On the Critical Poems of Mahtumkulu

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 2, 161 - 178, 15.06.2013

Soner Sağlam

https://doi.org/10.7884/teke.157

Öz

Mahtumkulu, recognized as the greatest poet of Turkmen literature, was born in the 1724 and passed away in the 1807. His father, Dövletmemmet Azadi (1700-1760), is one of the prominent representatives of Turkmen literature of the 18th century. Mahtumkulu was a poet and social leader who was not indifferent to the social problems of his era and tried to lead and give hope to his society. The poems of Mahtumkulu cover all aspects of Turkmen way of life. He was the voice of his people. Turkmen union, Turkmen spirit and consciousness, religion and Sufism, the comparison of good person and bad person, criticism of the individual and society, social justice, love, bad habits, education, helpfulness, and advice were the main themes of his poems. In this study, Mahtumkulu’s approach to the society and individuals, who make the society, will be addressed through his critical poems.

Anahtar Kelimeler

Turkmen literature, Mahtumkulu, critical poem.

Mahtumkulu’nun Tenkidî Şiirleri Üzerine

Öz

Türkmen edebiyatının en büyük şairi sayılan Mahtumkulu 1724 yılında doğmuş, 1807 yılında da vefat etmiştir. Babası Dövletmemmet Azadi (1700-1760) 18. Yüzyıl Türkmen edebiyatının önde gelen temsilcilerinden biridir. Mahtumkulu yaşadığı dönemin toplumsal sıkıntılarına ilgisiz kalmayan, Türkmen halkına yol göstermeye ve umut vermeye çalışan bir şair olarak, üyesi olduğu toplumun hislerine tercüman olmuştur. Dolayısıyla Mahtumkulu’nun şiirleri Türkmen hayatının her yönünü kapsamaktadır. Türkmen birliği, Türkmen ruhu ve şuuru, din ve tasavvuf, iyi insan ile kötü insanın mukayesesi, sosyal adalet, sevgi, kötü alışkanlıklar, eğitim, yardımlaşma, nasihat gibi konular Mahtumkulu’nun şiirlerinde en çok öne çıkan temalardır. Bu çalışmada, tenkidî şiirlerinden yola çıkarak Mahtumkulu’nun topluma ve toplumu oluşturan bireye yaklaşımı irdelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkmen edebiyatı, Mahtumkulu, tenkidî şiir.

Kaynakça

• ARTUN, E. (2012). Şair Mahtumkulu’nun Şiirlerinde Sanat, Estetik ve Üslup. http://turkoloji.cu.edu.tr/ (E.T.24.11.2012).
• ATAYEV, K. (1988). XVIII Asyr Türkmen Edebiıaty. Aşkabat, Magaryf.
• AZADI, D. (1982), Saylanan Eserler. (Red. Z. B. Muhammedova), Aşkabat, Ilım Neşriyat.
• BİRAY, H. (1992). Mahdumkulu Divanı. Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÇETİN, N. (2010). Şiir Çözümleme Yöntemi. Ankara, Öncü Kitap.
• DİNÇ, A., ÇAKIR, R. (2008). Türkmen Kültürü ve Türkmenlerin Sosyo-İktisadi Düşüncesi, İstanbul, Ayrıkotu Yayınları.
• Kara, M. (1998). Mahtumkulu’da Çağatayca ve Oğuzca Unsurlar. Bilig, S.7/Güz, s.1311
• ASKER, R., ŞAMİL, A. (2010). Mahtumkulu Firagi Seçilmiş Eserleri. Ankara, TÜRKSOY Yayınları.
• SAĞLAM, S. (2011). Azadı (Hayatı-Edebî Şahsiyeti-Eserleri). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SARAY, M. (1993). Türkmen Tarihi. İstanbul, Nesil Matbaa.
• SARIYEV, B. (2012), http://www.turkmenhost.com/documents/Berdi/ Mahturk1.htm. (E.T. 20.11.2012).
• TARLAN A. N. (1981).Metinler Şerhine Dair. Edebiyat Meseleleri , s.191-204.
• TEMİZKAN, M. (2010).On Sekizinci Yüzyılın Şartları İçinde Mahtumkulu. Türk Dünyası
• İncelemeleri Dergisi, Cilt: X, Sayı 1. Turkmen Edebiyatının Tarıhı, C.2, 2.Kitap 18. Asır Edebiyatı, Ilım Neşriyat, Aşagabat 19 TÜRKMEN, F.( 1996).Mahtumkulu ve Tasavvuf Anlayışı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, S.
• TÜRKMEN, F. (2009). Türkmen Edebî Geleneğinde Yunus Emre, Karacaoğlan, Mahtumkulu
• Çizgisi. Millî Folklor, Yıl 21, Sayı 84.