Plant Names Derived From Animal Names In Turkey Turkısh

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 19, 15.03.2013

İlhan Uçar

Öz

Animals and human beings have inhaled the same air in the same geography throughout history. Human beings have been in constant combat with animals since their first lifes. Later they have continued to struggle along with some animals that they have domisticated and other animals. Some of the works are the milestones that shows the future of nations in terms of the information contained in their messages. Göktürk Inscriptions, Divanü Lûgatı't-Turk and Kutadgu Bilig are these kind of works in Turkish cultural history. There are a lot of domisticated and wild animal names in these works. Some of these animal names are used today. ' Twelve Animal Turkish Schedule ' ,which is seen in many geography from the Far East to Central Asia, is formed with animal names. Human beings chose a way of marking in order to distinguish the animals. They used the marked words of animals in plant markings for the next stage.

Anahtar Kelimeler

Animal names, plant names, onomasiology, semantics

Türkiye Türkçesinde Hayvan Adlarından Türetilmiş Bitki Adları

Öz

Tarih boyunca insanlarla hayvanlar aynı coğrafyada aynı havayı solumuşlardır. İnsan, ilk hayatından itibaren sürekli hayvanlarla mücadele içerisinde olmuştur. Daha sonra evcilleştirdiği bazı hayvanlarla birlikte diğer hayvanlarla olan mücadelesini devam ettirmiştir. Bazı eserler, içerdikleri bilgiler ve taşıdıkları mesajlar açısından milletlerin geleceğine yol gösteren kilometre taşlarıdır. Türk kültür tarihi içerisinde Göktürk Kitabeleri, Divanü Lûgati’t-Türk, Kutadgu Bilig bu türden eserlerdir. Bu eserlerde evcilleştirilmiş ve yabani birçok hayvan adı bulunmaktadır. Bu hayvan adlarının bir kısmı günümüzde de kullanılmaktadır. Uzak Doğu’dan Orta Asya’ya birçok coğrafyada görülen “On İki Hayvanlı Türk Takvimi” de hayvan adlarıyla oluşturulmuştur. İnsan, hayvanları birbirinden ayırmak için çeşitli işaretleme yoluna gitmiştir. Hayvanları işaretlediği kelimeleri, sonraki aşamada bitkileri işaretlerken de kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hayvan adları, bitki adları, ad bilimi, anlam bilimi

