DERLEME SÖZLÜĞÜ’NE OSMANİYE, DÜZİÇİ AĞZINDAN KATKILAR - I

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 3, 1360 - 1383, 15.09.2017

Metin Demirci

Öz

Bu
çalışmayla Osmaniye ili, Düziçi ilçesinden Derleme Sözlüğü’ne katkı
sağlanacaktır. Bu çalışmada Düziçi’nin çeşitli yerlerinden derlenen örneklerin
bazılarının Derleme Sözlüğü’nde
olmadığı, bazılarınınsa farklı yörelerde farklı anlamlarda kullanıldığı tespit
edilmiştir. Bu eksikliği giderme adına da mevcut çalışma ortaya çıkmıştır.
Derlenen örnekler yaklaşık on yıldır çeşitli zaman ve mekȃnlarda kişilerin
konuşması esnasında not alınan, anlamları sorulan kelimelerdir ve aynı zamanda
çoğu, tarafımızdan bilinen kelimelerdir, birçoğu da çevremizdeki insanlar
tarafından hâlâ konuşma dilinde canlı bir şekilde kullanılmaktadır. Ancak elde
edilen kelimeler sayıca fazla olduğu için iki ayrı yayın şeklinde
değerlendirilmesi uygun görülmüştür. Bu yayında "I"ya kadar olan
kelimeler ve anlamları verilmiştir. Düziçi'nden derlenen sözler isim soylu
kelimeler, fiiller, ikilemeler, deyim ve deyimleşmiş ifadeler şeklinde
sınıflandırılarak verilmiştir. Derlemelerin bir kısmının Sözlük'te yer aldığı görülmektedir, ama anlam olarak Düziçi'nde
farklı kullanımlar vardır, bu tür sözler italik olarak verilmiştir. Çalışmada
212 isim soylu kelime, 100 fiil, 125 deyim, deyimleşmiş ifade, ikileme benzeri
sözlere yer verilmiştir. Özellikle deyim ve benzeri sözler verilirken müstehcen
ve küfürlü ifadelerin çok geçtiği görülmektedir, ancak çalışmada küfür
içeriklerinden ziyade bir olayı, durumu, nesneyi, kişiyi tasvir eden ifadelere
yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Derleme, Derleme Sözlüğü, Düziçi ağzı, derleme çalışmaları, Osmaniye

