Examining Two Turkish Adaptations of Classical Tragedy: What does Brecht Tell Us?

Yıl 2025, Sayı: 40, 17 - 30, 27.06.2025

Mehmet Fatih Uslu

https://doi.org/10.26650/jtcd.1536585

Öz

This study examines two adaptations of Greek tragedies—Kemal Demirel's Antigone (1966) and Aras Ören's Blind Oedipus—through the lens of politics and theater. Both of these plays are adaptations of Sophocles’s classical tragedies produced from a leftist political perspective. Bertolt Brecht’s strong influence can be felt in the imagination and execution of this leftist perspective. Brecht, one of the most influential figures shaping Turkish theater between 1960 and 1980, placed particular importance on the ancient Greek tragedy in his drama theory. Moreover, the German theatre figure also wrote and staged an adaptation of Antigone in 1949. The study explores Brecht’s thoughts on tragedy and discusses how these two adaptations draw from Brecht and how they employed his theatrical tools.

Anahtar Kelimeler

Greek tragedy , Turkish theater , Brecht , Aras Ören , Kemal Demirel

İki Türkçe Klasik Tragedya Uyarlamasına Bakarak: Brecht Bize Ne Söyler?

Öz

Bu çalışma, iki Yunan tragedyası uyarlamasını Kemal Demirel’in Antigone’si (1966) ile Aras Ören’in Kör Oidipus’unu siyaset ve tiyatro ekseninde inceleme amacı taşıyor. Bu iki oyun Sofokles’in klasik tragedyalarının sol bir siyasi perspektif içinden üretilmiş yeniden yazımlarıdır. Bu sol perspektifin hayal edilmesinde ve icrasında yoğun bir Bertolt Brecht etkisi hissedilir. Brecht, 1960-1980 arasında Türk Tiyatrosunu en çok etkileyen ve şekillendiren tiyatro insanlarının başında gelir ve onun drama teorisinde antik Yunan tragedyasının özel bir yeri vardır. Üstüne, Alman tiyatro insanı da 1949 senesinde bir Antigone uyarlaması yazıp sahnelemiştir. Çalışmada Brecht’in tragedya düşüncesi açımlanarak bu iki uyarlamanın Brecht’ten nasıl yararlandığı ve onun teatral araçlarını nasıl bir süzgeçten geçirerek kullandığı tartışılıyor.

Anahtar Kelimeler

Yunan tragedyası , Türk tiyatrosu , Brecht , Aras Ören , Kemal Demirel

Kaynakça

• Brecht, Bertolt. “Sofokles’in Antigone’si.” Bütün Oyunları Cilt 11: Kafkas Tebeşir Dairesi – Sofokles’in Antigone’si. Çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Mitos Boyut, 1997: 165-269. google scholar
• Brecht, Bertolt. Epik Tiyatro. Çev. Kâmuran Şipal. İstanbul: Say Yayınları, 1981. google scholar
• Brecht, Bertolt. Tiyatro İçin Küçük Organon. Çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 1993. google scholar
• Critchley, Simon. “Tragedy’s Philosopy,” Performing Antagonism: Theatre, Performance, and Radical Democracy içinde, editör T. Fisher ve E. Katsouraki, 25^42. Londra: Palgrave MacMillan, 2017. google scholar
• Curran, Angela, “Brecht’s Criticism of Aristotle’s Aesthethics of Tragedy.” The Journal of Aesthetics and Art Criticism C. 59 No: 2 (Bahar, 2001): 167-184. google scholar
• Demirel, Kemal. Antigone. İstanbul: Yaba Yayınları, 2002. google scholar
• Eagleton, Terry. Tatlı Şiddet: Trajedi Kavramı. Çev. Kutlu Tunca. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012. google scholar
• Gezen, Ela E. Brecht, Turkish Theater, and Turkish^German Literature. Rochester: Camden House, 2019. google scholar
• Gezen, Ela. “Convergent Realisms: Aras Ören, Nazım Hikmet and Bertolt Brecht.” Colloquia Germanica C. 45 No: 3/4 (2012): 369-385. google scholar
• Gray, Ronald. “Brecht and Tragedy.” The Cambridge Quarterly C.8 No: 3 (1979): 236-249. google scholar
• Grimm, Reinhold. “Novum Organum’dan Küçük Organon’a: Yabancılaştırma Üzerine Düşünceler.” Sanat Üzerine Yazılar, Bertolt Brecht, çev. Kâmuran Şipal, 212-240. İstanbul: Cem Yayınevi, 1990. google scholar
• Küçük, Sena. “Modern Türk Tiyatrosunda Medea Miti,” The Journal of Academic Social Science Studies 55 (İlkbahar, 2017): 415^440. google scholar
• Nekimken, Albert. Brecht in Turkey: 1955^1977, Piscataway: Georgias Press ve Isis Press, 2010. google scholar
• Nutku, Özdemir. Türkiye’de Brecht. İstanbul: Tiyatro/76 Yayınları, 1976. google scholar
• Ören, Aras. Kör Oidipus. Ankara: Şiir^Tiyatro Yayınları, 1980. google scholar
• Revermann, Martin. Brecht and Tragedy: Radicalism, Traditionalism, Eristics. Cambridge: Cambridge University Press, 2022. google scholar
• Steiner, George. Antigones. New Heaven: Yale University Press, 1944. google scholar
• Scheler, Max. “On the Tragic.” CrossCurrents C.4 No. 2 (Kış 1954): 178-191. google scholar
• Şeyben, Burcu Yasemin. “Türkiye’de Sahnelenen Antik Yunan Oyunları ve Kültür Politikalarındaki Yeri.” Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 2009. google scholar
• Williams, Raymond. Modern Trajedi. Çev. Barış Özkul. İstanbul: İletişim Yayıncılık, 2018. google scholar
• Zerenler, Dilek. “Antigone’nin İki Farklı Yorumu.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 18 (2005): 263^272. google scholar
• Zerenler, Dilek. “Helene ve Güzel Helena Adlı Oyunların Konu Bakımından Karşılaştırılması,” Türkiyat Araştırmaları Dergisi 17 (2005): 203^211. google scholar