Orta Asya’da Yaşayan Müslümanların Diğer Dinlere Bakışı

Yıl 2013, , - , 15.12.2013

Kemal Polat Bozkurt Koç

https://doi.org/10.7884/teke.239

Öz

Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, tarihten bu yana farklı dinleri ve din mensuplarını bünyesinde barındıran bir coğrafya olma özelliğine sahiptir. Bu bölgede yaşayan Müslüman Türk toplulukları farklı din mensupları ile birlik ve beraberlik içerisinde yaşamaktadır. Bu araştırmada, Azerbaycan ve Kazakistan’da yaşayan Müslüman Türk topluluklarının diğer dinlere bakışı ve diğer din müntesipleriyle bir arada yaşama biçimleri incelenmekte ve diğer dinlere bakışı etkileyen teolojik, siyasi, stratejik, kültürel ve psiko-sosyal nedenler tespit edilmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, Azerbaycan, Kazakistan, kültür, dinler arası diyalog,

The Opinions of the Central Asian Muslims About the Other Religions

Öz

Central Asian Turkish Republics are a geography which embraces different religions and their members since history. The Muslim Turkish communities who live in this region live in unity and solidarity with members of different religions. In this research, we will deal with the opinions of the Muslim Turkish communities, who live in Azerbaijan and Kazakhstan, about the other religions and their lives together with the followers of other religions. We will also try to determine the theological, political, strategic, cultural and psycho-social factors which affect the opinions about other religions.

Anahtar Kelimeler

Central Asian Turkish Republics, Azerbaijan, Kazakhstan, culture, interfaith dialogue

