TOFA TÜRKÇESİNDEKİ RUSÇADAN ALINMA SÖZ VARLIĞI ÜZERİNE

Yıl 2023, , 1572 - 1591, 15.12.2023

Ahmet Demirtaş , Osman Kılıç

https://doi.org/10.7884/teke.1298330

Öz

Rusya Federasyonu’nun İrkutsk bölgesinde yaşayan Tofa Türklerinin konuşma dili olan Tofa Türkçesi, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan dillerden biridir. Tofa Türkçesi, söz varlığı içerisinde Rusçadan geçen birçok ögeyi barındırmaktadır. Bunların kayıt altına alınması dil tarihi açısından büyük önem arz etmektedir.
Bu çalışmada; Tofa Türkçesindeki Rusçadan alınma söz varlığı tespit edilerek bunlar hem transkripsiyonlu biçimleriyle hem de sözlükteki özgün biçimleriyle çeşitli başlıklar altında tematik olarak sınıflandırılmıştır.
Veri tabanı olarak kabul edilen V. İ. Rassadin tarafından hazırlanan “Tofalarsko-Russkiy Slovar 2016 (Tofaca-Rusça Sözlük 2016)” adlı sözlükte yer alan Tofa Türkçesindeki Rusçadan alınma söz varlığı ögelerinin tematik sınıflandırılması sonucunda ortaya çıkan söz varlığı ögeleri şu şekildedir: Veri tabanının tümünün taranmasından hareketle Tofa Türkçesinde 285’i ad, 47 tanesi Rusça sözcüklerden türetilen fiil, 2 tanesi yardımcı fiille kurulan birleşik fiil olmak üzere 334 tane Rusçadan alınma söz varlığı ögesi tespit edilmiştir. Rusçadan alınma 334 sözcükten 47’si fiil, 18’i ad olmak üzere 65 sözcük yapım ekleriyle türetilmiştir. Bu da Tofa Türkçesindeki Rusçadan alınma sözcüklerin %19.46’sının yapım ekleriyle türetildiğini göstermektedir. Söz varlığı ögeleri içinde en fazla 69 adet ile araç-gereç ve eşya adlarıyla ilgili söz varlığı, daha sonra 34 adet ile yiyecek ve içecekle ilgili söz varlığı ve yine 33 adet ile yönetim ve toplumla ilgili söz varlığı ögelerinin yer aldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tofa Türkçesi, Rusçadan Alınma Söz Varlığı, Söz Varlığı, Dil Bilgisi

ON THE VOCABULARY TAKEN FROM THE RUSSIAN IN TOFA TURKISH

Öz

Tofa Turkish, the spoken language of the Tofa Turks living in the Irkutsk region of the Russian Federation, is one of the languages that is in danger of extinction. Tofa Turkish contains many elements from Russian in its vocabulary. Recording them is of great importance in terms of language history.
In this study; vocabulary taken from Russian in Tofa Turkish has been determined, and these have been classified thematically under various headings, both in their transcripted form and in their original form in the dictionary.
The vocabulary items that emerged as a result of the thematic classification of the vocabulary elements taken from the Russian in Tofa Turkish in the dictionary named “Tofalarsko-Russkiy Slovar 2016 (TofacaRussian Dictionary 2016)” prepared by Rassadin, which is accepted as a database, are as follows: Based on the scanning of the entire database, 334 Russian vocabulary items have been identified, 285 of which are nouns, 47 verbs derived from Russian words, and 2 compound verbs formed with auxiliary verbs in Tofa Turkish. Of the 334 words taken from the Russian language, 65 words, 47 of them verbs, and 18 of them nouns are derived with suffixes. This shows that 19.46% of the words taken from Russian in Tofa Turkish are derived with constructional suffixes. Among the vocabulary items, it was seen that there were at most 69 vocabulary items related to the names of tools and goods, then 34 vocabulary items related to food and beverage, and again 33 items related to management and society.

Anahtar Kelimeler

Tofa Turkish, Vocabulary Taken from Russian, Vocabulary, Grammar

Kaynakça

• Aksan, D. (2004). Türkçenin sözvarlığı. Ankara: Engin.
• Alyılmaz, C. (2018). Eski Türk yazıtlarından Adana’daki kitap anıtına. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(3), 1428-1443.
• Boz, E. ve Günay Aktaş, S. (2016). Diasporada Karaçay Türkçesinin kullanımı Eskişehir örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), 145-155.
• Ilgın, A. (2012). Tofa (Karagas) Türkleri ve dilleri üzerine. Tehlikedeki Diller Dergisi, 2012 Kış Sayısı, 103-112.
• Ilgın, A. (2015). Tarihî karşılaştırmalı Tofa (Karagas) Türkçesi-biçim bilgisi. Ankara: TDK.
• Karaağaç, G. (1997). Alıntı kelimeler üzerine düşünceler. Türk Dili, (552, Aralık), 499-510.
• Karaağaç, G. (2021). Türkçe verintiler sözlüğü. Ankara: TDK.
• Karaca, V. (2012). Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcüklerde görülen ses olayları üzerine bir inceleme. Turkish Studies (Elektronik), 7(4 b), 2059-2090.
• Kemaletdinova, G. (2008). Rusça büyük sözlük. İstanbul: Fono.
• Koca Sarı, S. (2016). Tehlikedeki dil olgusunu ortaya çıkaran etkenler ve tehlikedeki Türk dilleri. Eker, S., Çelik Şavk, Ü. (Ed.). Tehlikedeki Türk dilleri I (s. 205-225). AnkaraAstana: UTA.
• Rassadin, V. İ. (1971). Fonetika i leksika tofalarskogo yazıka. Ulan-Üde: BKİ:
• Rassadin, V. İ. (2005). Tofalarsko-russkiy i russko-tofalarskiy slovar. San-Petersburg. Drofa
• Rassadin, V. İ. (2013). Tyurkologiçeskie issledovaniya izbrannoe. Elista: İKU
• Rassadin, V. İ. (2016). Tofalarsko-russkiy slovar. Moskova: İzdatelskiy Dom YASK.
• Şahin, H. (2006). Terimlerin genel dile yansımasına dair bazı gözlemler. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(20), 123-129.
• Şaponikov А. К. (2010). Etimologiçeskiy slovar sovremennogo russkogo yazıka. Moskova: Nauka ve Flinta.
• Vasmer, M. (1986). Etimologiçeskiy slovar russkogo yazıka. Moskova: Progress.
• https://ru.wikipedia.org/wiki/Расселение_народов_России_по_субъектам_РФ