KUZEY MAKEDONYA’DA TÜRK VARLIĞI VE GÜNÜMÜZ VARLIK MÜCADELESİNE KISA BİR BAKIŞ

Yıl 2023, , 443 - 472, 15.03.2023

Zeynel Ödemiş

https://doi.org/10.7884/teke.5571

Öz

Makedonya toprakları üç parçaya ayrılmış bir coğrafyadır. Günümüzde
bu üç parçadan biri olan ve Sırp Hırvat krallığına kalan bölüm bağımsızlığını
alarak devlet kurabilmiş ve Kuzey Makedonya Cumhuriyeti adını almıştır.
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti coğrafi olarak Balkanların kalbi
sayılabilecek bir konuma sahip olup 25 bin km²’lik küçük bir ülkedir. İki
milyon nüfusa sahip bu ülke Türklerle beraber çok farklı milletten oluşan bir
kültür mozaiği özelliği taşımaktadır.
Günümüzde, ülkedeki Türk toplumu anadilde eğitim hakkını elde etmiş,
yeni yeni ayaklarının üzerine durmaya çalışan Türk edebiyatının yanında
Türkçe basın yayın faaliyetlerine de başlamış olmalarına rağmen eğitim başta
olmak üzere sorunlarını tam olarak çözememişlerdir. Ülkedeki Türkler
kurdukları siyasi partiler vasıtasıyla siyasi sistemde söz sahibi olmaya
çalışırken çeşitli sivil toplum örgütleri ile kültürel varlıklarını da devam
ettirmeye çalışmaktadırlar.
Çalışmada Kuzey Makedonya coğrafyasında yaşayan Türk toplumunun
yakın tarihi ve günümüzdeki varlıkları hakkında bilgi edinilmesi amaçlandı.
Kuzey Makedonya Türk toplumunda dil ve edebiyatın durumu ile kültürel
faaliyetler hakkında bilgi verilerek Türklerin diğer toplumlar içerisindeki
durumlarını incelemek de çalışmanın amaçlarından biri oldu. Bu nedenle bir
taraftan yazılı kaynak taraması yapılırken diğer taraftan da saha çalışması
yapıldı. Kuzey Makedonya’nın belli başlı yerleşim yerleri ziyaret edildi.
Kaynak kişilerle görüşülerek ses ve görüntü kaydı alındı. Bazı kamu kurum
ve kuruluşları da ziyaret edilerek arşiv çalışması yapılmaya çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

Makedonya, Kuzey Makedonya, Türk varlığı, Türk edebiyatı, Türk halk inanışları

Kaynakça

• Ahmed, O. (2018). Makedonya Türk ağızları: geçmişi ve bugünkü durumu. Ulakbilge, 6(29), 1463-1482.
• Ahmed, O. (2014). Makedonya Türk ağızlarında şimdiki ve geniş zamanın bugünkü morfolojik durumu. İDİL, 3(14), 1-11.
• Ahmed, O. (2012). Makedonya Türk ağızlarında iki sesin durumu üzerine: “ö” ünlüsü ve “h” ünsüzü. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, (1)2, 15-26.
• Akgün, A. (2021). Bulgaristan’daki Türklerin romanı (1912 – 2021). Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, 3(2).
• Artun, E. (2011). Türk Halk Edebiyatına giriş edebiyat tarihi / metinler. Adana: Karahan Yayınevi.
• Ayhan, H. (2019). Makedonya ile Yunanistan arasındaki isim sorununun çözümünde arabuluculuğun etkisi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD) 9(1), 215-244.
• Bars, M. E. (2014). Şor kahramanlık destanlarında geçiş dönemleri: doğum-evlenme-ölüm. Turkish Studies, 9(5), 353-370.
• Canhasi, S. (2012). Kosova ve Makedonya Türk ağızlarında isim çekim ekleri. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 72-81.
• Çayırlı, N. (2017). Makedonya Türkleri. B. Gökdağ, O. Karadağ (Ed.), Balkanlar El Kitabı 2. Cilt Tarih. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çelik, M. (2018). Makedonya’da dünden bugüne Türkçe eğitimi ve öğretimi. I. Uluslararası Türk Dili Çalıştayı Bildiri Kitabı. Düzce Üniversitesi Yayınları, No.6, Türk Dili Dizisi – 1, 84-99.
• Dalkılıç, M. (2018). 2001 Ohri Çerçeve Anlaşması sonrası Makedonya’da sürdürülebilir etnik barış ve politik bütünlük sağlanması bağlamında Türkiye’nin rolü. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 85-115.
• Gökdağ, B. A., Karatay, O. (2017). Makedonya kimlik bilgileri. Balkanlar El Kitabı 2. Cilt Çağdaş Balkanlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gülşen, A. (2012) Balkan Türk ağızlarının tasnifleri üzerine bir değerlendirme. Turkish Studies, 7(4), 111-129.
• Dikici, A. (2017). Makedonya’da Torbeşler. B. Gökdağ, O. Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı 1. Cilt Tarih, Ankara: Akçağ Yayınları
• Engüllü, S. (1997). Makedonya Türk Edebiyatı. Türkiye dışındaki Türk Edebiyatları antolojisi 7 Makedonya Yugoslavya (Kosova) Türk Edebiyatı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Erol, M. S. (2017). Makedonya sorununun temel dinamikleri. Balkanlar El Kitabı 2. Cilt Çağdaş Balkanlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gürel, Z. (2019). Makedonya’da Türk Edebiyatı ve Avni Engüllü. İnsan ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(1), 23-40.
• Hasan, H. (2008). Makedonya Türklerince söylenen türküler. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını 325.
• Hayber, A. (2008). Makedonya Türk Edebiyatı bir demet şiir. NİD “MİKENA’’ Manastır
• İnbaşı, M. (2017). Balkanlarda Osmanlılar: fetih ve iskan. B. Gökdağ, O. Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı 1. Cilt Tarih. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kalafat, Y. (1994). Makedonya Türkleri (Türkmenler, Torbeşler / Türkbaş, Çenkeriler ve Yörükler) arasında yaşayan halk inançları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Kalsın, Ş. (2016). Makedonya ve Kosova Türk ağızlarında arkaik özellikler. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 125-136.
• Karakuş, E. (2013). Sesler dergisi üzerinde bir inceleme (Çağdaş Makedonya ve Kosova Türk Edebiyatı). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, F. (2008). Makedonya’da Türk Edebiyatı bir tutam hikaye. NİD “MİKENA’’ Manastır
• Koca, S. K. (2017). Balkan Türklerinin Yakın Dönem Kahramanları “Yücelciler”. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Akademik Bakış Dergisi, 60,76-90.
• Turan, Ö. (1996). Makedonya’da Türk varlığı ve kültürü. Bilig Dergisi, 3, 21-32.
• Zorbay, T. (1917) 1950’ler Türk dış politikasında göç meselesi Yugoslavya’dan Türkiye’ye serbest göç ve Köprülü / Titoveles ilçesi örneği. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 318-335.
• Yeni Balkan: http://www.yenibalkan.com/tr/gundem/2021-nufus-sayimi-turkler-makedonyanufusun-yuzde-3-86-sini-olusturuyor