AN EVALUATION OF TAŞLICALI YAHYA’S ELEGY FOR PRINCE MUSTAFA WITHIN THE FRAMEWORK OF THE KÜBLER-ROSS

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 4, 1316 - 1344, 15.12.2025

Mete Bülent Deger , Zeynep İrem Deger

https://doi.org/10.7884/teke.1721124

Öz

This study explores the elegy written by 16th century Ottoman poet Taşlıcalı Yahya for Prince Mustafa through Elisabeth Kübler-Ross’s five-stage grief model: denial, anger, bargaining, depression, and acceptance. Each couplet is analyzed in relation to these stages to reveal the emotional depth and psychological structure of the text. Denial reflects the rejection of death, anger expresses feelings of injustice, bargaining suggests inner negotiation with fate, depression conveys deep sorrow, and acceptance illustrates submission to divine will. The elegy’s final verses portray death not as an end, but as a return to the divine, signaling the poet’s arrival at acceptance. This interdisciplinary approach demonstrates how classical Ottoman poetry can be revisited through modern psychological theory. By integrating literary and psychological analysis, the study offers insight into the emotional complexity of Classical Turkish literature and illustrates its potential for reinterpretation through contemporary frameworks.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature , Taşlıcalı Yahya , Şehzade Mustafa , elegy , Kübler-Ross Model

TAŞLICALI YAHYA’NIN ŞEHZADE MUSTAFA MERSİYESİNİN KÜBLER-ROSS MODELİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Bu çalışmada, XVI. yüzyıl şairlerinden Taşlıcalı Yahya’nın Şehzade Mustafa için yazdığı mersiye, Elisabeth Kübler-Ross’un yas sürecine dair beş evreli modeli (inkâr, öfke, pazarlık, depresyon, kabullenme) çerçevesinde incelenmektedir. Çalışmada, Kübler-Ross’un bu beş evresinin, Taşlıcalı Yahya’nın Şehzade Mustafa için kaleme aldığı mersiyede nasıl şiirsel karşılıklar bulduğu araştırılmış; mersiyedeki beyitler her bir evre bağlamında sınıflandırılarak ayrıntılı olarak yorumlanmıştır. Her bir beyit, ilgili evreye göre sınıflandırılıp değerlendirilmiştir. İnkâr evresinde ölümün reddi, öfke evresinde zulme karşı tepki, pazarlıkta kaderle yüzleşme, depresyonda yoğun keder ve kabullenmede ilahi takdire teslimiyet temaları öne çıkmaktadır. Özellikle mersiyenin son bölümlerinde ölümün bir “sona eriş” değil, “ilahi huzura yöneliş” ve “öz’e dönüş” olarak betimlenmesi, şairin yas sürecinin kabullenme aşamasına ulaştığını göstermektedir. Bu yaklaşım, klasik edebî metinlerin modern psikoloji kuramlarıyla yeniden okunabileceğini göstermekte ve edebiyat ile psikoloji arasında disiplinler arası bir köprü kurmaktadır. Çalışma, Klasik Türk Edebiyatı metinlerinin çok katmanlı yapısını ortaya koyması açısından da örnek teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı , Taşlıcalı Yahya , Şehzade Mustafa , mersiye , Kübler-Ross Modeli

Kaynakça

• Akkuş, M. (2007). Klâsik Türk şiirinin anlam dünyası / edebi türler ve tarzlar. Erzurum: Fenomen.
• Bassin, D. (1993). Nostalgic objects of our affection: Mourning, memory, and maternal subjectivity. Psychoanalytic Psychology, 10(3), 425-439. https://doi.org/10.1037/h0079453
• Bozyiğit, E. (2021). Taşlıcalı Yahyâ Bey divanı (İnceleme-tenkitli metin-nesre çeviri-sözlük). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Çakır, M. (2021). Sirâcî’nin Şehzade Mustafa Mersiyeleri. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 4(1), 9-22. https://doi.org/10.52637/kiid.892994
• Demirtaş, F. (2010). Şehzade Mustafa’nın öldürülmesi-tahlilî bir yaklaşım-. Bilimname, 18(1), 205-227.
• Eke, N. U. (2017). Şehzade Mustafa mersiyesinin metaforik açıdan incelenmesi. Söylem Filoloji Dergisi, 2(2), 220-231. https://doi.org/10.29110/soylem dergi.33710
• Freud, S. (2014). Yas ve melankoli. (çev. Aslı Emirsoy). İstanbul: Telos.
• Güler, S. (2011). Şehzade Mustafa’nın hayatı (1515-1553) ve türbesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İlgürel, M. (1993). Celâlî İsyanları. Diyanet İslam Ansiklopedisi, VII, 252-257.
• Kaska, Ç. (2019). Fars edebiyatındaki ilk mersiyeler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 253-262. https://doi.org/10.29000/rumelide.580566
• Kübler-Ross, E. (2010). Ölüm ve ölmek üzerine. (çev. Ekin Uşşaklı). Ankara: April.
• Seven, R. (2023). Neden yas tutarız? DEUİFD, LVII, 33-51. https://doi.org/10.21054/deuifd.1239443
• Stebler Çavuş, M. Z. (2008). Türk edebiyatında mersiyeler, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 38, 131-138.
• Şentürk, A. A. (1998). Yahyâ Beğ’in Şehzâde Mustafa mersiyesi yahut Kanunî hicviyesi. İstanbul: Enderun.
• Tat, M. (2014). Yeni Türk edebiyatında mersiyeye genel bir bakış. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12(3), 279-293. https://doi.org/10.18026/cbusos.26438
• Toprak, M. F. (2004). “mersiye” maddesi. TDV İslam Ansiklopedisi. (29), 215-217. https://islamansiklopedisi.org.tr/mersiye#1 adresinden erişildi.
• Vural, E. (2023). Kerbela’nın bed suretleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 12(3), 990-1008. https://doi.org/10.7884/teke.128872
• Yandı Vargel, S. (2019). Ne mutlu yas tutabilene. Psikeart Dergisi, Yas Sayısı, S 62, 12-17.
• https://sozluk.gov.tr/
• https://lugatim.com/
• https://kuran.diyanet.gov.tr