Kaynakça

• ALKAYIŞ, M. F. (2007). Türkiye Türkçesinde Bitki Adları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: T.C. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ALYILMAZ, C. (1996). Köktürk Yazıtları ve Köktürk Yazıtlarında Atlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4, 155-163.
• ALYILMAZ, C. (2005). Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu. Ankara.
• ATALAY, B. (2006). Divânü Lûgâti’t-Türk Tercümesi. C. 1, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AYDIN, M. B. Z. (2011). İbn Avvâm Terceme-i Kitabü’l-Filâha, (Ziraat Kısmı) İnceleme-Çevirimetin-Sözlük) Mütercim Muhammed b. Mustafa b. Lutfullah. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• AYDIN, M. B. Z. (2012). İbn Avvâm Terceme-i Kitabü’l-Filâha, (Zootekni Kısmı) İnceleme-Çevirimetin-Sözlük), Mütercim Muhammed b. Mustafa b. Lutfullah. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• AYDOĞANLAR, E. (2012). Irk Bitig’de Hayvan Adları ve Hayvanlarla İlişkili Kavramlar. IJSES Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi. 2 (1), 27-30. BAYTOP, T. (1994). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• BOZKAPLAN, Ş. A. (2007). Kutadgu Bilig’deki Hayvan Adları Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies, 2(4), 1110-1118.
• DOĞAN, L. (2002). Türk Kültüründe Hayvanlar ve Hayvan İsimleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Ankara: TDK Yayınları, 615-659.
• GÜLENSOY, T. (1999). Türk Kişi Adlarının Dil ve Tarih Açısından Önemi. Türk Dili, 565, 3-8.
• GÜLENSOY, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. 1-2, Ankara: TDK Yayınları.
• HAUENSCHİLD, I. (1989). Türksprachige Volksnamen für Kräuter und Stauden mit den deutschen. Englischen und russischen Bezeichnungen, Wiesbaden.
• Hayati Zade Mustafa Feyzi Efendi (1978). Yabani Bitkiler Sözlüğü, Dördüncü Sultan Mehmet Zamanı 1641-1693 M. 1051-1113 H. (El Yazması Asıllarından Konuşma Dilimize Çevirisini Yapan: Hadiye Tuncer), 1, Ankara: Tarım Bakanlığı Yayınları. İLHAN, N. ve ŞENEL, M. (2008a). Divânü Lûgâti't-Türk’e Göre Av, Avcılık ve Hayvancılıkla İlgili Kelimeler ve Kavram Alanları. Turkish Studies, 3 (1), 259-277. KAPLAN, M. (1988). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KARA, M. (2006). Asya Toplumlarında Ortak Bir Kültür Öğesi: On İki Hayvanlı Takvim. Proceedings of the Second International Conference of Asian Philosophical Association, 331-341.
• KARADAĞ, H. (2002). Kangal Yer Adı ve Kangal Köpeğinin Orijini Üzerine Görüşler. Millî Folklor, 7 (56), 34-45.
• KAROL, S., SULUDERE, Z. ve AYVALI, C. (2010). Biyoloji Terimleri Sözlüğü. 5. baskı, Ankara: TDK Yayınları.
• KÜÇÜKER, P. (2010). Lügat-i Müşkilât-ı Eczâ’da Türkçe Bitki Adları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, 3 (11), 401-4
• MERT, O. (2007). Kazak Türkçesi'nde Hayvan Adlarıyla Kurulan Atasözleri. Kazakistan ve Türkiye'nin Ortak Kültürel Değerleri Uluslararası Sempozyumu, 2123 Mayıs, Bildiriler (Editör: Doç. Dr. Sebahattin ŞİMŞİR - Yrd. Doç. Dr. Bedri AYDOGAN), Almatı, 297-312.
• Osmanlıca Türkçe Bahçe ve Bitki Sözlük Denemesi http://www.middleeastgarden.com/garden/english/? (Erişim tarihi: 14.5.2012).
• ÖGEL, B. (1989). Türk Mitolojisi, ‘Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar’. C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• ÖNLER, Z. (1990). 14 ve 15. Yüzyıl Anadolu Türkçesi Botanik Terimleri. Journal Of Turkish Studies (Fahir İz Armağanı), 14, 357-392.
• ÖZKARTAL, M. (2012). Türk Destanlarında Hayvan Sembolizmine Genel Bir Bakış (Dede Korkut Kitabı’ndan Örnekler). Millî Folklor, 24 (94), 58-71.
• ROSS, E. D. (1994). Kuş İsimlerinin Doğu Türkçesi, Mançuca ve Çince Sözlüğü. (Çev. Emine Gürsoy Naskali), Ankara: TDK Yayınları.
• SAĞLIK, S. (2009). Türkmen Türkçesinde Hayvan Adlarının Olumsuz Anlamda Kullanımları Üzerine. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 1 (2/1), 16SÜMER, F. (1983). Türklerde Atçılık ve Binicilik. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• ŞENEL, M. ve İLHAN, N. (2008b). Av Hayvanlarının Kişi Adlarındaki Yansıması. Av ve Avcılık Kitabı, (Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun). İstanbul: Kitabevi Yayınları, 321-336.
• TAVKUL, U. (2007). Kültürel Etkileşim Açısından On İki Hayvanlı Türk Takviminin Yayılışı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 4 (1), Ankara, 25-45.
• TEKİN, E. (2005). Türkiye'nin En Güzel Yaban Çiçekleri - The Most Beautiful Wild Flowers of Turkey. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• TURAN, O. (2004). On İki Hayvanlı Türk Takvimi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük. http://tdkterim.gov.tr/bts/ (Erişim tarihi: 2011).
• Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com _gts&view=gts (Erişim tarihi: 17.6.2011).
• Türk Dil Kurumu, Türkiye Türkçesi Ağızlar Sözlüğü, http://tdkterim.gov.tr/ttas/ (Erişim tarihi: 28.7.2011).
• Türk Dil Kurumu (2009). Yazım Kılavuzu. Ankara: TDK Yayınları.
• TÜRKMEN, F. (2012). Türk Kültüründe Tarihi Gelişim İçinde Hayvan ve Bitkilerin “Ölçü Birimi” Olarak Kullanılması Hakkında. Milli Folklor, 24 (95), 96-102.