KLÂSİK EDEBİYATIMIZDA ON SEKİZ BİN ÂLEM MEFHUMU

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 0 - 0, 15.06.2016

Saadet Karaköse

https://doi.org/10.7884/teke.633

Öz

Edebiyatımızda On sekiz bin âlem çokluk arz eden her durum için kullanılan bir mefhumdur. Evrenin yaratılışı, genişliği, evrende var olan her şey on sekiz bin âlem mefhumu içinde ele alınır. Tasavvufî olarak insan kalbinin evrendeki âlemleri algılama yeteneğini izah etmek için kullanılır. Miraciyelerde çokça yer alan evrenin genişliği kısaca on sekiz bin âlem olarak adlandırılır. Âlem (çokluğu avâlim), dünya, cihan, evren anlamının yanında mecazi olarak insan gönlü, insan tabiatı, insan görüş ve düşüncesi, var olan her şeyin keyfiyeti, kemiyeti anlamı taşır. “Her insan ayrı bir âlem.” derken insanın iç dünyası; “bitkiler âlemi, hayvanlar âlemi” derken bu varlıkların kendine özgü yapıları, nizam ve çevre şartları kastedilir. Kısaca âlem, tanınmaya ve idrak edilmeye muhtaç her varlık, anlam ve haldir.

Kaynakça

• Ahmed Paşa Divanı. (1992). (haz. Ali Nihat Tarlan). Ankara: Akçağ.
• Altıparmak Peygamberler Tarihi. (1976). İstanbul: Cevher.
• ALTUN, K. (1999). Gelibolulu Mustafa Âlî ve Dîvânı Vâridâtü'l-enîka. Niğde: Özlem Kitabevi.
• Âşık Paşa. (2000). Garibnâme. (haz. Kemal Yavuz). İstanbul. e-kitap-kulturturizm.gov.tr.
• ATLI, A. (2011). Tasavvufta Ricâlü’l-Gayb. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• BEYDİLİ, C. (1999). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlüğü. İstanbul: Yurt Yay.
• ÇELEBİOĞLU, A. (1996). Muhammediye I. İstanbul: MEB.
• ÇELEBİOĞLU, A. (1998). Yazıcıoğlu Mehmed ve Muhammediyesi. Eski Türk Edebiyatı
• Araştırmaları. İstanbul: MEB, s.159-174.
• Emrî (2007). Divan. (haz. M. Yekta Saraç,) KB.
• ERAYDIN, S. (1997). Tasavvuf ve Tarikatler. İstanbul: M.Ü.İ.F.V.Y.
• ERSOYLU, H. (1989). Cem Sultan’ın Türkçe Divanı. Ankara: TDK.
• Fuzûlî. (1990). Divan. (haz. Kenan AKYÜZ, Süheyl BEKEN, Sedit YÜKSEL ve Müjgan
• CUNBUR). Ankara: Akçağ.
• GÖKTAŞ, K. (2007). Lütfiye, “Mevlevîlik Felsefesinden Yola Çıkarak Din-Sanat İlişkisi”.
• Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlâna ve Mevlevîlik Sempozyumu Bildirileri,
• Konya, s. 477-487.
• GÖLPINARLI, A. (1953). Mevlana’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• GÖLPINARLI, A. (1992). Mevlana Celaleddin Divan-ı Kebir I. KB, Ankara.
• GÖLPINARLI, A. (2013). Melâmîlik ve Melâmîler. İstanbul: Milenyum Yay.
• HAKKULOV, İ. (1998). Ahmet Yesevî Hikmetleri. Ankara: MEB.
• Hayâlî Bey Divanı. (1992). (haz. Ali Nihad Tarlan). Ankara: Akçağ.
• Hayretî. (1981) Dîvan. Tenkidli Basım. (haz. Mehmed Çavuşoğlu ve M. Ali Tanyeri). İstanbul.
• İSEN, M. ve MACİT, M. (1992). Türk Edebiyatında Tevhidler. Ankara: TDV.
• KARAKURT, D. (2012). Türk Mitolojisi Ansiklopedisi. İstanbul, e-kitap.
• KAYA, B. A. (1996). Azmîzâde Haletî: Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkitli Metni.
• Yayımlanmamış Doktora Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• KILIÇARSLAN, H. (2006). Dede Efendi’nin Hüzzam Mevlevi Ayininin Makam, Usul ve Ezgisel
• Yönden İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• KOYUNCU, Z. (2009). Hüsn ü Aşk’ta On Sekiz Sayısı Üzerine. Turkish Studies, S 4-7, 401-
• Kutadgu Bilig I Metin (1991). (haz. Reşit Rahmeti Arat). Ankara: TDK.
• Kütüb-i Sitte Hadis Ansiklopedisi. (1993). (haz. İbrahim Canan). İstanbul: Akçağ .
• LEVEND, Â. S. (1984). Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar.
• İstanbul: Enderun.
• Mârifetname. (1975). Erzurum Hasankaleli İbrahim Hakkı Hz., (Sadeleştiren Turgut Ulusoy).
• İstanbul: Bahar Yayınevi.
• Necati Beg Divanı. (1997). (haz. Ali Nihat Tarlan). İstanbul: MEB.
• Nef’î Divanı. (1993). (haz. Metin Akkuş). Ankara: Akçağ.
• Nev’î Divanı. (haz. Mertol Tulum ve Ali Tanyeri). İstanbul.
• Niyazi. (2008). Hallâc-ı Mansûr Menâkıbnâmesi. (haz. Mustafa Tatcı). İstanbul.
• Niyazi-i Mısrî Divanı. (1998). (haz. Kenan Erdoğan). Ankara: Akçağ.
• SCHIMMEL, A. (2001). İslamın Mistik Boyutları. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Seyyid Abdülkadir Belhî’nin Farsça-Türkçe Divanı. (2015). (haz. Saadet Karaköse). Ankara.
• Şeyh Gâlib Divanı. (1994). (haz. Muhsin Kalkışım). Akçağ, Ankara, 1994.
• Tahirü’l-Mevlevî. Şerh-i Mesnevî I. İstanbul: Şamil Yay.
• TATCI, M. (2008). Yunus Emre Külliyatı Yunus Emre Şerhleri. İstanbul: H Yayınları.
• TULUM, M. (2001). Sinan Paşa Tazarrû-nâme. Ankara: MEB.
• ULUDAĞ, S. (1989). Âlem. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye
• Diyanet Vakfı.
• ULUDAĞ, S. (1999). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yay.
• USLUER, F. (2009). Hurufîlik. İstanbul: Kabalcı.
• Usulî Divanı. (1990). (haz. Mustafa İsen). Ankara: Akçağ.
• Ümmi Sinan Divanı. (2000). (haz. Azmi Bilgin). İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• YAVUZ, O. (1988). Tezkiretü’l-Evliyâ. Ankara: KTBY.
• YAZAR, İ. (2006). Tokatlı Kânî Divanı. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi
• SBE.
• YILDIRIM, A. (2013). Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları. Ankara:
• TDVY.
• YILMAZ, M. (1992). Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Yunus Emre Divanı. (1090). (haz. Mustafa Tatcı). Ankara: KB.
• Zâtî Divanı III. (1987). (haz. Mehmet Çavuşoğlu ve Ali Tanyeri). İstanbul.
• www.sadakat.net (Erişim Tarihi: 06.6.2010).