TARIHÎ TÜRK DİLİNİN YABANCI KAVRAMLARI KARŞILAMADA YETKİNLİĞİ: ASHÂB KAVRAMININ TÜRKÇE İLK KUR’AN ÇEVİRİLERİNDEKİ KARŞILIKLARI

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2016

Suat Ünlü Banu Durgunay

Öz

Diller arası sözcük ödünçlemelerinden başlıcalarının dinsel ve yazınsal
olarak birbirine yakın diller arasında görüldüğü ifade edilmektedir.Türklerin
X. yüzyıldan itibaren topluluklar hâlinde İslam dinini benimsemesiyle bu
dinin temel dili Arapça ile dilsel ilişkiler de yoğunlaşmıştır. Bu çalışmada
Arapça ashâb kavramının farklı tarihî dönemlere işaret eden Türkçe ilk
Kur'an çevirilerindeki kullanım alanı belirlenecek ve bu örnek kavramın
karşılanmasında hangi söz veya söz öbeklerinden yararlanıldığı tespit
edilecektir. Bu amaçla kavram, Türkçe ilk Kur'an çevirilerinde taranmış ve
kavrama karşılık olarak getirilen dilsel veriler incelenmiştir.Çalışmada aynı
zamanda dilsel ödünçleme sürecinin Türkçe ilk Kur'an çevirilerinden yola
çıkılarak gösterilmesine ve Karahanlı, Harezm ve Eski Anadolu Türkçesi
dönemine ait olan bu çevirilerde ödünçlemelerin hangi dilden, ne sıklıkla
yapıldığı gözler önüne serilmeye çalışılacaktır.
Ashâb Kur'an'da en çok geçen kavramlardan biri olması dolayısıyla
seçilmiştir.Çalışmada,ashâb kavramının Türkçe ilk Kur’an çevirilerindeki
karşılıkları, içinde geçtiği metinle birlikte verilmiştir.Taranan metinler
arasında daha eski tarihli oldukları bilinen nüshalarda, dinin öğretilmesi ve
kolay anlaşılması amacına uygun olarak, Türk dilinin terimlere karşılık
verme yetkinliğinden daha fazla yararlanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe ilk Kur’an Çevirileri, ashâb, ödünç sözcükler, tarihî Türk dili

Kaynakça

• ATEŞ, S. (1975).Kur’ân-ı Kerîm ve Cümle Meali. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.