Kaynakça

• ABUOV, A. (2010). Dinlerarası Diyalog Zemini Olarak Kazakistan. (da) Diyalog Avrasya, 17, Kazakistan.
• ALLAHVERDİYEV, S. (2009). Azərbaycan Tarixinin Xronologiyası. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəellimlər İnstitutu, Bakı.
• American Jewish Year Book, Edits. D. Singer and L. Grossman, American Jewish Committee, New York, 2002, 102.
• ASALIOĞLU, A. (2012). Bağımsızlık Sonrası Kazakistan’daki Kültürel Değişimlerin Analizi. Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, M. Savaş Kafkasyalı (ed.), Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Ankara-Türkistan.
• Ata Yurttan Doğan Güneş, Fikir Müellifleri: Fuat Uçar, Rövşen Memmedoğlu, Удк 28, Tэкц, raзeтa “Aхьıскa”, 2011.
• Bağımsızlıklarının 20. Yılında Türk Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan) Uluslararası Toplantı 05-06 Ekim 2011 - Ankara, Murat Yılmaz (ed.), SFN Televizyon Tanıtım Tasarım Yayıncılık, Ankara, 2012.
• BAL, H. (2000). Azerbaycan’da Dinî Tolerans ve Mezhep İhtilaflarının Kaldırılması İçin Yapılan Çalışmalar. Kafkasya'da İslam Medeniyeti Milletlerarası Sempozyumu Tebliğleri Bakü-Azerbaycan, 9-11 Aralık 1998, Halil Bal ve Rafiq Aliyev (ed.), İstanbul: Yıldız Matbaacılık ve Yayıncılık.
• CORNELL, S. E. (2006). The Politicization of Islam in Azerbaijan, Silk Road Paper, Washington, D.C., October.
• ÇALIŞKAN, İ. (2012). 20. Asırda Asya’da Din Politikaları: Çarlık Rusya ve Sovyetler Birliği Hâkimiyetinde Belirleyenler ve Belirlenenler. Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, M. Savaş Kafkasyalı (ed.), Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Ankara-Türkistan.
• ÇETİN, İ. (2007). Türk Kültüründe Bab (Baba)/ Ata Geleneği. Millî Folklor, 19(76).
• ÇETİNDAĞ, G. (2007). Kazak Türklerinde Evlenme Geleneğine Bağlı Olarak Gerçekleştirilen Hediye Alışverişi Üzerine Bir İnceleme. Millî Folklor, 19(76).
• DOĞAN, C. (2007). Kazak Türklerinde Konukseverlik ve Konuk Ağırlama”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, 36.
• Dövlət və Din, Sentyaber-Oktyabr 2009, 8-23.
• DURMAZ, Ş. (?). Birlikte Yaşam Kültürüne Azerbaycan’dan Hacı Zeynel Abidin Tağıyev Örneği. Living Together & Culture & Education, Balkan Studies III. DZHALİLOV, Z. (2010). Islam in Modern Kazakhstan: Sociological Aspect. Islam in Kazakhstan, No: 1.
• Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (Kazakistan Özel Sayısı), 5(18), Bahar 2012.
• Əl-BƏHNƏSAVİ, S. (2008). Qeyri Müsəlmanlarla Qarşılıqlı Əlaqələr, Tərcüməçi: Elşad Qasımova, “İdrak” İctimai Birliyi, Bakı.
• ƏLİYEVA, Y. (2009). Azərbaycanda Xristiyanlıq, Dövlət və Din, Fevral.
• General Information about Religion in Azerbaijan, Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan, Presidential Library. GÖĞEBAKAN, Y. (2010). Türk Kültüründeki Hoşgörü Anlayışının Tarihsel ve Kültürel Kaynakları ve Bu Anlayışın Kültür Varlıklarına Yansımaları, İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2) 201-223.
• HEKİMOĞLU, A. (2012). Uluslararası Dengeler Bağlamında Orta Asya’daki Enerji Politikaları. Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, M. Savaş Kafkasyalı (ed.), Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Ankara-Türkistan.
• Heydar Aliyev and Religious Policy in Azerbaijan: Realities and Prospects, ed. Hidayat Orujov, The International Conference, 3-4 April, 2007, Abilov, Zeynalov & sons, Baku.
• HİZMETLİ, S. (2011). Kazak Ulusu ve Kazak Tarihi Üzerine: Dünü ve Bugünü. İstem, 9(17).
• HİZMETLİ, S. (2007). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Zararlı Akımlar ve Misyonerlik, Almatı.
• III. Congres of Leaders of World Traditional Religions Astana 2009, Collection of Speechs, Astana 2010.
• İLLİYEV, M. (2010), Türk Tarihinde Şecere Geleneği: Türkmen Şecereleri Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kasiad Kazakistan Ülke Raporu, Kocaeli, Aralık 2012; Kazakistan Ülke Raporu 18.06.2012.
• Kazakhstan on a podium of the Central Asia, Islam in Kazakhstan, No: 1, 2010.
• KENZHETAYEV, D. (2010). Relations between State and Religion Have to be Concretized. Islam in Kazakhstan, No: 2.
• KƏRİMOV, E. Ə. (2008). Şəmkir Rayonunda Yaşamış Almanlar Haqqında Bəzı RarixiEtnoqrafik Məlumatlar. Şəmkir, Arxeoloji İrsi, Tarixi və Memarlığı, Birinci Respublika Elmi-Praktik Konferansı, 28-29 Noyabr 2007 Şəmkir, Bakı.
