İSTEMSEL EŞDİZİMLİLİK VE KİPLİK İLİŞKİSİ: TAHMİN KİPLİKLERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 719 - 733, 15.06.2017

Seçil Hirik

Öz

Bir
biçimbirimin diğer biçimbirim ya da biçimbirimlerle sık kullanılması veya sık
kullanılma alışkanlığı göstermesi durumuna eşdizimlilik
(collocation) denmektedir. Konuşurun bir durum veya olay karşısındaki
duygularını, düşüncelerini yansıtan dilsel ögeler olarak tanımlanabilecek olan
kiplikler de eşdizimlilik eğilimi göstermesi bakımından diğer türlere göre
ayrıcalığa sahiptir. Bu bakımdan kipliklerin konuşurun sözcesinde beklenen
anlamı işaretleyebilmesi için birlikte kullanıldıkları diğer birimlere de ihtiyacı
olabilmektedir.

“Muhakkak o,
benden önce gelmiştir.” gibi bir cümle kuran konuşur, bahsini ettiği kişi
ile ilgili kendinden önce gelmiş olma konusundaki varsayımını muhakkak kelimesi ve -DIr eki olmak üzere iki dilsel unsurla
işaretlemektedir.

Bu
çalışmada bilgisel kip alanı içinde yer alan dolaylı olasılık temelli bilgi
kipliklerinden tahmin kipliklerinin eşdizimliliği üzerinde durulmuş ve bu
durumun anlam alanına etkisi tartışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Eşdizimlilik, İstemsel Eşdizimlilik, Kiplik, Bilgi Kiplikleri, Tahmin Kiplikleri

