İRAN’DA ŞAHSİ KÜTÜPHANELERDE BULUNAN TÜRKMEN EL YAZMALARI VE TARİHÎ BELGELERİ

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 3, 0 - 0, 15.09.2016

Zeynep Yıldırım

Öz

İran’da yaşayan Türkmenler geçmişten beri Arap alfabesini
kullanmaktadırlar. Bu nedenle eski dönemlerde kaleme alınan el yazmaları
sürekli okuna gelmektedir. Tarafımızdan İran’a yapılan araştırma gezisinde,
Kara Molla veya Muhammet İşan Göklen gibi yeterince tanınmayan şairlerin
bilim dünyasınca bilinmeyen yazmalarına ulaşıldı. Aynı şekilde
Mahtumkulu’nun en eski yazmalarının biri sayılan ve tahminen XIX.
yüzyılın başlarında yazılan Karabebek (Garabä:bek) nüshası da şahsi bir
kütüphanede bulundu. Mahtumkulu Divanı’nın birçok diğer nüshaları
Türkmenlerin, Horasan Türklerinin veya Kızılbaşların elinde muhafaza
edilmektedir.
Türkmen medreselerinin ve din bilginlerinin kütüphanelerinde de çok
sayıda Türkmence el yazmasına rastlandı Bu yazmalardan bazıları çok eski
tarihlidir. Örneğin Revnaku’l-İslam’ın Kesir nüshası tahminen 1805 yılında
istinsah edilen bir el yazmasıdır.
Eskiden kalan şecereler ve tarihî belgeler ise Türkmen ailesinin mirası
olarak evlerde muhafaza edilmektedir. Örneğin XIX. yüzyılda Etrek
Irmağı’nın kıyısındaki Türkmen boylarının “Öküzgerşen” adlı arazi paylaşım
belgesinin, İnçeburunlu bir aile tarafından saklanmakta olduğu tespit edildi.
Millî şuurun ve kültür mirasının geçmişten günümüze taşıyıcısı olan el
yazmaları ve tarihî belgeler toplumun belleğidir. Bu bildiride İran’da
tarafımızdan şahsi kütüphanelerde tespit edilen Türkmen Türkçesi el
yazmaları ve tarihî belgeler hakkında bilgi verilerek bu belleğe sahip çıkmak
ve koruma altına almak hususunda öneriler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkmen, İran, el yazması, tarihsel belgeler

Kaynakça

• NURBADOV, K. (1997). Eyran Türkmenlerinin Edebi Durmuşı. Aşakabat.