On the Word Cicianne

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 4, 63 - 69, 01.12.2012

Engin Çetin

https://doi.org/10.7884/teke.103

Cited By: 1

Öz

As a result of the importance Turkic societies attached to family and relationship, that the terms of kinship are numerous and detailed is a situation many researchers have realized a up to day. Many studies on the kinship terms in Turkic have been carried out until today and this issue has been dealt with from various aspects. In this study the word cicianne which is used in Turkish is studied; and our opinions about the origin and structure of the word cici takes place. In many studies carried out until today this word has been seen as in relationship with cici, which is based upon child language and is used to mean ‘lovely, amiable etc.’, and explained in this way. The usages in Anatolian local languages and current Turkic languages and dialects and texts belonging to some historical periods however have provided different points of wiew to occur.

Anahtar Kelimeler

Kinship terms, cicianne, çeçe, eçe, ece.

Cicianne Sözü Üzerine

Öz

Türk topluluklarının aileye ve akrabalığa verdiği önemin sonucu olarak Türkçede akrabalık adlarının çok ve ayrıntılı oluşu, çok sayıda araştırmacının bugüne değin ortaya koyduğu bir durumdur. Bugüne kadar Türkçenin akrabalık adlarını ele alan çok sayıda araştırma yapılmış, bu konu türlü yönlerden ele alınmıştır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesi ölçünlü dilinde kullanılan cicianne sözü üzerinde durulmakta, bu sözü oluşturan cici sözcüğünün kökeni ve yapısı konusundaki görüşlerimiz yer almaktadır. Bu sözcük, bugüne değin yapılan çalışmalarda çocuk diline dayanan ve “sevimli, cana yakın vb.” anlamda kullanılan cici sözüyle ilişkili olarak görülmüş ve bu biçimde açıklanmıştır. Oysa, kimi tarihî dönem metinlerindeki benzer örneklerle günümüz Türk dil ve lehçelerinin birçoğunda ve Anadolu ağızlarında yer alan kullanımlar sözcükle ilgili farklı bakış açısının ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Akrabalık adları, cicianne, çeçe, eçe, ece

Kaynakça

• AHMET, V. P. (2000). Lehce-i Osmânî (hzl.: Recep Toparlı), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ALTAYLI, S. (1994). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• ATALAY, B. (1999). Divanü Lûgati’t-Türk Tercümesi I-III. (4. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [DLT]
• ___. Divanü Lûgati’t-Türk Dizini ‘Endeks’. (4. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [DLT]
• CLAUSON, S. G. (1960). Sanglax, A Persian Guide to the Turkish Language by Muhammad Mahdī Xān. London.
• ___ (1972). An Etymologycal Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish. London: Oxford University Press. [ED]
• COURTEILLE, P. (1870). Dictionnaire turk-oriental. Paris. [PC]
• DANKOFF, R. ve JAMES K. (1985). Mahmūd el-Kāşgarī, Compendium of the Turkic Dialects (Dīwān Luγāt at-Turk), Part III. Sources of Oriental Languages and Literatures, Turkish Sources:7, Harvard. [DLT]
• EREN, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. (2. Baskı). Ankara.
• GANİYEV, F. vd. (1997). Tatarca-Türkçe Sözlük. Kazan-Moskova.
• GÜLENSOY, T. (1974). Altay dillerindeki akrabalık adları üzerine notlar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1973-1974, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 283-318.
• ___ (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GÜRSOY-NASKALİ, E. ve DURANLI, M. (1999). Altayca – Türkçe Sözlük. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GÜRSOY-NASKALİ, E. vd. (2007). Hakasça-Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• KOÇ, K. vd. (2003). Kazak Türkçesi – Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• LESSING, F. D. (ed.) (1960). Mongolian – English Dictionary. Berkeley and Los Angeles: University of California Pres. [L]
• ___ (2003). Moğolca – Türkçe Sözlük 1-2. (çev.: Günay Karaağaç), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• LI, Y. S. (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları. İstanbul: Simurg Yayınları.
• McCLEAN, R. J. (1947). Germanic nursery Word. The Modern Language Review, C. 42/3, 353-357.
• MENINSKI, F. M. (M DC LXXX). Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicae, Arabicae, Persicae = Lexicon Turcico-Arabico-Persicum. I-VI, Viennae Austriae.
• MUALLİM N. (1308/1891). Lügat-i Naci. İstanbul.
• POPPE, N. (1962). Die mongolischen Lehnwörter im Komanischen. Németh Armağanı, Ankara, 331-340.
• RADLOFF, W. (1893). Versuch Eines Wörterbuches der Türk-Dialecte, Mit einem Vorwort von Omeljan Pritsak. Sn. Petersburg.
• RÄSÄNEN, M. (1969). Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Lexica Societatis Fenno-Ugricae XVII,ı, Helsinki. [VEWT]
• RUNDGREN, F. (1962). Teyze und Čiçä: Bemerkungen zu den türkischen Verwandtschaftsnamen. Oriens XV, s. 325-336.
• SAĞOL YÜKSEKKAYA, G. (2008). Standart Dil ile Halk Dili Arasındaki Anlam ve Kullanım Farklılıkları Üzerine. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri, 25-30 Mart 2008 Şanlıurfa, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 599-610.
• SAMİ, Ş. (1317/1899). Kamus-ı Türkî. İstanbul.
• ___ (2010). Kamus-ı Türkî. (çev.: Paşa Yavuzaslan), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• SCHÖNIG, C. (2000). Mongolische Lehnwörter im Westoghusischen. Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
• SERTKAYA, O.F. (1992). Mongolian words and forms in Chagatay Turkish (Eastern Turki) and Turkey Turkish (Western Turki). Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1987, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 265-280.
• STAROSTIN, S., DYBO, A. V. ve MUDRAK, O. A. (2003). An Etymological Dictionary of Altaic Languages I-III. Brill, Leiden-Boston. [EDAL]
• TEKİN, T. (1960). ‘Amca’ ve ‘Teyze’ Kelimeleri Hakkında. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1973-1974. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 283-294.
• TIETZE, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, Birinci Cilt A-E, Sprachgeschichtliches und etimologisches Wörterbuch des Türkei-Türkischen, Erster Band A-E, Verlag der Östreichichen Akademie der Wissenschaften. Wien.
• TÜRK DİL KURUMU. (1940). Türkiye’de Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi 2, E-K, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları. [SDD]
• TÜRK DİL KURUMU. (1993). Derleme Sözlüğü I – XII. (2. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [DS]
• TÜRK DİL KURUMU. (1996). Tarama Sözlüğü, XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla I-VIII. (2. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [Tar.S.]
• VÁMBÉRY, H. (1867). Ćhagataische Sprachstudien. Leipzig.
• YUDAHİN, K. K. (1998). Kırgız Sözlüğü I- II. (çev.: Abdullah Taymas). (4. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ZENKER, J. T. (1866). Türkisch-Arabisch-Persisch Handwörterbuch, Dictionnaire Turc-Arabe-Persan. Leipzig.