TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE OLASI SÖZLÜKSEL BOŞLUKLAR İÇİN BİR TELAFİ YÖNTEMİ: GERİ OLUŞUM

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2016

Erdoğan Boz

Öz

Bauer (1983: 201-239), İngilizcenin “söz yapım” word formation
yollarını; compounding “birleştirme”, neo-classical compoudns, “yeni-klasik
birleşikler”, prefixation “önekle türetme”, suffixation “sonekle türetme”,
conversion “dönüşme”, back-formation “geri oluşum”, unpredictable
formations “öngörülemez oluşum” clipping “kırpma”, blends “karışımlar”,
acronyms “kısaltmalar”, word manufacture “sözcük üretimi” mixed
formaitons “karışık oluşumlar” olarak belirler. Türkçede ise sözcük
yapımının birçok yöntemi vardır. Bunların sayısı ve terim karşılığı
araştırmacılara göre (Uzun 2006, Akalın 2014, Sarı 2015) değişmekle birlikte
genel olarak şöyle sıralanabilir: türetme, kırpma, eksiltme, karma,
başharfleştirme, geri oluşum, işlev değişimi, genelleme, ikileme, birleştirme,
kopyalama, yansıma, uydurma, eşleştirme, ödünçleme, derleme, tarama,
titremleme, yerlileştirme. Burada sıralanan yöntemlerin bir kısmının
gerçekten sözcük yapım yöntemi olup olmadığı tartışmaya açıktır. Ancak
burada bu tartışmaya girilmemiştir.
Eklemeli bir dil olan Türkçenin, sözcük yapımında kullandığı en geçerli
yöntem türetme (eklenme)dir. Bununla birlikte yukarıda sıralamaya
çalıştığımız yöntemler de belirli sıklıkta söz yapımında kullanılmaktadır. Bu
yazıda, Batı dillerinde sıklıkla kullanılan ancak Türkçede -mevcut bilgimize
göre- çok daha az kullanılmış bir yöntem olan “geri oluşum” back formation’
üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Geri oluşum, sözlüksel boşluk, söz yapımı, biçimbilgisi, sözlük

Kaynakça

• TRASK, L.-Millar, R. McColl (2015) Trask’s Historical Linguistics, London and New York:
• Routledge.