The Story of Farhad and Shirin in the Light of A. Olric’s Epic Laws

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 1, 306 - 324, 13.04.2014

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.7884/teke.289

Cited By: 5

Öz

The story of Ferhat and Şirin has an important place among the masnavi subjects of Iranian literature. The story, also known with the name of Hüsrev ü Şirin, is one of the most handled masnavis of divan literature. Firstly, the events forming the basis of this story was handled in the 10’th century in the Shahnama of Firdevs. There were some changes while the story was passing from written text to the oral literature. The historical and geographical framework of the story was adapted to the new geographies where it was told. Axel Olric collected the epic rules of the folk narratives in the fifteen items in order to show that the culturel data preserved in the collective memory in “sagas”, was protected consciously or unconsciously and he tried to prove these determinations on many works. A. Olric’s epic rules of the folk narratives were applied to different types of narrative by the researchers. In this article, the relevance of epic rules, setting out forming the folk narratives of A. Olric, to the story of Ferhat and Şirin will be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Ferhat and Şirin, Axel Olric, folk tale, epic laws.

A. Olrik’in Epik Yasaları Işığında Ferhat ile Şirin Hikâyesi

Öz

Ferhat ile Şirin hikâyesi, İran edebiyatı mesnevi konuları arasında önemli bir yere sahiptir. Hüsrev ü Şirin adıyla da bilinen hikâye, divan edebiyatının en çok işlenen mesnevilerinden biridir. İlk olarak X. asırda Firdevsi’nin Şehnâme’sinde bu hikâyenin temelini oluşturan olaylar işlenmiştir. Hikâye yazılı metinlerden sözlü edebiyata geçerken bazı değişikliklere uğramıştır. Hikâyenin tarihî ve coğrafî çerçevesi anlatıldığı yeni coğrafyalara adapte edilmiştir. Axel Olrik, toplumsal hafızada saklanan kültürel verilerin sagelerde bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde korunduğunu göstermek için halk anlatılarının epik kurallarını on beş maddede toplamış ve bu tespitlerini birçok eser üzerinde ispatlamaya çalışmıştır. A. Olrik’in halk anlatılarının epik kuralları araştırmacılar tarafından farklı anlatı türlerine uygulanmıştır. Bu makalede, A. Olrik’in halk anlatılarından yola çıkarak oluşturduğu epik kurallarının Ferhat ile Şirin hikâyesine uygunluğu değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ferhat ile Şirin, Axel Olrik, halk hikâyesi, epik yasalar.

Kaynakça

• ADIGÜZEL, S. (1999). Başkurt Destanı Akbuzat’ın Epik Kurallara Göre İncelenmesi. Millî Folklor, 44, 24-34.
• AKYÜZ, Ç. (2012). Haldun Taner’in ‘Keşanlı Ali Destanı’ ve Axel Olrik’in Epik Yasaları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, 1-11.
• ALPTEKİN, A. B. (2005). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ASLAN, E. (2008). Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Maya Akademi.
• BARS, M. E. (2012). Ferhat İle Şirin Hikâyesi’nde Büyülü Gerçekçilik. Turkish Studies, 7/4, 995-1008.
• BORATAV, P. N. (1999). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayıncılık.
• BORATAV, P. N. (2002). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı.
• ÇİFTÇİ, F. (2013). Axel Olrik’in Epik Yasaları Işığında Oğuz Kağan Destanı’na Bir Bakış. Turkish Studies, 8/4, 515-524.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2002). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• EKİCİ, M. (2006). Araştırma Yöntemleri. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (ed. M. Öcal Oğuz), Ankara: Grafiker Yayınları.
• ELÇİN Ş. (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• ERDOĞAN, M. (2010). Yazma Kültürüne Ait Bir Metne Epik Yasaların Uygulanması Denemesi. Turkish Studies, 5/3, 1198-1217.
• GÜLMEN, N. (2008). Axel Olric’in Epik Yasaları Işığında ‘Salur Kazanun Evi Yagmalandugı Boyu Beyan Eder’ İsimli Hikâyenin Okunması. Millî Folklor, 79, 14-20.
• OLRİK, A. (1994a). Halk Anlatılarının Epik Kuralları. Millî Folklor, 23, 2-5.
• OLRİK, A. (1994b). Halk Anlatılarının Epik Kuralları II. Millî Folklor, 24, 4-6.
• ÖZARSLAN, M. (2006). Ferhat ile Şirin Mukayeseli Bir Araştırma. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• ÖZCAN, T. (1996). Oğuz Kağan Destanı’nın Halk Anlatılarının Epik Kuralları Bakımından İncelenmesi. Millî Folklor, 31-32, 95-97.
• PALA İ. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• SEYİDOĞLU, B. (2002). Ferhat ile Şirin. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 19, 133-135.
• TUNCEL, U. (2013). Axel Olrik’in Halk Anlatılarının Epik Yasaları Bağlamında ‘Ağalık’ Adlı Karagöz Oyunu Çözümlemesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 48, 203-240.
• YILMAZ, M. (1999). Manas Destanı’nın Epik Kurallara Göre İncelenmesi (Sagınbay Orozbakov Varyantı, C.1. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YILMAZ, M. (2001). Mem û Zîn’de Epik Kurallar. Folklor/Edebiyat, 55, 185-201.
• YILMAZ, M. (2009). Hamdi’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevisi’nin Epik Karakterinin Değerlendirilmesi Üzerine Bazı Tespitler. Turkish Studies, 4/8, 2444-2461.
• ZARİÇ, M. (2007). Kirdeci Ali Kesikbaş Destanı’nın Metin Merkezli Temel Halkbilimi Kuramları Açısından İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 199-216.
• ZARİÇ, M. (2012). Axel Olrik’in Epik Yasaları ve Lord Raglan’ın Kahraman Kalıbı Açısından Ağrıdağı Efsanesi Romanı. Turkish Studies, 7/4, 3337-3349.