RECAÎZADE MAHMUT EKREM’E GÖRE ŞİİRİN ESTETİK KAYNAĞI OLARAK KADIN: “BU DA BİR Şİ’R-İ MUHZİN-İ DÎĞER”

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 4, 1238 - 1248, 15.12.2025

Aslıhan Aytaç

https://doi.org/10.7884/teke.1721307

Öz

Sanat eserini, güzellik unsuru bağlamında değerlendiren Recaîzade Mahmut Ekrem, bireysel duyuş ve hassasiyetleri önceleyen estetik değer hakkındaki teorik görüşleriyle Türk edebiyatının yenileşme seyrine dikkat çekici katkılarda bulunur. Bu bağlamda Recaîzade Mahmut Ekrem, sanatkârın duyuş tarzı, duygulanım ve anlamlandırma biçimini estetik değer kaynakları düzleminde açımlar. Böylece şiirin konusuyla ilgili retorik görüşleri, duyusal alana ait olan izlenimlerle ilişkilendirilebilir olması yönüyle önem taşır. Şairin duyarlığı ve şiirsel etkinlik üzerine kuramsal düşüncelerini “Bu Da Bir Şi’r-i Muhzin-i Dîğer” isimli eserinde estetize eden Recaîzade Mahmut Ekrem’e göre edebî metnin estetik değer kazanmasında güzelliğin temsilcisi olan kadın vazgeçilmez bir koşuldur. Şiirde kadın, birbirinden farklı nitelikleriyle özgün biçimde betimlenir ve sorumluluk bilincine sahip eylemleriyle idealleştirilip estetik bir kaynak şeklinde şiirin varoluş nedenine dönüşür.

Anahtar Kelimeler

Estetik , kadın , şair , şiir , Recaîzade Mahmut Ekrem

WOMAN AS THE AESTHETIC SOURCE OF POETRY ACCORDING TO RECAİZÂDE MAHMUT EKREM: “BU DA BİR Şİ’R-İ MUHZİN-İ DÎĞER”

Öz

Recaizade Mahmut Ekrem, who evaluates the work of art within the context of beauty, made remarkable contributions to the modernization process Turkish literature through his theoretical views on aesthetic value, which prioritize individual sensation and sensitivity. In this context, Recaizade Mahmut Ekrem’s rhetorical perspectives on the subjects of poetry, which analyze the artist’s mode of perception, emotional response, and way of attributing meaning within the framework of aesthetic value, are significant in that they can be associated with impressions belonging to the sensory realm. In his work poet, aestheticizes his theoretical reflections on poetic sensibility and creative activity. According to him, the presence of woman is indispensable condition for literary text to attain aesthetic value. In the poem, the woman is portrayed in a unique manner through various characteristics, idealized through her conscious actions, and transformed into a source of aesthetic inspiration, becoming the reason for the poem’s very existence.

Anahtar Kelimeler

Aesthetics , woman , poet , poetry , Recaizade Mahmut Ekrem

Kaynakça

• Baumgarten, A. G. (2019). Estetik- prolegomena. Berk Özcangiller (çev.). G. Keskin (ed.), Estetik üzerine yazılar (ss. 11-15). İstanbul: Alfa.
• Büyükkol, S. & Öztütüncü, S. (2021). Türk mitolojisindeki karga / kuzgun imgesinin çağdaş Türk resim sanatına yansımaları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14(33), 131-145. https://doi.org/10.12981/mahder.860219
• Enginün, İ. (2006). Yeni Türk edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh.
• Freud, S. (1962). Cinsiyet üzerine üç deneme. Ali Avni Öneş (çev.). İstanbul: Yeni Matbaa.
• Jung, C. G. (2024). Feminen-dişilliğin farklı yüzleri. Tuğrul Veli Soylu (çev.). İstanbul: Pinhan.
• Hartmann, N. (2024). Estetik. Tomris Mengüşoğlu (çev.). Ankara: Doğu Batı.
• Parlatır, İ. (1985). Recaî-zade Mahmut Ekrem hayatı-eserleri-sanatı. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi.
• Parlatır, İ. (1992). XIX. yüzyıl yeni Türk şiiri. Türk Dili Dergisi, 481-482, 1-285.
• Parlatır, İ. (1995). Recaî-zade Mahmut Ekrem hayatı-eserleri-sanatı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Türk Tarih Kurumu.
• Recaizade M. E. (2014). Recaizade Mahmut Ekrem’in bütün eserleri-2 Takdîr-i Elhân, Kudemadan Birkaç Şair, Pejmürde, Takrizat. Hakan Sazyek, Tolga Bayındır, Esra Sazyek, Doğan Evecen (haz.). Kocaeli: Umuttepe.
• Soykan, Ö. N. (2022). Estetik ve sanat felsefesi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Uçman, A. (1992). Tanzimat dönemi Türk edebiyatında tenkit anlayışı. 150. yılında Tanzimat. Hakkı Dursun Yıldız (haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Şanlı, M. (2019). Evren, yaratılış ve köken mitleri. İstanbul: Ötüken.
• Wilkinson, K. (2011). Semboller ve işaretler. Seda Toksoy (çev.). İstanbul: Alfa.
• Tanpınar, A. H. (1969). Edebiyat üzerine makaleler. Ankara: Millî Eğitim.
• Tunalı, İ. (2008). Estetik. İstanbul: Remzi.