FUNCTIONING OF TURKISMS IN UKRAINIAN LANGUAGE

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 2, 103 - 110, 19.06.2014

Reshide Adzhumerova Emine Atmaca

Öz

The article deals with the problem of proper name specificity in modern linguistics. It considers some ways of Turkic words adoption in Ukrainian language. Research of separate borrowings from Turkic language in Ukrainian, connected with toponymy, has allowed to outline various ways of their adaptability in a new environment. The author states, that a certain number of turkisms in Ukrainian language «has got accustomed» without any transformations of their external form and semantic changes. This statement is illustrated on the example of toponyms «санжари», «барабаш», «балик», etc. Ukrainian language has not only «graphically» transferred and acquired turkism-terms, but also «has processed» their semantics in the direction more adapted for needs of its language culture. It has been ascertained in the article that the process of turkisms adoption by Ukrainian language, separate borrowings have kept their graphic, phonetic, semantic identity with a source language; in some cases there were morphological changes of the external form of lexemes without transformation of semantics, or semantic shifts took place without any violation of structural shape of turkisms. All this corresponds to the adoption laws of elements of one language by another. In conclusion the author states, “that the study of onomastic vocabulary solves the problems of development of students” logic thinking, improves stylistic feeling and aesthetic taste.

Anahtar Kelimeler

Onomastics, toponymy, Turkism, ethnics, semantics.

UKRAYNACADA TÜRKİZMLERİN KULLANIMI

Öz

Bu makalede, çağdaş dil biliminde özel adlar konusu incelenmiş ve Türkçeden alıntılanan kelimelerin Ukraynacada nasıl benimsendiği üzerinde durulmuştur. Ayrıca Ukraynacaya Türkçeden geçmiş yer adları ile ilgili bazı kelimelerin incelenmesi ve bu kelimelerin yeni ortamda nasıl benimsendiği üzerinde de durulmuştur. Türkizmlerin bir kısmı, Ukraynacaya herhangi bir şekil ve semantik değişmeye uğramadan birebir geçmiştir. Buna sanjarı, barabaş ve balık gibi kelimeler örnek olarak gösterilebilir. Ukraynacadaki Türkizm terimleri sadece yazılı olarak ele alınıp benimsenmemiş, onların semantiği “yeniden ele alınıp işlenmiştir”. Ukraynacada Türkizmlerin benimsenme sürecinde bazı kelimeler kaynak dildeki yazılış ve semantiğini aynen korumuştur. Bazıları ise morfolojik olarak şeklen değişmeye uğramış veya semantik kaymalarla birlikte yapısı aynen korunmuştur. Bütün bunlar bir dilin başka bir dilden alıntılanmış unsurları benimseme sürecine de uygundur. Böylelikle “onomastik söz varlığının öğrenilmesi öğrencilerin edebî yönden üslup kazanmasına ve estetik bir zevk sahibi olmasına yardımcı olur” sonucuna ulaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Ad bilimi, yer adları bilimi, Türkizm, etnik grup, anlam bilimi.

Kaynakça

• ALPAMIŞ, [Fazıla Yuldaşeva. Per. s uzb. L. Penkovskiy]. (1973). Taşkent: G. Gulâma.
• BASKAKOV, N. A. (1979). Russkiye Familii Tyurkskogo Proishojdeniya (Türkçe Kökenli Rus Soyadları) / Baskakov N. A. M: Nauka.
• BELETSKİY, A. A. (1972). Leksikologiya i Teoriya Yazıkoznaniya (Onomastika) (Leksikoloji ve Dil Bilimi Teorisi (Onomastik)) / Beletskiy A. A. Kiyev: İzd-vo Kiyevskogo un-ta. BONDALETOV, V. D. (1983). Russkaya onomastika (Rus Onomastiği) / Bondaletov V. D. M.: Prosveşçeniye.
• FASMER, M. (1986-1987). Etimologiçeskiy Slovar Russkogo Yazıka (Rus Dilinin Etimolojik Sözlüğü): [v4t.] / Fasmer M. M: Progress.
• GRİNÇENKO, B. D. (1907). Slovar Ukraїnskoї Movi (Ukraynaca Sözlüğü: [4 t (4 Cilt)] / Grinçenko V. D. K. : Kiyev. stari- na.
• KARPENKO, Yu. A. (1975). Teoretiçnі Zasadi Rozmejuvannâ Vlasnih і Zagalnih Nazv (Özel ve Genel Adlarını Ayırt Etmenin Teorik Temelleri) / Karpenko N. A. // Movoznavstvo, № s. 49-54.
• KÜDREYKO, A. (1975). Stihi (Şiirler) / Küdreyko A. M.; L.
• REDKO, Yu. K. (1968). Dovіdnik Ukraїnskih Prіzvişç (Ukrayna Soyadları Dizini) / Redko Yu. K. — K. 255 s.
• Rusça-Üzbekça Lugat (1983). (Rusça-Özbek Türkçesi Sözlüğü): [ikki tom]. Toşkent: ÜSE.
• SEVOROTÂN, E. V. (1978). Etimologiçeskiy Slovar Türskih Yazıkov (Türk Lehçelerinin Etimolojik Sözlüğü): Öbşçetürskiye i mejtürkskiye osnovı na bukvu "B" / Sevorotân E. V. M: Nauka.
• SUPERANSKAYA, A. V. (1973). Obşçaya Teoriya İmeni Sobstvennogo (Özel Adın Genel Teorisi) / Superanskaya A. V. M. Nauka.
• Ukrayna Dili Sözlüğü (1970-1980): [u XІ t. (11 Cilt)]. — K: Nauk. dumka, Üzbek Tilining İzohli Lugati (1981). (Özbek Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü): [ikki tomli]. M: Russkiy Yazık, T. 1: Tolkovıy Slovar Üzbekskogo Yazıka.