ONONDAGA KIZILDERİLİLERİNİN KOZMOGONİ MİTİ: KAPLUMBAĞANIN SIRTINDAKİ DÜNYA

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 1019 - 1027, 15.06.2017

Hasan Kızıldağ

Öz

Mitler,
arkaik toplumların dünyayı algılayışlarını sembolik bir dille ifade eden
anlatım biçimidir. Tarihin en eski zamanlarında insanların sorularına cevap
olarak ortaya çıkan mitler, insan hayatlarında ve toplumların kültürel
belleğinde önemli bir yer tutar. Kozmogoni mitleri ise mitler arasında özel bir
saygınlığa sahiptir. En eski öyküyü barındırması bakımından Kozmos’un, dünyanın
ve diğer varlıkların yaratılışını anlatır. Başlangıçta yaşanan olayları anlatan
kozmogoni mitleri diğer mitlere de kaynaklık eder.

Kızılderili
sözlü kültüründe de mitolojinin ve kozmogoni mitlerinin büyük bir yeri vardır.
Kızılderili toplumu, Avrupalılar tarafından ilk keşiflerin yapıldığı zamana
kadar özgün bir şekilde yaşamıştır. Dış dünyaya kapalı olma hali, Kızılderili
sözlü kültürünün başka kültürlerden etkilenmeden özgünlüğünü korumasını ve
kaybolmadan bugünlere kadar aktarılmasını sağlamıştır. Kızılderili toplumunda
hayat felsefesinden eşyaların kaynağına kadar birçok şey mitoloji ile
açıklanmaktadır. Mitolojinin Kızılderililerin toplum belleğinde işgal ettiği
yer, bu kabilelerin hayata bakış açılarından âdetlerine, günlük hayattaki
yaşayış biçimlerinden icra ettikleri ritüellerine kadar her alanda etkisini ve
yaptırım gücünü hissettirir. 
Mitolojilerin, Kızılderili toplum yapısında bu kadar önemli bir yere
sahip olması ve sözlü kültürde sayıca büyük bir yer kaplaması, bu ürünlerin
karşılaştırmalı bir şekilde incelenmesini zorunlu kılmaktadır.

Bu çalışmada
Kuzey Amerika yerlilerinden Onondaga kabilesinin kozmogoni miti olan
“Kaplumbağa’nın Sırtındaki Dünya” Türkçeye çevrilerek, diğer Kuzey Amerika
kozmogoni mitleriyle karşılaştırılmıştır. Türkçeye çevrilen metin ayrı bir
başlık altında verilmiştir. Mitlerde bulunan benzerlikler değerlendirme
kısmında verilmeye çalışılmıştır.  Birçok
toplumun kendine has kozmogoni mitlerinin olması, dünyadaki kültürel
çeşitliliğe rağmen, ortak motifler barındırması açısından önemlidir. Bu
motiflerin ortaya çıkarılması, toplumlar arasında bir kültür ortaklığı olduğunu
ortaya koyacaktır. Benzer çalışmaların yapılmasıyla, kültürler arasındaki
ortaklığa dair bir harita çıkarılabilir.

Anahtar Kelimeler

Onondaga Kızılderilileri, kozmogoni, mitoloji, kaplumbağa, yaratılış

Kaynakça

• AMSTRONG, K. (2005). Mitlerin Kısa Tarihi. (çev. Dilek Şendil). İstanbul: Merkez Kitaplar.
• ATEŞ, M.(2001). Mitoloji ve Semboller. İstanbul: Aksiseda Matbaası.
• BAYAT, F. (2013). Mitolojiye Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• BRINTON, D. G. (2011). Yeni Dünya’nın Mitleri: Amerika’daki Kızıl Irkın Sembolizmi ve Mitolojisi Üzerine Bir Deneme. (çev. Suat Başar ÇAĞLAN). İzmir: İlya İzmir Yayınevi.
• CADUTO, M. J. ve BRUCHAC J. (1997). Keepers of The Earth: Native American Stories and Environmental Activities For Children. Colorado: Fulcrum Publishing.
• ELIADE, M.(2016). Mitlerin Özellikleri. (çev. Sema RİFAT). İstanbul: Alfa Mitoloji.
• MARRİOTT, A. ve RACHLİN, C. K.(1994). Kızılderili Mitolojisi. (çev. Ünsal ÖZÜNLÜ). Ankara: İmge Kitabevi.
• ROSENBERG, D. (2003). Dünya Mitolojisi: Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi. (çev. Koray AKTEN vd.). Ankara: İmge Kitabevi.