TURFANDA MI YOKSA TURFA MI ve YENİ TURAN ROMANLARI ÖRNEĞİNDE TANZİMAT ve MEŞRUTİYET AYDINI

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 4, 1581 - 1606, 15.12.2015

Yavuz Sinan Ulu

Öz

Aydın; halka ve yöneticilere yol gösteren, eleştiri mekanizmasını işleten, düşünen, sorgulayan toplumda “üst akıl” konumundaki kişidir. Osmanlı’da 19. yüzyıla kadar “aydın” kesimi, medresede yetişen ulema sınıfından oluşurken, Tanzimat’la birlikte ulemanın yerini imparatorluğu çöküşten kurtarmaya çalışan Bâb-ı Âli'deki paşalar (Ali Paşa ve Fuat Paşa) almıştır. Yeni Osmanlılar, Bâb-ı Âli'nin uygulamalarına tepki olarak ortaya çıkan, Osmanlı’daki ilk örgütlü aydın grubudur. Yeni Osmanlılar'ın kısa süreli sistem değişikliğine kadar giden “aydın” hareketi, Jön Türkler'in oluşumuna zemin hazırlamıştır. II. Meşrutiyet döneminde ise bir kısmı Jön Türkler'in içinden çıkan aydınlar kurtuluş çaresini Türkçülükte görmüşlerdir. Mizancı Murat, Turfanda mı Yoksa Turfa mı romanında Osmanlıcılık ve İslamcılık fikri merkezinde Tanzimat aydınını; Halide Edip Adıvar ise Yeni Turan romanında Türkçülük fikri merkezinde II. Meşrutiyet aydınını işler. Bu çalışmada, iki roman örneğinde Tanzimat ve II. Meşrutiyet aydınının görünümü irdelenecektir. Anahtar Sözcükler: Aydın, Tanzimat, II. Meşrutiyet, Turfanda mı Yoksa Turfa mı, Yeni Turan.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• ADIVAR, H. E. (2010). Yeni Turan. İstanbul: Can Yayınları.
• AHMAD, F. (2014). Modern Türkiye’nin Oluşumu. (Çev. Yavuz Alogan), İstanbul: Kaynak
• Yayınları,.
• AKTAŞ, Ş. (2007). Yenileşme Dönemi - Milli Edebiyat 1911-1923. Türk Edebiyatı Tarihi III,
• (Edt. Talat Sait Halman), İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, s.183 - 268.
• ARAİ, M. (2011). Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği. (Çev. Tansel Demirel), İstanbul:
• İletişim Yayınları.
• BERKES, N. (2013). Türkiye’de Çağdaşlaşma. (Haz. Ahmet Kuyaş), İstanbul: Yapı Kredi
• Yayınları.
• BALCI, Y. (2008). Modernden Postmoderne Türk Romanının Jakoben Aydınları. Hece,
• Düşüncede, Edebiyatta, Sanatta Modernizmden Postmodernizme Özel Sayısı, 138 – 139
• - 140, Ankara, s. 187 - 195.
• BALCI, Y. (2002). Türk Romanında Aydın Problemi (1908 - 1950). Ankara: Kültür Bakanlığı
• Yayınları.
• DURMUŞ, M. (2014). Ömer Seyfettin’in Anlatılarında Kendilik Bilinci ve Öteki. Ankara:
• Karadeniz Dergi Yayınları.
• EMİL, B. (2009). Son Dönem Osmanlı Aydını Mizancı Murad Bey. İstanbul: Kitabevi.
• ENGİNÜN, İ. (2007). Halide Edip Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi. İstanbul:
• Dergâh Yayınları.
• GEORGEON, F. (2013). Osmanlı Türk Modernleşmesi (1900 - 1930). İstanbul: Yapı Kredi
• Yayınları.
• KARPAT, K. H. (2014). Osmanlı Modernleşmesi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• KILIÇBAY, M. A. (1985). Osmanlı Aydını. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi,
• Cilt: 1, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 55 - 60.
• KORKMAZ, R. (2008). Aytmatov Anlatılarında Aşkın Eriştirici ve Dönüştürücü Gücü. Bilig,
• , s. 1 - 8.
• LEWİS, B. (2013). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• MARDİN, Ş. (1985). Tanzimat ve Aydınlar. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi,
• Cilt: 1, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 46 - 54.
• MARDİN, Ş. (2014). Jön Türklerin Siyasî Fikirleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MARDİN, Ş. (2013). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MİZANCI MEHMET MURAT (2011). Turfanda mı Yoksa Turfa mı. İstanbul: Özgür Yayınları.
• ÖZDEMİR, M. ve Z. KANTAŞ (2014). Mizancı Murad ve Turfanda mı Yoksa Turfa mı?
• Romanında Eğitim. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3 / 2, s. 247 -
• -
• ÖZTÜRK, N. (2002). XIX. Yüzyıl Türk Edebiyatında Voltaire ve Rousseau Çevirileri.
• Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, s. 69 - 79.
• PARLATIR, İ. (2004). Şinasi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• SARINAY, Y. (1994). Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912 - 1931.
• İstanbul: Ötüken Yayınları.
• ŞAHİN, V. (2014). Bilge Kadının Aynadaki Yüzü Halide Edip Adıvar’ın Romanlarında Yapı ve
• İzlek. Ankara: Akçağ Yayınları.
• TİMUR, T. (2010). Osmanlı Kimliği. Ankara: İmge Kitabevi.
• TÜRKDOĞAN, O. (2003). Türk Toplumunda Aydın Sınıfın Anatomisi. İstanbul: Timaş
• Yayınları.
• UÇMAN, A. (2005). Mizancı Murad. İslam Ansiklopedisi, Cilt: 30, İstanbul: Türkiye Diyanet
• Vakfı Yayınları, s. 214 - 216.