30.12.2022

Melike Bozdoğan , Özge Bozdoğan

https://doi.org/10.26650/jtcd.1120559

Öz

Memet Baydur’un 1990 yılında yayımlanan Kamyon oyunu Gaziantep’ten İstanbul’a gitmekte olan bir nakliye kamyonunun şoför, muavin ve iki hamaldan oluşan yolcularıyla birlikte kırsal bir alanda bozulmasıyla başlayan bekleme sürecinde yaşananları konu edinmektedir. Yazarın diğer oyunlarına benzer bir şekilde Kamyon oyununda da güldürü önemli bir unsurdur ve oyun boyunca yerel ifadeler, şakalar ve kamyondan çıkan nesneler kullanılarak absürt durumlar yaratılmaktadır. Baydur oyunun güldürü yönünü ön planda tutarken bir taraftan da köyden kente göç, işçi sınıfının çalışma koşulları ve tüketim kültürü gibi konuları eleştirel bir şekilde ele almaktadır. Bu çalışmada yazarın eleştirel pozisyonu yabancılaşma kavramı ve gündelik hayatın ritminde yaşanan dönüşümler üzerinden yorumlanmaktadır. Karakterlerin çalışma koşulları ve yazarın tüketim kültürüne yönelik eleştirileri Marksist bir çerçeveden ele alınan yabancılaşma kavramı ile açıklanmaktadır. Bununla birlikte Lefebvre tarafından önerilen ritimanaliz yaklaşımı temelinde gündelik hayat ritimlerinin yabancılaşmayla ilişkisi vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göç, Gündelik Hayat, Kamyon, Ritimanaliz, Yabancılaşma

Alienation and The Rhythms of Everyday Life in Kamyon

Öz

Memet Baydur’s play Kamyon, published in 1990, is about what happens while the occupants- the driver, his assistant, and two porters- of a transport truck traveling from Gaziantep to Istanbul wait together after the truck breaks down in the countryside. Similar to the author’s other plays, humor is a significant component of Kamyon, in which absurd situations are created using local idioms, jokes, and objects from inside the truck. While keeping the comedy aspect of the play at the forefront, Baydur critically deals with issues such as migration from villages to cities, working conditions of the working class, and consumer culture. In this study, the author’s critical position is interpreted through the concept of alienation and the transformations in the rhythm of daily life. The work conditions of the characters and the writer’s criticism of the consumption culture are explained through the concept of alienation, which is handled in a Marxist framework. In addition, based on the rhythmanalysis approach proposed by Lefebvre, the relationship between everyday life rhythms and alienation is emphasized. 

Anahtar Kelimeler

Migration, Everyday Life, Rhythmanalysis, Alienation

Kaynakça

• Baydur, Memet. “Okumak ve Yazmak.”, Hepsini Okudunuz Mu?, 29-31. İstanbul: İyi Şeyler Yayıncılık, 1996. google scholar
• Baydur, Memet. “Oyunların Önemi Üzerine (1).”, Ucello’nun Kuşları, 319-321. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002. google scholar
• Baydur, Memet. “Memet Baydur’la Buluşma: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Etkinliği.”, Elveda Dünya Merhaba Kâinat, editör Sevda Şener, Ayşegül Yüksel ve Filiz Elmas, 59-69. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 2002. google scholar
• Baydur, Memet. “Kamyon.”, Tiyatro Oyunları, 319-367. 2. baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016. google scholar
• Beckett, Samuel. Godot’yu Beklerken. Çeviren Uğur Ün ve Tarık Günersel. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2014. google scholar
• Buzcu, Hasan İrfan ve Ezici, Türel. “Memet Baydur Dramaturgisi: Yaşam – Oyun İlişkisinden ‘Oyun İçinde Oyun’ Stratejisine.” Sahne ve Müzik Eğitim – Araştırma E-Dergisi 6, (Ocak 2018): 39-52. google scholar
• Erman, Tahire. “The Politics of Squatter (Gecekondu) Studies in Turkey: The Changing Representations of Rural Migrants in the Academic Discourse.” Urban Studies 38, no. 7 (June 2001): 983–1002. google scholar
• Gürbilek, Nurdan. Vitrinde Yaşamak: 1980’lerin Kültürel İklimi. 3. baskı. İstanbul: Metis Yayınları, 2001. google scholar
• Huizinga, Johan. Homo Ludens: Oyunun Kültür İçindeki Yeri Üzerine Bir İnceleme. Çeviren Orhan Düz. İstanbul: Alfa Yayınları, 2018. google scholar
• Kellner, Douglas. “Critical Theory, Commodities and the Consumer Society.” Theory, Culture and Society, 1, no.3 (1983): 66-83. google scholar
• Lefebvre, Henri. “İkinci Baskıya Önsöz.”, Gündelik Hayatın Eleştirisi I, 9-105. Çeviren Işık Ergüden. 1, no.3 (1983): 66-83. google scholar
• Lefebvre, Henri. Ritimanaliz: Mekân, Zaman ve Gündelik Hayat. Çeviren Ayşe Lucie Batur. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2017. google scholar
• Lefebvre, Henri ve Régulier, Catherine. “Akdeniz Şehirleri İçin Bir Ritimanaliz Denemesi,”, Ritimanaliz: Mekân, Zaman ve Gündelik Hayat, 111-126. Çeviren Ayşe Lucie Batur. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2017. google scholar
• Marcuse, Herbert. Tek-Boyutlu İnsan: İleri İşleyim Toplumunun İdeolojisi Üzerine İncelemeler. Çeviren Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 1997. google scholar
• Marx, Karl. “Yabancılaşmış Emek.”, 1844 El Yazmaları, 73-89. 9. baskı. Çeviren Murat Belge. İstanbul: Birikim Yayınları, 2014. google scholar
• Ollman, Bertell. “Yabancılaşma Kuramı.”, Yabancılaşma: Marx’ın Kapitalist Toplumdaki İnsan Anlayışı, 213-359. 2. baskı. Çeviren Ayşegül Kars. İstanbul: Yordam Kitap, 2015. google scholar
• Reid-Musson, Emily. “Intersectional Rhythmanalysis: Power, Rhythm, and Everyday Life.” Progress in Human Geography 42, no: 6, (2018): 881-897. google scholar
• Şener, Sevda. “Memet Baydur Tiyatrosu.” Tiyatro Araştırmaları Dergisi 31, no: 1 (Ocak, 2011): 109-140. google scholar
• Şener, Sevda. “Tiyatroda Gelenekten Modern Sonrasına Oyun İçinde Oyun.”, Dram Sanatı, 97-110. 2. baskı. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 2011. google scholar
• Yüksel, Ayşegül. “Memet Baydur: Eleştirmen Eskiten Bir Oyun Yazarı.”, Çağdaş Türk Tiyatrosundan On Yazar, 133-156. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 1997. google scholar
• Yüksel, Ayşegül. “Memet Baydur Başını Alıp Gitmiştir: Neyse ki Oyunları Bizde.”, Elveda Dünya Merhaba Kâinat, editör Sevda Şener, Ayşegül Yüksel ve Filiz Elmas, 22-30. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları, 2002. google scholar
• Yüksel, Ayşegül. “Memet Baydur: Oyunu ‘Oyun’ Kılmak.”, Dram Sanatında Sınırları Zorlamak, 213-220. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları, 2013. google scholar