THE TRANSFORMATIVE EFFECT OF UNIFORM ON LITERARY TEXTS

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 4, 1299 - 1315, 15.12.2025

Ahmet Metehan Şahin

https://doi.org/10.7884/teke.1614490

Öz

The geography and historical conditions in which the Turkish people have lived have caused war to always be a part of their lives. Consequently, as in many other fields, Turkish literature has often depicted the struggles of the Turkish nation, the Turkish soldier who carried out these struggles, or individuals who possess soldierly qualities. In many poems and novels that narrate the Turkish nation’s wars of independence, the idealized male characters are either Turkish soldiers or possess the qualities necessary to become one. It is observed that the characters in literary works undergo certain emotional and intellectual changes and transformations after donning the military uniform. Those who wear the uniform are understood to become stronger both physically and mentally and to serve a noble cause such as saving the homeland. Moreover, there are also female heroes who participate in the struggle by wearing the uniforms of their respective professions. This study will examine the changes and transformations of characters depicted in poems and novels particularly those that describe the Turkish nation’s struggle for independence after they put on the uniform. In doing so, it will aim to identify how the military uniform was perceived during the period, as well as the national, spiritual, cultural, and symbolic values it embodied.

Anahtar Kelimeler

Poetry , novel , War of Independence , war , soldier uniform

EDEBÎ METİNLERDE ÜNİFORMANIN DÖNÜŞTÜRÜCÜ ETKİSİ

Öz

Bulundukları coğrafya ve tarihsel koşullar, savaşın Türklerin hayatının her zaman bir parçası olmasına sebep olmuştur. Böylece birçok alanda olduğu gibi edebiyatta da Türk milletinin mücadelelerinden, bunları gerçekleştiren Türk askerinden ya da asker niteliği taşıyan kişilerden bahsedilmiştir. Türk milletinin kurtuluş mücadelelerini anlatan şiir ve romanların birçoğunda idealize edilen erkek karakterlerin çoğu ya Türk askeridir ya da asker olabilecek niteliklere sahiptir. Edebî eserlerde kurgulanan karakterlerin, asker üniformasını giymeleri akabinde his ve fikirlerinde birtakım değişim ve dönüşümlerin vücuda geldiği görülür. Üniformayı giyen karakterlerin hem fizik hem de fikir olarak kuvvetlendiği ve vatanı kurtarmak gibi ulvi bir gayeye hizmet ettikleri anlaşılır. Ayrıca icra ettikleri mesleğin üniformasını giyerek mücadeleye katılan kadın kahramanlar da mevcuttur. Çalışmada; özellikle Türk milletinin bağımsızlık mücadelesini anlatan, şiir ve romanlarda kurgulanan karakterlerin üniformayı giydikten sonraki değişim ve dönüşümleri incelenmeye tabi tutulacak böylece dönem içerisinde özellikle asker üniformasının algılanma biçimi ile üniformanın taşıdığı millî, manevi, kültürel ve sembolik değer tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şiir , roman , Millî Mücadele , harp , asker üniforması

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (2009). Ateşten gömlek. İstanbul: Can.
• Akcan, E. (2015). İttihat ve Terakki Fırkası’nın paramiliter Gençlik Kuruluşları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Argunşah, H. (2016). Kadın ve edebiyat / kendini yazmak. İstanbul: Kesit.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri. (2006). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Atsız, H. N. (2014). Türk ülküsü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Atsız, H. N. (2020). Türk tarihinde meseleler. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Büyükarkın, B. (1976). Bozkırda sabah. İstanbul: Hakan.
• Çetin, N. (2013). Atatürk devri Türk şiiri (1923-1940). Türk Edebiyatı Tarihine Bir Bakış: Yeni Türk Edebiyatı, ed. M. Kayahan Özgül, Ankara: Kurgan Edebiyat, s. 393-445.
• Çetin, N. (2018). Türk töresinde askerliğin yeri ve Türkiye’de askerliğe bakış açısından meydana gelen değişmeler. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 161-175. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/552632
• Enginün, İ. (2004). Yeni Türk edebiyatı araştırmaları. İstanbul: Dergâh.
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Gür, M. (2019). Türk romanında erkeklik ve milliyetçilik (1908-1923). İstanbul: Kesit. Millî Savunma Bakanlığı. (1999). Osmanlı ordu teşkilatı. Ankara: Millî Savunma Bakanlığı.
• Özol, S. (2006). Çanakkale askerine rütbe gerekmez. İstanbul: Kastaş.
• Öztan, G. G. (2013). Türkiye’de millî kimlik inşası sürecinde militarist eğilimler ve tesirleri. Erkek Millet Asker Millet Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik Erkek(lik)ler, Derleyen: Nurseli Yeşim Sünbüloğlu, İstanbul: İletişim.
• Reeser, T. W. (2010). Masculinities in theory: an introduction. Oxford: Wiley-Blackwell.
• Seferoğlu, E. (2023). Hep ile hiç arasında Türk romanında savaş. Ankara: Akçağ.
• Şahin, A. M. (2019). Millî mücadeleden millî kimlik inşasına: Ateşten Gömlek. Türkiyat Mecmuası, Millî Mücadele Özel Sayısı, 29, 151-168. Doi:10.26650/iuturkiyat.651039
• Şahin, A. M. (2023). Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde asker algısı. Türk Dili, (862), 104-115. https://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2023/10/Ahmet-Metehan-Sahin-_OZEL_-CUMHURIYET-DONEMI-TURK-SIIRINDE-ASKER- ALGISI-_12-1.pdf
• Şahin, A. M. (2024). Edebî metinlerde Türk harp edebiyatı: cenk duyguları. Ankara: Günce.
• Şahin, V. (2022). Bilge kadının aynadaki yüzü Halide Edib Adıvar’ın romanlarında yapı ve izlek. Ankara: Akçağ.
• Şemsettin Sami. (2019). Kamus-ı Türkî. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Şengül, A. (2019). Ulusun sahnedeki öyküsü Türk tiyatrosunda millî mücadele ve cumhuriyet. İstanbul: Kesit.
• Tevfik Fikret. (2023). Tevfik Fikret bütün şiirleri. Yay. Haz. İsmail Parlatır-Nurullah Çetin, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Yiğitler, Ş. Ş. (2020). Tunç asker-Türk romanında asker miti ve militarizm (1923-1938). İstanbul: Libra Kitap.
• “Kara Kuvvetleri Komutanlığı Tarihçesi”. www.kkk.tsk.tr, erişim tarihi: 22.07.2024.