Some Notes on the Morphology of the Iraqi Turkmen Dialect

Yıl 2012, , 113 - 123, 01.03.2012

Bilgehan Atsız Gökdağ

https://doi.org/10.7884/teke.15

Öz

The speech of the Iraqi Turkmens is classified among the Azarbaijani Turkish dialects. Iraqi Turkmen dialects are divided into two in accordance with transition of the consonants from “?” to “v” and “y”. Legal status of the language of the Turkmens, who live there for 1400 years, is on the level of a local language. The Iraqi Turkmen speech, which is member of the South wing of the Eastern Oğuz group, is outstanding with its preserving many old Turkic elements. Hat is own phonological and morphological of the Iraqi Turkmen Turkish

Anahtar Kelimeler

Iraqi Turkmens, Azarbaijani dialects, morphology

Irak Türkmen Türkçesinin Şekil Bilgisine Dair Notlar

Öz

ÖZET Irak Türkmenlerinin kullandığı dil Azerbaycan Türkçesi ağızları içinde değerlendirilmektedir. Irak Türkmen ağızları “?” sesinin “v”ye ve “y”ye değişmesi açısından başlıca iki gruba ayrılmaktadır. 1400 yıldır Irak’ta yaşayan Türkmenlerin dillerinin hukuksal statüsü bölgesel dil seviyesindedir. Doğu Oğuz grubunun güney kanadında yer alan Irak Türkmen Türkçesi, kendine has ses ve biçim özellikleri ile birlikte eski Türkçe birçok unsuru yaşatması bakımından dikkati çeker. Anahtar sözcükler: Irak Türkmenleri, Azerbaycan ağızları, şekil bilgisi.

Anahtar Kelimeler

Irak Türkmenleri, Azerbaycan ağızları, şekil bilgisi.

