KAZAK TÜRKÇESİNDE KULLANILAN AKRABALIK VE YAKINLIK TERİMLERİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 847 - 864, 15.06.2017

Dilek Kaplankıran

Öz

Geleneksel ilişkileri kapsayan aile ve akrabalık kültürü Türk
toplumunda çok sağlam temellere dayanmaktadır. Bunun neticesi olarak Türk
dillerinde yakınlık ve akrabalık terimleri diğer dillerle kıyaslandığında büyük
bir zenginlik arz etmektedir. Türkçenin söz varlığında önemli yer tutan
akrabalık, insan, hayvan ve bitki adları dilde, temel kelimeler olarak kabul
edilmektedir. Akrabalık ve yakınlık terimleri gelenekleri; dilin zenginliğini
ve özgünlüğünü ortaya koyarken kültür hakkında önemli ipuçları vermektedir. Bu
nedenle bu kelimeler, dil öğrenimi ve öğretimi; dilbilgisi; dillerin
akrabalıkları; toplumların yaşam tarzı ve kültürleri gibi konularda ilk
başvurulan kelimeler arasında olmaktadır.

Türkçenin bir lehçesi olan Kazak Türkçesi söz varlığı incelendiğinde
çok sayıda akrabalık ve yakınlık ifade eden terim olduğu dikkati çekmiş ve bu
konu üzerine çeşitli kaynaklardan bahsi geçen terimlere ulaşılmıştır. Ulaşılan
terimlerin ilk olarak kan bağı ve evliliğe bağlı terimler olduğu görülmekle
birlikte bu kapsama ek olarak bazı etkenlerin de Kazak Türkçesinde yakınlık ve
akrabalık terimlerinin oluşturulmasına tesir ettiği görülmüştür. Bu etkenler
göz önüne alınarak çeşitli sınıflandırmalar yapılmış ve örnek teşkil eden
terimler anlamlarıyla birlikte başlıkların altında gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazak Türkçesi, akrabalık terimleri, yakınlık terimleri, adbilim

Kaynakça

• AKSAN, D. (2000). Türkçenin Söz varlığı. Ankara: Engin Yayınları.
• DİLEK, F. G. (2008). Altay Türklerinde Akrabalık. Ahmet Bican Ercilasun Armağanı, Akçağ Yay. 541-563.
• GÜLENSOY, T. (1973-1974). Altay Dillerindeki Akrabalık Adları Üzerine Notlar. TDAY Belleten, TDK, Ankara, 283-318.
• GÜLLÜDAĞ, N. (2012). Karay Türklerinde Akrabalık adları. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(6), 205-217.
• JANUZAKOV, T. (1999). Kazak Tilinin Sözdigi. Almatı: Dayk-Press baspası.
• KAPLANKIRAN, D. (2016a). Kazak Türkçesinde Organ ve Vücut Bölümlerine İlişkin Adlarla Oluşturulan Bitki Adlandırmaları. TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- (Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu Armağanı), 11(15), 263-300.
• KAPLANKIRAN, D. (2016b). Kazak Türkçesinde Hayvan Adlarıyla Oluşturulan Bitki Adlandırmaları Üzerine. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi TEKE, (5/3), 1161-1181.
• KAPLANKIRAN, D. (2017). Kavram Alanları Açısından Kazak Türkçesinde ‘Tört Tülik’ Kapsamında Yer Alan Hayvan Adları. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi TÜRÜK, Yıl:5, S:9, 38-58.
• KAPLANKIRAN, D. (2017), Kazak Türkçesinde Sevgi ve Saygı Anlamı Taşıyan Seslenmeler. Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 59, Erzurum, 241-268.
• KOÇ, K., BAYNİYAZOV, A. ve BAŞKAPAN, V. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ.
• KURALULI, A. (1997). Kazak Dastürli Madeniyetinin Entsiklopediyalık Sözdigi.Almatı: Sözdik- Slovar Baspası.
• SMAGULOV, A. (2013). Kazak Esimderi Entsiklopedialık Anıktamalık. Almatı: Atamura.
• TUTAR, H. (2007). Kırgızlarda akrabalık terminolojisi ve akrabalık ilişkileri. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S: 6 (Bahar), 155-171.
• YAVUZ, S. (2013). Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki Akrabalık Adları ve Bu Adların Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Karşılıkları. Ekev Akademi Dergisi, S: 56 (Yaz) 345- 360.
• YAVUZ, S. (2013). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal of Social Science, C 23, S 2, 71-91.