CODEX CUMANICUS BAĞLAMINDA KUMANLARIN / KIPÇAKLARIN GÜNDELİK HAYATINA DAİR SÖZ VARLIĞI: EŞYA ADLARI

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2016

Galip Güner

Öz

Codex Cumanicus, Türklerin kültürü ve dillerinin tarihi bakımından son
derece değerli bir eserdir. Hem zengin kelime hazinesiyle Türkçenin söz
varlığına büyük katkı sağlamakta hem de tarihî Türk lehçelerine ait pek çok
eserde bilhassa Arap alfabesinden kaynaklanan fonetikle alakalı birçok
sorunun hâllinde yardımcı olacak verileri barındırmaktadır. Sadece fiil
çekimlerinin ve Kuman / Kıpçakların gündelik hayatına dair kelime
listelerinin bulunduğu İtalyan bölümündeki kelime sayısının 3201 olduğu
dikkate alındığında eserin önemi daha iyi ortaya çıkmaktadır. Bu önemli
verileri muhtevi olması bakımından Codex Cumanicus’un metninin farklı
bakış açılarıyla yeniden ele alınması ve elde edilen sonuçlardan hareketle
Kuman / Kıpçakların dili hakkında yeni verilerin tespit edilebilmesi de
mümkün olacaktır. Eserin söz varlığının önemli bir bölümünün XIII.
yüzyılda konuşulan Kuman / Kıpçak Türkçesine dayanıyor olması da bu
doğrultuda son derece kıymetlidir. Zira Türkçenin tarihî metinlerinin önemli
bir kısmının edebî dille kayda geçirilmiş olmaları dilin standardın dışına
kayan kullanımlarının tespitinde güçlükler yaratmaktadır. İşte bu noktada
Codex Cumanicus, standart dilin dışına çıkan ve ağız özelliği olarak
niteleyebileceğimiz verileriyle son derece ilgi çekici niteliği de olan bir
eserdir. İtalyan ve Alman kökenli tüccarlar ve / veya rahiplerin bizzat
Kumanların / Kıpçakların yaşadıkları coğrafyada, derlemeye dayalı olarak
kayda geçirdikleri zengin ve içerik bakımından çeşitlilik arz eden veriler bu
farklılığın en güzel örneklerinden birini teşkil etmektedir. Devrinin kültürüne,
ekonomisine, tarihine, dinine ve gündelik hayatına dair dil verilerini içeren
Codex Cumanicus üzerinde birçok çalışma yapılmış ve yapılmaya devam
etmektedir. Bu çalışmada ise eserde kaydedilmiş eşya adları belirlenmiş ve
yapıları ana hatlarıyla irdelenmeye çalışılmıştır. Belirlenen eşya adları ayrıca
kullanım alanlarına göre tasnif edilerek verilmiştir. Böylece XIII. yüzyılda
Kuman / Kıpçakların sosyal hayatına dair izlerin takip edilebilmesinin ve
onların nasıl bir hayatı yaşadıklarını tespit edebilmenin yolunun kelimeler
aracılığıyla açılmasına da bir katkı sağlanmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kuman / Kıpçak, gündelik hayat, eşya adları, sınıflandırma, köken bilgisi

Kaynakça

• ARGUNŞAH, M. ve GÜNER, G. (2015). Codex Cumanicus. İstanbul: Kesit Yay