The Suggestions of Reading and Interpretation About Some Words Which Passes on the Talas Inscriptions

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 4, - , 15.12.2013

Nurdin Useev

https://doi.org/10.7884/teke.247

Öz

In this article were discussed the words oguz, ötüg and kılıglıg/kılınçlıg which passing in the Talas inscriptions and thought read and interpreted incorrectly. The word which passes in Talas II inscription and have been read by scientists in the form ogur, oguratı, oguz have been read as oguz and interpreted as bride by us. The word which passes in Talas XVII (Talas XIV) inscription ötüg with the word taşı (stone, inscription) interpreted as request, supplication inscription. But this interpretation is not accordance with the general meaning of the inscription. Therefore, is believed that this word will mean another meaning. Indeed, the origin of the word ötün- the verb öt- means not only to ask, to request, else to explain, to tell the story. From this point has been suggested that words ötüg taşı could mean story stone, inscription. İt is believed that word which read in different ways could read kılıglıg or kılınçlıg and means movement, behavior

Anahtar Kelimeler

Old Turkic inscriptions, Talas inscriptions, oguz, story stone, ötüg,

Talas Yazıtlarında Geçen Bazı Kelimelerle İlgili Okuma ve Anlamlandırma Önerileri

Öz

Makalede Talas yazıtlarında geçen ve eksik okunarak yanlış anlamlandırıldığı düşünülen oguz, ötüg ve kılıglıg/kılınçlıg kelimeleri ele alınmıştır. Talas II yazıtında geçen ve bu yazıt üzerinde çalışan bilim adamları tarafından ogur, oguratı, oguz şeklinde okunan kelimenin oguz şeklinde okunarak, gelin anlamına geldiği ileri sürülmüştür. Talas XVII yazıtında geçen ötüg kelimesi taşı kelimesi ile birlikte bu yazıtı ilk yayımlayan bilim adamları tarafından rica, niyaz taşı şeklinde anlamlandırılmıştır. Ancak yazıtın genel anlamına uygun olmadığı için başka anlamlara gelebileceği düşünülmüştür. Gerçekten bu kelimenin kökü olan öt- fiili sadece rica etmek değil, anlatmak, hikaye etmek anlamlarına da gelmektedir. Bundan hareketle ötüg taşı kelime grubunun olayların anlatım taşı, hikaye taşı anlamına gelebileceği ileri sürülmüştür. Değişik şekilde okunan harfler kümesinin kılıglıg/kılınçlıg şeklinde okunarak hareket, davranış anlamına geldiği düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Köktürk harfli yazıtlar, Talas yazıtları, oguz, hikaye taşı, ötüg, kılıglıg

Kaynakça

• ALİMOV, R. (2012). Tanrı Dağları (Tien-Şan) Yazıtlarında Geçen Bir Runik İşaretin Fonetik
• Değerine İlişkin, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri (20-25 Ekim 2008), 319-3
• ALYILMAZ, C. (2008). Kırgızistandaki (Kök)türk Harfli Yazıtların Bugünkü Durumu, I.
• Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildiriler, C I, İzmir, 131-136. AMANJOLOV, A. S. (2003). İstoriya i Teoriya Drevnetyurkskogo Pis’ma. Almatı: Mektep.
• BATMANOV, İ. A. (1962). Novıye Epigrafiçeskiye Nahodki v Kirgizii, Novıye Tekstı. Frunze.
• BATMANOV, İ. A. (1971). Talasskiye Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pis'mennosti. Frunze.
• CLAUSON, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thırteenth-Century Turkish. Oxford.
• CUMAGULOV, Ç. (1963). Epigrafika Kirgizii I. Frunze.
• CUMAGULOV, Ç. (1982). Epigrafika Kirgizii II. Frunze.
• Divanü Ligat-it-Türk Tercümesi I, II, III, IV (1998). (çev. Besim Atalay), Ankara, 4. baskı.
• DOBROVİTS, M. (2010). Otuz OŞlan SaŞdıçları Eski Bir Yazıtın Bize Öğrettikleri, I.
• Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü ve Türk Dili Kurumu, Afyon Karahisar, Türkiye, 18-20 Kasım, 2009, I. Uluslararası Uzak Asya’dan Ön
• Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni Bildirileri (Editörler: Cengiz Alyılmaz, Özgür Ay, Metin Yılmaz), Afyonkarahisar, 2010, 67-74.
• DS: Derleme Sözlüğü L-R, (1993). IX. Cilt, 2. baskı, Ankara.
• KARATAEV, О. (2003). Kırgız Etnonimder Sözdügü. Bişkek.
• MALOV, S.Ye. (1959). Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pis’mennosti Mongolii i Kirgizii. Moskova-Leningrad.
• MELIYORANSKIY, P. M. (1900). Arab-filolog O Turetskom Yazıke. Sankt-Petersburg.
• MUKAMBAEV, C. (2009). Kırgız Tilinin Diyalektologiyalık Sözdügü. (Yayına Hazırlayan:
• Kadıralı Konkobaev), Bişkek. NADELYAEV vd. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’. Leningrad.
• NEMET J. (1967). Die Köktürkischen Grabinschriften aus dem Tale des Talas in Turkestan,
• Körösi Csoma –Archivium. Edited by Gyula Nemeth. volume II, Budapest 1926-1932. authorized print by E.I. Brill, Leiden, 134-136.
• ORKUN, H. N. (1994). Eski Türk Yazıtları. Ankara: TDK Yayınları.
• SEVORTYAN, E. V. (1974). Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov, Obşetyurkskiye i
• Mejtyurkskiye Osnovı Na Glasnıye. Moskova. TABALDİEV K. ve ALİMOV R. (2004). Bayırkı Türktördün Talas Cergesinde Tabılgan Canı
• Estelikteri, ‘Türk Tsivilizatsiyası cana Mamlekettik Saltı’ Attuu El Aralık İlimiy Simpoziumdun Materialdarı. 277-294. TEKIN, T. (2008). Orhon Yazıtları. Ankara.
• USEEV, N. (2011). Yenisey Cazma Estelikteri I: Leksikası cana Tekstter (Yenisey Yazıtları I:
• Söz Varlığı ve Metinler). Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi ve Kırgız Millî Bilimler Akademisi Dil ve Edebiyat Enstitüsü Yayınları. USER, H. Ş. (2009). Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Söz Varlığı İncelemesi. Konya.
• ZAYANÇKOVSKİY, A. A. (1958). Tartışma Konuşması, Voprosı Diyalektologii Tyurkskih Yazıkov, Bakü, 132-134.  Ekler: (Foto 1)  Talas II Yazıtı