Kaynakça

• BENZER, A. (2008). Fiilde Zaman, Görünüş, Kip ve Kiplik. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• BOLAND, J. H. G. (2006). Aspect, Tense and Modality: Theory, Typology, Acquisition. 1. The Institutional Repository of the University of Amsterdam.
• BOYE, K. (2010). Semantic Maps and the Identification of Cross-Linguistic Generic Categories: Evidentiality and its Relation to Epistemic Modality. Linguistic Discovery, 8(1), 4-22.
• BUTLER, J. (2003). A Minimalist Treatment of Modality. Lingua, 113, 967-996.
• BYBEE, J. ve FLEİSCHMAN, S. (1995). Modality in Grammar and Discourse. USA: John Benjamins Publishing Company.
• ÇETİNKAYA, B. (2009). Eşdizimli Sözlükler. Turkish Studies, 4(4), 196-206.
• DEMİREKİN, M. ve EVAT, Y. (2014). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Kelime ve Kelime Grupları Düzeyinde Eşdeğerlik Sorunları. Türkçe Eğitiminde Kuramsal ve Uygulamalı Çalışmalar, (Yay. Haz. Kamil İşer, Gökhan Çetinkaya, Tuğba Çelik, Sercan Demirgüneş, Tuğçe Daşöz, Yusuf Gençer), Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• DOĞAN, N. (2015). Türkçe Sözlük’te Fiilsel Eşdizimlilik. Gazi Türkiyat, 17, 67-84.
• EKEN, N. T. (2016). Eşdizimlerin Saptanmasına ve Betimlenmesine Yönelik Kuram ve Yaklaşımlar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(33), 28-47.
• FERNÁNDEZ, R. F., PRAHLAD, S. R. R., RUBTSOVA, E. ve SABITOV, O. (2009). Collocations in the vocabulary English teaching as a foreign language. Acimed, 19(6), 1-6.
• FIRTH, J. R. (1957). Modes of Meaning. Papers in Linguistics 1934-1951, 190-215. Newyork: London-Oxford University Press.
• FIRTH, J. R. (1968). A Synopsis of Linguistic Theory, 1930-1955. Selected papers of J. R. Firth 1952-1959. (Ed. F. R. Palmer). 168-205. Bloomington: Indiana University Press.
• GHAZALI, F. A. (2006). Collocations and Word-Combinations in English: Considerations, Classifications, and Pedagogic Implications. The Centre for English Language Studies (CELS), 1-19. The University of Birmingham.
• GITSAKI, C. (1996). The Development of ESL Collocational Knowledge. The Center for Language Teaching and Research at the University of Queensland, A thesis submitted for Ph.D.
• GÜNAY, D. (2001). Göstergebilimsel Çözümlemede Kiplikler Kuramı ve Özne: Eylemi Gerçekleştirici Öznenin Kimliği ve Gücü. Dil Dergisi, 99, 27-53.
• HAAN, d. F. (2006). Typological Approaches to Modality. The Expression of Modality, (ed. William Frawley), Berlin: Mouton de Gruyter.
• HİRİK, S. (2014). Türkiye Türkçesinde Bilgi Kiplikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• HOYE, L. (1997). Adverbs and Modality in English. London and New York: Longman.
• İMER, K., KOCAMAN, A. ve ÖZSOY S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• JOHANSON, L. (2009). Modals in Turkic, Modals in the Languages of Europe: Reference Work, 487-510. (Ed. B. Hansen, F. d. Haan). Berlin: Mouton de Gruyter.
• KIEFER, F. (2009). Modality, Grammar, Meaning and Pragmatics. (ed. F. Brisard, J. O. Östman, J. Verschueren), Amsterdam/Philedelphia: John Benjamins Publishing Company.
• KILIÇ, F. (2004). Kırgız Türkçesinde Bilgi Kipliği: Delile Dayananların Diğer Bilgi Kiplikleriyle İlişkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
• KUMANLI, M. S. (2016). Türkçe Sözlük’te Eşdizimliliklerin Gösterilişi. Gazi Türkiyat, 18, 195-204.
• LEŚNIEWSKA, J. (2006). Collocations and Second Language Use. Studia Linguistica, 123, 95-105.
• LOGAR, N., GANTAR, P. ve KOSEM, I. (2014). Collocations and Examples of Use: A Lexical-Semantic Approach to Terminology. Slovenščina 2.0, 2(1), 41-61.
• MARTYŃSKA, M. (2004). Do English language learners know collocations?. Investigationes Linguisticae, XI, 1-12, Poznań.
• MORANTE, R. ve SPORLEDER, C. (2012). Modality and Negation: An Introduction to the Special Issue. Computational Linguistic, 38(2), 223-260.
• NAUZE, F. D. (2008). Modality in Typological Perspective. Print Partners Ipskamp. Enschede, ILLC Dissertation Series DS-2008-08.
• NESSELHAUF, N. (2005). Collocation in a learner corpus. Philadelphia. USA: John Benjamin Publishing Co.
• NORDSTROM, J. (2010). Modality and Subordinators. Amsterdam/Philedelphia: John Benjamins Publishing Company.
• NUYTS, J. (2006). Modality: Overview and Linguistic Issues. The Expression of Modality, (ed. W. Frawley), Berlin: Mouton de Gruyter.
• ÖRDEM, E. (2013). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Leksikal Yaklaşım: Bir Eşdizimlilik Çalışması Modeli, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6(11), 905-931.
• PALMER, F. R. (2001). Mood and Modality. Cambridge: Cambridge University Press.
• PAPAFRAGOU, A. (2000). Modality: Issues in the Semantics-Pragmatics Interface. New York: Elsevier.
• SWEETSER, E. E. (1990). From Etymology to Pragmatics: Metaphorical and Cultural Aspects of Semantic Structure. Cambridge: Cambridge University Press.
• van GIJIN, R. ve GIPPER, S. (2009). Irrealis in Yurakare and Other Languages: On The Cross-Linguistic Consistency of An Elusive Category. Cross-Linguistic
• Semantics of Tense, Aspect and Modality, (ed. L. Hogeweg, H. de Hoop, A. Malchukov), Amsterdam/Philedelphia: John Benjamin Publishing Company.
• VARDAR, B. (1980). Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• von WRIGHT ve GEORGE, H. (1951). An Essay in Modal Logic, North-Holland Publishing Company, Amsterdam.