Kaynakça

• ACAR, K. (2013). Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü’ne Kandıra Ağzından Katkılar. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8(9), 375-386. ADIGÜZEL, A. (2013). Dünyada ve Türkiye Türkçesinde Ağız Çalışmaları ve Yöntemler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(9), 387-401. ARSLAN, B. (2013). Çatpınar (Doğanşar/Sivas) Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 8, 97-102. BİRAY, N. (2009). Denizli Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 4(8) BOZ, E. (1996). Çüngüş ve Çermik Yöresi Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. Millî Folklor, 29-30, 112-113. BULUT, S. (2016). Dereli, Eynesil ve Görele İlçeleri Ağızlarından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar. 1. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu Özet Kitapçığı, 366. CANKAYA, M. (2013). Erzincan Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(9), 899-910. ÇAVGA, U. (2015). Belkaya (Konya Ereğli) Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. International Journal Of Languages’ Education And Teaching, 2669-2689. ÇİFTÇİ, F. (2014). Bitlis Merkez Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. Anemon, Muş Alparslan Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bi̇li̇mler Dergisi, 2(2), 260-272. DEMİRCİ, M. ve GÜZEL, (2016). M. Kahramanmaraş Ağızları Üzerine Yapılan Çalışmalar. Route Educational and Social Science Journal, 3(1), 159-185. DOĞAN, M. (2009). Aksaray Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar-1. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literatureand History of Turkish or Turkic, 4(4), 236-249. DOĞAN, M. (2010). Aksaray Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar-2. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literatureand History Of Turkish Or Turkic, 5(1), 294-312. DOĞAN, M. (2012). Aksaray Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar 3. Diyalektolog - Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 9-21. DURMUŞ, İ. (2009). Sözlük maddesi, Türkiye İslam Ansiklopedisi. 37. Cilt, İstanbul. ERATALAY, S. - ERATALAY, S. (2012). Alaşehir Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. 4. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 1. Cilt, 353-364. ERDEM NAS, G. (2015). Anamur Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar-2. Journal of Turkish Language and Literature, 1(1), 1‐8. ERDEM NAS, G. ve PARLAR, Z. (2016). Bartın Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar. Diyalektolog- Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 50-59. ERDOĞAN, S. (2016). Niğde Yöresi Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar- 1. Journal of Türklük Bilimi Araştırmaları, 40, 69-82. ERSÖZ, S. (2009). Nazilli (Aydın) Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal Of Turkish World Studies, IX(2), 37-62. ERTEN, M. ve BAŞKAN, A. (2016). Bismil Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. ÇÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 40(2), 67-77. GÜL, M. (2013). Türkçe Sözlükler Üzerine Bir Deneme. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(2), 505-530. GÜLENSOY, T. (1998). Anadolu Ağızları Derleme Sözlüğüne Katkılar. Türk Dili, 553, 14-16. GÜLSEREN, C. (2016). Malatya’dan Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Diyalektolog- Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 47-55. GÜVEN, Ö. (2014). Zara (Sivas) Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 51(51), 63-77. GÜZEL, F. (2013). Şahsuvar (Elazığ) Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar-2. Diyalektolog-Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 15-33. KALAY, E. (1997). Edirne İli Ağızlarından Derleme Sözlüğüne Katkılar I. Türk Dili, 547, 25-33. KALAY, E. (2004). Edirne İli Ağızlarından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar II. Türk Dili, 633, 250-259. KAMACI, D. (2011). Erzurum Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar. Mediterranian Journal of Humanities, 1(1), 157-164. KARAHAN, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: TDK Yayınları. KARAHAN, L. (1999). Ağız Araştırmaları Alanında Yapılması Gereken Çalışmalar. Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, (9 Mayıs 1997), Ankara: TDK Yayınları. KARAMAN, A. (2011). Sandıklı Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Acer İndex, 2(3). KARAÖRS, M. (1994). Derleme Sözlüğü'ne Katkılar, Kayseri, Isparta, Adana İllerinden Derlemeler. Türk Dili, 505, 65-67. KORAŞ, H. (2002). Derleme Sözlüğü'ne İlaveler. Tübar-XII-/Güz, 171-208. KÜÇÜKBALLI, F. N. (2016); Bozkır (Konya) Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar, Erişim Linki:http://www.selcuk.edu.tr/dosyalar/files/303/37%20Fatih%20Numan%20K%C3%BC%C3%A7%C3%BCkball%C4%B1%20BOZKIR%20(KONYA)%20A%C4%9EZINDAN%20%E2%80%9CDERLEME%20S%20(2).pdf Tarihi: 27.04.2017. METİN, B. B. (2016). Geydoğan Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar. Dede Korkut, Aralık 2016/11, 78-87. ÖLMEZ, Z. (2010). Diyarbakır Ağzı'nın Sözvarlığına Katkılar. I. Uluslararası Türk Diyalektolojisi Çalıştayı, 15-20 Mayıs 2008, Gazi Magosa/Kıbrıs, Türk Dilleri Araştırmaları, 20,193-201. ÖZDARENDELİ, N. (2013). Velimeşe Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Türkiyat Araştırmaları, 34, 57-79. ÖZEK, F. (2016). Arapgir Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar. 1. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu Özet Kitapçığı, 43. ÖZGÜR, C. (2004). Eskişehir Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. TDAYB 2004/1, 93-99. ÖZKAYA, H. (2015). Kırklareli İli Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Rumeli'de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2 (Nisan) 33, 33-39. ÖZTÜRK, E. (2009). Mersin Yörüklerinden Derleme Sözlüğü'ne Katkılar. Türk Dili, 689, 405-411. ŞANLI, C. (1996). Kırklareli, Erzurum ve Artvin İllerimizden Derleme Sözlüğü'ne Katkılar. Türk Dili, 552, 542-547. ŞANLI, C. (1999). Anadolu ve Rumeli Ağızlarından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar. Türk Dili, 572, 670-680. ŞANLI, C. (1999). Anadolu ve Rumeli ağızlarından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar II. Türk Dili 572, 670-681. TEKİN, F. ve CANTÜRK, S. (2014). Giresun ve Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Diyalektolog- Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 33-46. TERES, E. (2011). Söğüt (Bilecik) Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. Folklor/Edebiyat, 17(65), 2011/1. TOKAT, F. (2014). Çavdır Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(1), 153-166. TOKATLI, S. S. ve ERDEM NAS, G. (2012). Anamur Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar. Diyalektolog-Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 33-45. TOKER, M. (2011). Derleme Sözlüğü ve Mersin Ağzı Sözlüğü’ne Tarsus Yöresinden Katkılar. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Terature And History Of Turkish Or Turkic, 6(3), 1229-1249. TOPALOĞLU, A. ve KAÇALİN, M. S. (2009). Sözlük Maddesi. Türkiye İslam Ansiklopedisi. 37. Cilt, İstanbul. ULUM, Ö. G. (2015). Adana Yöresine Ait Kelimelerin Kullanım Sıklıkları Üzerine Bir İnceleme. Çukurova Araştırmaları Dergisi, 1(1), 107-117. UYSAL, İ. N. (2017). Kuzören (Konya-Bozkır) Köyü Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Diyalektolog-Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 79-85. YAZICI, T. (2009). Sözlük Maddesi. Türkiye İslam Ansiklopedisi. 37. Cilt, İstanbul, 401-402. YEŞİLÖZ, Z. (2012). Nevşehir Lakaplarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 22-27. YILDIRIM, F. (1999). Çukurova Ağızlarında Ünlü Göçüşmesi. 3.Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildiriler, Adana: Adana Valiliği: 657-664. YILDIRIM, F. (2002). Türkiye Türkçesinin Ağızları ve Etnik Yapı: Çukurova Ağızları Örneği. Türkbilig, 4, 136-153. YILDIRIM, F. (2006). Adana ve Osmaniye İlleri Ağızları (Giriş-İnceleme) I. Ankara: TDK Yayınları. YILDIZ, O. (2007). Isparta Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar. Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, 2(2), 790-800.