METİNDİLBİLİMSEL YÖNTEM İLE ÇÖZÜMLENEN SAİT FAİK’İN DÜLGER BALIĞININ ÖLÜMÜ’NDE İNSANIN DOĞAYA TAHAKKÜMÜ VE ÖTEKİLEŞTİRİLMESİ

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2016

Hasan Gürgün

Öz

Metindilbilim, F. De Saussure’in açtığı yolda ilerleyen araştırmacılar
sayesinde 1960’ların başlarında ortaya çıkmış, yazılı veya sözlü ürünlerin
metinselliğini inceleyen bir araştırma yöntemidir. Yazılı veya sözlü bir
ürünün metin olabilmesi için “bağlaşıklık, bağdaşıklık, amaç, durumsallık,
kabul edilebilirlik, bilgisellik, metinler arası ilişki” şeklinde yedi metinsellik
ölçütüne sahip olması gerektiğini ileri sürer ve ürünleri bu yedi ölçüte göre
değerlendirir. Bu ölçütlerin arasından “bağdaşıklık” ve “bağlaşıklık” metnin
doğrudan kendisine yönelik olduğundan edebi ürünlerin metinselliği için iki
temel ölçüttür. Çalışmada metindilbilimin bağlaşıklık ve bağdaşıklık
başlıkları ve onların alt başlıkları hakkında kısaca bilgi verilmiş ardından
durum öyküsünün usta kalemi Sait Faik Abasıyanık’ın Dülger Balığının
Ölümü1
öyküsü bu iki temel ölçüte göre çözümlenmiştir. Eserin
metinselliğini tespit etmek için yüzey yapıdan derin yapıya uzanan bir
inceleme yolu izlenmiştir. Bu inceleme sayesinde eserin estetik yapısı ve
derin yapıdaki “insanın doğaya tahakkümü ve ötekileştirilmesi” eleştirel tavrı
görünür kılınmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Metindilbilim, bağlaşıklık, bağdaşıklık, doğaya tahakküm, pozitivizm, Sait Faik Abasıyanık

Kaynakça

• PARLATIR, İ. (2008). Atasözleri ve Deyimler-II. Ankara: Yargı Yayınevi.