Kaynakça

• ADOMOVİÇ, M. (1985). Konjugationsgeschicte der Türkischen Sprache. Brill, Leiden.
• BAYATLI, H. K. (1979). Halk Şiirinde Irak Türkmen Ağzı Dil İncelemesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
• --------------------------- (1996). Irak Türkmen Türkçesi. Ankara: TDK Yayınları.
• BAYATLI, N. Y. (2007), Irak Türkmenlerinin Masallarında Motif ve Tip İncelemesi. Ankara: Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı Yayınları.
• BENDEROĞLU, A. (1989). Irak Türkmen Dili. Dil Bilgisi ve Karşılaştırma (II. Baskı), Bağdat: Kültür ve Tanıtma Bakanlığı, Türkmen Kültür Müdürlüğü Kültür Yayınları Dairesi.
• BULUÇ, S. (2007). “Kerkük Hoyrat ve Manilerinde Başlıca Ağız Özellikleri”. Makaleler (Hzl.: Zeynep Korkmaz). Ankara: TDK Yayınları. 271-279.
• ------------------ (2007). “Mendeli (Irak) Ağzının Özellikleri”, Makaleler (hzl.: Zeynep Korkmaz). Ankara: TDK Yayınları. 296-298.
• -----------------------. “Tellâfer Türkçesi Üzerine”, Makaleler (hzl.: Zeynep Korkmaz). Ankara: TDK Yayınları. 284-291.
• --------------------------. “Kerkük Ağzına Göre Arzu ile Kamber Masalı”, Makaleler, (hzl.: Zeynep Korkmaz). Ankara: TDK Yayınları. 299-330.
• --------------------------. “Irak Türk Ağızlarının Bazı Ses Özellikleri”, Makaleler, (hzl.: Zeynep Korkmaz). Ankara: TDK Yayınları. 331-333.
• ------------------ (2007). “Irak’ta Hanekin Türk Ağzı Üzerine”. Makaleler (hzl.: Zeynep Korkmaz). Ankara: TDK Yayınları. 280-283.
• ----------------------- (2007). “Kerkük Hoyratlarına Dair”. Makaleler (hzl.: Zeynep Korkmaz). Ankara: TDK Yayınları. 259-271.
• BULUT, C. (2000). “Optative constructions in Iraqi Turkmen”. Studies on Turkish and Turkic languages, Proceedings of the IXth International Conference on Turkish Linguistics, Oxford, August 12-14 1998 (editörler: A. Göksel, C. Kerslake).
• Turcologica 46, Harrassowitz, Wiesbaden. 161-169.
• ---------------------(2005). “Iranian Influances in Sonqor Turkic”, Linguistic Convergence and Areal Diffusion, Case studies from Iranian, Semitic and Turkic; Editörler: E. A. Csato, B. Isaksson , C. Jahani; RoutledgeCurzon, London-New York; 241-269.
• CEFEROV, N. (1990). Cenubî Azerbaycan’da Edebî Dil: Normalar. Elm, Bakı.
• ÇARIYAROV, B. (1969). Günorta- Günbatar Türki Dillerde İşlik Zamanları. Ilım Neşriyatı, Aşgabat.
• EKER, S. (2008). “Türk Dili Tarihinde Bir Dilbilimsel Temas Bölgesi Olarak Diyarbakır”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Diyarbakır I (ed. Bahaeddin Yediyıldız, Kertsin Tomenendal), Diyarbakır Valiliği ve Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• EMİRÎ, E. (2007). Hekim Tilimhan Divanı (I. cild). Kum.
• ERGİN, M. (1981). Azerî Türkçesi. İstanbul.
• EZİZOV, E. (1999). Azerbaycan Dilinin Tarihi Dialektologiyası. Bakı: Bakı Üniversiteti Neşriyatı.
• HAYDAR, Ç. H. (1979). Irak Türkmen Ağızları, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
• HÜRMÜZLÜ, H. (2003). Kerkük Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Kerkük Vakfı Yayınları.
• İSHAKOV, F. Q (1956). Formı nastoyatsego vremeni izyavitelnogo nakloneniya i tuvinskom yazıke, issledovaniya go sravnitelnoy grammatike tyurkskih yazıkov (ç. II), M.
• İSLAMOV, M. vd. (1990). Azerbaycan Dilinin Dialektoloji Atlası. Bakı.
• KIRAL, F. (2001). Das gesprochene Aserbaidschanisch von Iran, Eine studie zu den syntaktischen Einflüssen des Persischen, Harrossowitz, Wiesbaden.
• KONONOV, A. N. (1956). Grammatika sovremennoga turetskogo literaturnogo yazıka. M-L.
• MİRZEZADE, H. (1990). Azerbaycan Dilinin Tarihi Grammatikası, Bakı: Azerbaycan Üniversiteti Neşriyatı.
• NURİ, M. K. (1987). Erbil ve Amirli Ağızları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• PAŞAYEV, G. (1998). Irak Türkmen Folkloru. İstanbul: Kerkük Vakfı Yayınları.
• -------------------- vd. (2004). İraq-Türkman Lehcesi. Elm, Nurlan, Bakı.
• SAATÇİ, Ö. (1998). Kerkük, Diyarbakır, Şanlıurfa ve Harput Ağızlarının Fonetik ve Morfolojik Mukayesesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SAATÇİ, S. (1984). Kerkük Çocuk Folkloru. İstanbul: Fuzûli Yayınları.
• -------------- (1997). “Irak (Kerkük) Türk Edebiyatı”, Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, C.6 (proje yöneticisi ve genel redaktör: Nevzat Kösoğlu). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• SARIKAYA, M. (1998). Güney Azerbaycan Türkçesi Grameri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ŞAHBAZ, H. H. (1979). Kerkük Ağzı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
• TERZİBAŞI, A. (1980). Kerkük Havaları. İstanbul. Türkmen Dilinin Grammatikası. Morfologiya (redaktör: M. Söyegov) (1999). Ruh, Aşgabat.
• VASFİ, İ. S. (2001). Irak Türklerinde Deyimler ve Atasözleri (II. Baskı). İstanbul: Kerkük Vakfı Yayınları.