• KOLUKIRIK, S. ve SARAÇ, İ. H. (2010). Farklı Dini Gruplarda Kirvelik Geleneği: Sanal Akrabalığın Dönüşümü Üzerine Bir Araştırma. Zeitschrift für die Welt der Türken, 2(1), 2010, 217-232.
• KUTALMIŞ, M. (2004). Tarihte ve Günümüzde Kazakistan’ın Alfabe Meselesi. Bilig, 31, 1-21. MUSA, Q. (2011). Müsair Azərbaycan Cəmiyyetində Milli Adət-Ənənələr. Mart-Aprel, 2(22).
• MUSAYEVA, Şəhla Musa Qızı. (2010). Azərbaycanda Din-Dövlət Münasibətləri. Bakı Dövlət Universiteti İlahiyat Fakültesinin Elmi Məcmuası, No: 14, Sentyabr.
• MUSTAFAYEV, R. (2011). İdarəetmə Sistemlərində Dövlət və Din Münasibətləri. Dövlət və Din, Mart-Aprel, 2(22).
• NAKİP, M. (2012). Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya. Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, M. Savaş Kafkasyalı (ed.), Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Ankara-Türkistan.
• NAZLIGÜL, H. (2003). Azerbaycan Dînî Literatüründe Hz. Muhammed. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2(15), 63-89.
• NƏBİYEV, A. (2002). Azərbaycan Halq Ədəbiyyatı. Bakı: Turan Nəşrlər Evi.
• NİCHOL, J. (2013). Kazakhstan: Recent Developments and U.S. Interests. Congressional Research Service, CRS Report for Congress, July 22.
• NURUZADƏ, Ş. (2010). XX Əsrin 20  30  cu İllərində Azərbaycanda Etnokonfessional Şərait, Bakı: Xəzər Universiteti Nəşriyyatı.
• ORUCOV, H. (2009). Dinlərarası Diyaloq: Qarşılıglı Anlaşmadan Birgə Əməkdaşlığa Doğru. Dövlət və Din, Sentyaber-Oktyabr.
• OSPANALİYEVA, B. (2011). Kazakistan’ın Jambıl Bölgesi Efsaneleri (İnceleme-Metinler), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• OSPANALİYEVA, B. Kazakistan’ın Jambıl Bölgesi Efsaneleri. POLAT, K. (2012). Azerbaycan’da Yahudilik ve Dağ Yahudileri. Bütün Yönleriyle Yahudilik Dinler Tarihi Araştırmaları VIII, Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları (Uluslararası Sempozyum, 18-19 Şubat 2012), 149-165.
• Republic of Kazakhstan: 2013 Article IV Consultation Concluding Statement of the IMF Mission, International Monetary Fund, June 4, 2013.
• RİCHARD, P. (1997). The Formation of the Soviet Union: Communism and Nationalism, 191719 Massachusetts: Harvard University Press, Cambridge.
• SƏTTAR, A. (2009). Azərbaycan Tarixinin Xronologiyası. Bakı: Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəellimlər İnstitutu.
• SOMUNCUOĞLU, T. (2012). Azerbaycan Ülke Raporu. Ankara.
• The CIA World Factbook 2010, Skyhorse Publishing, New York, 2011.
• UŞAK, C. (2010). Astana: Diyaloğun Sözden Eyleme Dönüştüğü Yer. (da) Diyalog Avrasya, 17, Kazakistan.
• ÜNAL, F. (2008). Kazak Türklerinde Defin Merasimi ve Aş Verme Geleneği. Bilig, 45, 1031
• YILDIRIM, A. (2012). Orta Asya’da İslâm’ın Yayılmasında Din Âlimlerinin Rolü. Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, M. Savaş Kafkasyalı (ed.), Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Ankara-Türkistan.
• YILMAZ, K. (1997). Ahmed Yesevî’nin Şöhreti ve Tesiri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3, Konya.
• YİĞİT, A. (2001). Kazakistan’ın Değişen Etnik Yapısı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 1-15.
• ZEYNƏDDİN, N. (2010). Azərbaycan Xalqının Raixi Nailiyyəti: Tolerantlıq. Dövlət və Din, May-İyun.
• ZEYNƏDDİN, N. (2009). Azərbaycanda Yəhudilik. Dövlət və Din, Aprel, 2(10). http://moskovalife.com/index.php?option=com_content&view=article&id=702 (Erişim Tarihi: 0 2013). http://tr.wikipedia.org/wiki/Kategori:Yahudi_as%C4%B1ll%C4%B1_Azeriler (Erişim Tarihi: 02013). http://v3.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem&ID=61213 http://www.1news.com.tr/azerbaycan/siyaset/20130504100829465.html (Erişim Tarihi: 02013). http://www.azerbaijans.com/content_1540_tr.html (Erişim Tarihi: 26.07.2013). http://www.azerbaijans.com/content_1703_tr.html (Erişim tarihi: 15. 07. 2013). http://www.azerbaijans.com/content_499_tr.html (Erişim Tarihi: 15. 07. 2013). http://www.btso.org.tr/databank/countryreport/11-kazakistan.pdf (Erişim Tarihi: 02.08.2013). http://www.judicialcouncil.gov.az/e_az_republic.php#10 (Erişim Tarihi: 05.08.2012). http://www.tucsa.org/proje.asp?proje=36 https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan (Erişim Tarihi: 16.05.2013). https://tr.wikipedia.org/wiki/Kazakistan (Erişim Tarihi: 16.05.2013). http://tr.wikipedia.org/wiki/Ahmed_Yesevi (Erişim Tarihi: 31.07.2013). http://tr.wikipedia.org/wiki/Albanya (Erişim Tarihi: 14.07.2013). https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan (Erişim Tarihi: 16.05.2013).