Öz
Türklerde ilk çeviri faaliyetleri din değiştiren Uygurlarda görülür. Uygur çeviri külliyatının büyük bir bölümünü dinî içerikli eserlerin oluşturduğu bilinmektedir. Eserlerin içeriğinin dinî olması din değiştiren bir toplumun artık mensubu olduğu muhiti anlama ve o dinin gerekliliklerini yerine getirme zaruretinden doğmuştur. Müslüman Türklerde ise bilinen ilk tercümeler aynı zaruretten doğmuş kutsal kitap Kur’ân-ı Kerim’in tercümeleridir. Kur’ân’ın Türkçeye yapılan ilk tercümeleri Doğu Türkçesi ile muhtemelen 13. - 14. yüzyıllarda Arapça orijinal metnin hemen altına satırarası / satıraltı denen yöntemle yapılmıştır. Kur’ân-ı Kerim’in Doğu Türkçesine yapılan satırarası / satıraltı tercümelerinden Rylands, TİEM 73, Özbekistan ve Süleymaniye nüshaları üzerine Türkiye’de ve yurt dışında çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Türk dilinin tarihî gelişim seyrinde mühim yer tutan bu satırarası / satıraltı tercümelerin dışında Doğu Türkçesi ile yazılmış satırarası / satıraltı tercüme bilinmemekteydi. Bu makalede İran-Meşhed’de Āstan-i Quds-i Razavi Kütüphanesi 293 numarada kayıtlı, 645 varaklık (1290 sayfa) eksik bir tercüme olan eser hakkında ilk bilgiler verilmeye çalışılacak, eserin Horezm Türkçesi ile yazıldığı ses ve şekil bilgisi özelliklerinden hareketle gösterilecektir. Anahtar Sözcükler: Kur’ân-ı Kerim, Kur’ân Tercümesi, Doğu Türkçesi, Satırarası Kur’ân Tercümeleri.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ATA, A. (2004). Karahanlı Türkçesinde İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası, Giriş - Metin Notlar - Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. AYDIN, Ş. (2008). İran Kütüphaneleri Türkçe Yazmalar Kataloğu. İstanbul: Timaş Yayınları. BIRNBAUM, E. (1990). On some Turkish interlinear translations of the Koran. Journal of Turkish Studies / Türklük Bilgisi Araştırmaları. 14. FIKRAT, M. A. A Catalogue of the Manuscripts of The Holy Quran In Translation Preserved In The Library of Āstan - i Quds - i Razavi , Āstan-i Quds Library Publications No. 10. JAMES, D. (1988). Qu r’ans of the Mamluks. London. KÖK, A. (2004). K a r a h a n lı T ü r k ç e s i S a tı r - A r a s ı K u r ’ a n T e r c ü m e s i ( T İ E M 7 3 1 v - 235v/2). Giriş - İnceleme - Metin - Dizin . Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. LINGS, M. (1976). Quranic Ar t of Calligraphy and İllumination. London. LINGS, M. ve ŞAHİDİ, J. H. (1976). T h e Q u r ’ a n , A n E x h i b iti o n o f t h e B r iti s h L i b r a r y . London. MA’ANÎ, (1928). Rahnüm ā - yı Gencina - yi Qur’an. Meşhed. SAĞOL, G. (1993, 1995, 1996, 1999). A n I n t e r - L i n e a r T r a n s l a ti o n o f t h e Q u r ’ a n I n t o Khwarazm Turkish. Introduction, Text, Glossary and Facsimile . Part I: Introduction and Text, Harvard. XL+369 s. ; Part II: Glossary. Harvard. XXIII + 310 s. ; Part III: Facsimile of the MS Süleymaniye Library, Hekimoğlu Ali Paşa No. 2; Section One : 1b300b. Harvard. 229 s. ; Section Two : 301a-587b. Harvard. SERTKAYA, O. F. (2007). Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası) Yayımı Üzerine Bazı Görüşler. Festschrift in Honor of András J. E. Bodrogligeti, Türk Dilleri Araştır maları , 17, 319-334; SERTKAYA, O. F. (2013). Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası) Yayımı Üzerine Bazı Görüşler. Makaleler 2 Seçme Araştırma ve İncelemeler , İstanbul: Çantay Yayınları. 124-139. SERTKAYA, O. F. (2013). Kur’an tercümesinin Horezmce nüshası yayımı üzerine bazı düzeltmeler. Makaleler 2 Seçme Araştırma ve İncelemeler , İstanbul: Çantay Yayınları. 140-163. SERTKAYA, O. F. (2013). Yüksek Lisans Tezi, Doktora Tezi ve Doçentlik Tezi üzerine bazı görüşler. Makaleler 2 Seçme Araştırma ve İncelemeler , İstanbul: Çantay Yayınları.164201. ÜNLÜ, S. (2004). K a r a h a n lı T ü r k ç e s i S a tı r A r a s ı K u r ’ a n T e r c ü m e s i ( T İ E M < 7 3 > 2 3 5 v / 3 450r/7). Giriş - İnceleme - Metin - Analitik Dizin . Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ÜŞENMEZ, E. (2010). E s k i K u r ’ a n T e r c ü m e l e r i n d e n Ö z b e k i s t a n N ü s h a s ı Ü z e r i n d e D il İ n c e l e m e s i ( G i r i ş - İnceleme - Metin - Sözlük - E k l e r D i z i n i ) . Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. ÜŞENMEZ, E. (2013). Eski Kur’an Tercümelerinden Özbe kistan Nüshası. Satır Arası Türkçe Farsça Tercümeli Tıpkıbasım. İstanbul. ÜŞENMEZ, E. (2013). Türkçe İlk Kur’an Tercümelerinden Özbekistan Nüshası. Satır Arası Türkçe - F a r s ç a T e r c ü m e li ( G i r i ş - İnceleme - Metin - Sözlük - E k l e r D i z i n i - Tıpkıbasım). İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Aralık 2015 |
| Gönderilme Tarihi | 29 Aralık 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 |