YENİŞEHİRLİ AVNÎ’NİN “DUYMASUN” REDİFLİ GAZELİNE PSİKANALİTİK EDEBİYAT KURAMI ÇERÇEVESİNDE BAKIŞ

Yıl 2023, , 1009 - 1023, 15.09.2023

Mete Bülent Deger

https://doi.org/10.7884/teke.1292160

Öz

Bu çalışmada, Klasik Türk Edebiyatı’nda XIX. yüzyılın önemli şairlerinden biri olan Yenişehirli Avnî’nin divanında bulunan “duymasın” redifli gazelin psikanalitik edebiyat kuramı çerçevesinde tahlili konu edilmiştir. Geleneksel şerh yöntemlerinden bağımsız olarak yapılan çalışmada, mezkûr gazel “sanatçıdan hareketle esere psikanalitik edebiyat kuramı çerçevesinde bakış” ve “eserden hareketle sanatçıya psikanalitik edebiyat kuramı çerçevesinde bakış” çerçevesinde iki farklı bakış açısı göz önüne alınarak incelenmiştir. İnceleme sonucunda söz konusu gazelde şairin hayatına dair bilinen unsurların yansımaları ve gazelden hareketle şaire dair tespit edilen unsurlar ortaya konulmuştur. Bu bağlamda gazelde “şairin kekemeliğin gazeldeki yansımaları”, “şairin bedensel zayıflığının gazeldeki yansımaları”, “kendinden kaçış/hissizlik isteğinin gazeldeki yansımaları”, “zıtlıklar ve çelişkilerin gazeldeki yansımaları” ve “ölüm korkusunun gazeldeki yansımaları” tespit edilerek mezkûr başlıklar altında örneklendirilerek irdelenmiştir.
Sonuç olarak bu çalışmanın, divan edebiyatı şairlerinin hayatlarına dair unsurların şiirlerine yansımasını psikanalitik edebiyat kuramı çerçevesinde tespit edilip değerlendirilmesi ve çalışmada izlenen metot bakımından Eski Türk Edebiyatı alanına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikanalitik Edebiyat Kuramı, Klasik Türk Edebiyatı, Yenişehirli Avnî, “duymasın” redifli gazel

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

A VIEW TO YENIŞEHIRLI AVNÎ’S GHAZAL OF “DUYMASIN” REPEATED VOICE IN THE FRAMEWORK OF PSYCHOANALYTIC LITERARY THEORY

Öz

In this study, the analysis of the ghazal with “duymasın” repeated voice in the divan of Yenişehirli Avnî, one of the important poets of the 19th century in Classical Turkish Literature, has been subject within the framework of psychoanalytic literary theory. In the study, which was carried out independently of traditional commentary methods, the aforementioned ghazal was examined by considering two different perspectives within the framework of “viewing the work from the artist within the framework of psychoanalytic literary theory” and “viewing the artist from the work within the framework of psychoanalytic literary theory.” As a result of the examination, the reflections of the elements known to us about the life of the poet in Avnî’s ghazal with the “duymasın” repeated voice and the elements we have determined about the poet based on the ghazal in question have been revealed. In this context, the “reflections of the poet’s stuttering in the ghazal”, “reflections of the poet’s bodily weakness in the ghazal”, “reflections of the desire to escape from oneself/numbness in the ghazal”, “reflections of contradictions and paradoxes in the ghazal” and “reflections of the fear of death in the ghazal” were determined and examined under the aforementioned titles by exemplifying.
As a result, it is thought that this study will contribute to the field of Old Turkish Literature in terms of determining and evaluating the reflection of the elements of divan literature poets' lives on their poems within the framework of psychoanalytic literature theory and the method followed in this study.

Anahtar Kelimeler

Psychoanalytic Literary Theory, Classical Turkish Literature, Yenişehirli Avnî, ghazal of “duymasın” repeated voice

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Atalay, M. (2005). Yenişehirli Avnî, Farsça divan. Erzurum: Aktif Yayınları.
• Bozpinar, Ç. (2021). Gülten Akın’ın şiirlerinin psikanalitik kuram açısından incelenmesi. International Journal of Turkish Academic Studies, 2(2), s. 70-87.
• Cenkseven, F. (2000). Kekemelik üzerine. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(6), s. 37-48.
• Çavuşoğlu, M. (1991). Avni Bey, Yenişehirli. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C.4, s. 123-124. https://islamansiklopedisi.org.tr/avni-bey-yenisehirli
• Çelikkan, Ş. (2017). Sigmund Freud’da yaratmanın psikolojisi: Psikanalitik sanat. Sobider, 4(11), s. 220-227.
• Dikmen, Ö. ve Akın, H. (2019). Cahit Sıtkı Tarancı’nın değirmen şiirini psikanalitik edebiyat kuramı açısından okuma denemesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), s. 211-222.
• Erkal, A. (2007). Divan şiirinde afyon ve esrar. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 33, s. 25-60.
• Freud, S. (1996). Günlük yaşamın psikopatolojisi. Çev. Şemsa Yeğin. İstanbul: Payel Yayınları. (Eserin Özgün Adı: Zur Psychopathologie des Alltagslebens, 1901)
• Freud, S. (2011a). Uygarlığın huzursuzluğu. İstanbul: Metis Yayınları. (Eserin Özgün Adı: Das Unbehagen in der Kultur, 1930)
• Freud, S. (2011b). Haz ilkesinin ötesinde ben ve id. Çev. Ali Babaoğlu. İstanbul: Metis Yayınları. (Eserin Özgün Adı: Jenseits des Lustprinzips Das leh und das Es, 1920)
• Güner, E., Demir B. vd. (2018). Yaşam (Eros) ve ölüm dürtüsü (Thanatos): Antik Roma neşeli iskelet mozaiği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), s. 637-640.
• Karabulut, M. (2013). Edip Cansever’in şiiri: Psikanalitik bir inceleme. Ankara: Öncü Kitap.
• Kolcu, A. İ. (2015). Edebiyat kuramları. (4. Baskı). Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
• Moran, B. (2008). Edebiyat kuramları ve eleştiri. (18. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Merhûm Avnî Beg Dîvânı (1306), Dersaâdet, Mahmûd Beg Matbaası (University of Toronto Library’den pdf olarak indilmiştir.)
• Özgül, M. K. (2015). Yenişehirli Avni Bey. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Şeker, E. (2017). Aşk ve ideoloji bağlamında psikanalitik söylem çözümlemesi. EÜ SBE Dergisi, 6(2), s. 194-222.
• Turan, L. (1998). Yenişehirli Avnî Bey divanının tahlili (tenkitli metin)-Encümen-i Şu’arâ ve Batı tesirinde gelişen Türk edebiyatına geçiş. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Turan, L. (2013). Avnî, Yenişehirli. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr /madde-detay/avni-yenisehirli
• Türk Dil Kurumu (2011). Psikanaliz, Türkçe Sözlük (11. Baskı, s. 1949).
• Uslu, A. (2020). Zindandan Mehmet’e mektup şiirinin psikanalitik çözümleme denemesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(71), s. 135-146.