TUVA TÜRKÇESİ VE TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE İSİMLERDE SAYI ( TEKLİK –ÇOKLUK) KATEGORİSİNE BİR BAKIŞ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 3, 1443 - 1457, 15.09.2017

Zeynel Ödemiş

Öz

Canlı
cansız tüm varlıklara ad olan isimlerin belirttiği nesneler kâinatta ya tek
olarak ya da birden çok olarak bulunur. Bu bağlamda yeryüzündeki diller
isimleri sayılarına göre genellikle tekil ve çoğul olmak üzere iki kategoride
toplamışlardır. Bu bilgilerden hareketle çalışmamızda çağdaş Türk lehçelerinden
Tuva Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde isimlerde sayı kategorisini incelemeye
çalıştık.

Bilindiği
gibi Türkiye Türkçesi, Türk lehçeleri tasniflerinde Güney-Batı (Oğuz) kolunu
oluşturmakta ve Türk coğrafyasının en batı sınırında bulunmaktadır. Tuva
Türkçesi ise Kuzey-Doğu (Sibirya) grubu Türk lehçeleri içerinde yer almakta
olup Saha Türkçesi ile birlikte Türk coğrafyasının en doğu sınırında
bulunmaktadır.

Amacımız
hem coğrafik olarak hem de ses ve şekil bilgisi bakımından birbirine uzak olan
bu iki Türk lehçesini mukayeseli olarak incelemektir.

Bu
inceleme sırasında her iki lehçenin de çağdaş durumunu incelemeye çalıştık.
Tarihî sürece ise mümkün olduğunca girmedik.

Çalışmamızda
isimlerde sayı kategorisini isimlerde teklik, topluluk ve çokluk olmak üzere üç
grupta ele aldık. İsimlerde sayı kategorisine bakarken bilim insanlarından pek
çoğunun belirttiği gibi isimleri ‘sözlüksel,
söz dizim ve morfolojik’ olmak üzere çeşitli kategorilerde inceledik.

Anahtar Kelimeler

Tuva Türkçesi, Türkiye Türkçesi, isimlerde çokluk, isimlerde sayı kategorisi, toplu çokluklar, ikiz anlamlı çokluklar, ikili çokluklar

Kaynakça

• ALKAYA, E. (2010). Türkiye Türkçesinde ve Türk Lehçelerinde İyelik Ekinden Sonra Kullanılan +lar Çokluk Eki Üzerine. Müjgan Cumhur Armağanı (Editör: Tuncer Gülensoy). TKAET, Ankara, 31-37. ARIKOĞLU, E. ve BORBAANAY, B. (2007). Tuva Destanları. Ankara: TDK. ARIKOĞLU, E. ve KUULAR, K. (2003). Tuva Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK. ATA, A. (2009). Türk Dillerinde +la Çokluk Eki. IJCAS, 13, 89-99. BACANLI, E. (2013). Türk Dillerinde Topluluk ve Grup Çoğulu Bildiren Morfemler. Yalım Kaya Bitigi, Osman Fikri Sertkaya Armağanı, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enst. Yay. BİÇELDEY, K. A. (1993). Tıva Bijikti Bolgaş Şın BijilgeniSayzıradır Talazı – Bile Sanaldar. Vaprosı Ruvinskogo Yazıkoznaniya, Sborbik Materialov,(ed. Monguş D.A. ve Tatarintsev B.İ.), Kızıl, 40 – 49. BURAN, A., ALKAYA, E. ve ÖZEREN, M. (2014). Çağdaş Türk Yazı Dilleri 4 / Kuzeydoğu Grubu. Ankara: Akçağ. DAŞDEMİR, M. (2013).Türkçede Miktar Kavramı ve Sayı Sistemi. Turkish Studies, 8(13), 309-336. GEORG, S. (1990). Some thoughts on the etymology of the Turkic plural suffix -lar- / -ler. Altaıca Osloensia, Proceeding from the 32nd Meeting of the Permanent International Altaistic Conferense Oslo-June 12-16, 1989, Oslo: Universitetsforlaget, 141-152. HAZAR, M. (2003). Türk Lehçelerindeki Sözcüklerle Kaynaşmış Bir Çokluk Eki +(ı)z Üzerine. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 15, 131-141. HÜSEYNZADE, Ç. (2006). Azerbaycan Türkçesinde Teklik –Çokluk Kategorisi Üzerine. Bilig Dergisi, 39, 93-102. İLHAN, N. (2009). Türk Dilinde Çokluk. Elazığ: Manas. İSHAKOV, F. G. (1956). İmya suşestvitelnoye. İssledovaniya po sravnitelnoy grammatike Tyruskih yazıkov. Ç.2.Morfologiya, Moskva, 78-142 JOHANSON, L. (2002). Güneybatı Türkçesinde Çokluk Eki Şekilleri. (çev. Nurettin Demir). Türk Bilig 2002 / 3, 174- 187 KERİMOĞLU, C. (2008). Türkiye Türkçesi Gramerciliğinde Çokluk ve İstek Kategorisi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 5(3), 140 -155. KONONOV, A. N. (1956). Grammatika Sovremennogo Turetskogo Literaturnogo Yazıka. M.-L. KORKMAZ, Z. (1995).Türkçede Ek Yığılması Olaylarının Meydana Gelişi Üzerine. Türk Dili Üzerine Araştırmalar, 1, 85-90, Ankara: TDK. KORKMAZ, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü. 4. Baskı, Ankara: TDK. LETYAGİNA N. İ. ( 1973). Slova bir v Tuvinskom Yazıke. Uçenıye Zapiski, Vıpusk XVI, Kızıl; 156-162. LYUBİMOV, K. M. ( 1972). O Çislom Znaçenii Nulevoy Formı Tyurskih Suçestvitelnıh. Soveskaya Tyorkologiya, Vıpusk V., Baku.78-84. MAYZEL, S. S. (1957). İzafet v Turetskom Yazıke. Moskva-Leningrad. OTYZBAY, Z. (2016). Tıva dıl - Bistin Dılıvıs, Tıva Dıl. Çağdaş Türk Lehçeleri Metin Aktarmaları,(ed. Doç.Dr. Nergis Biray), İstanbul: Kesit, 753. POPPE, N. (2008). Altay Dillerinde Çokluk Ekleri. (çev. Caner Kerimoğlu). Dil Araştırmaları Dergisi, 2, 93-110. RAMSTEDT, G. İ. (1957). Vvedebiye v Altayskoye Yazıkoznaniye (perevod c Nemetskogo yazıka). Moskva. RASSADİN, V. İ. (1978). Morfologiya Tofalarskogpo yazıka v sravnitelnom osveşenii. Moskva SOKOLOV, S. A. (1970). Kategoriya Çisla v Turetskom Literaturnom Yazıke yy vzaimosvyaz so smejnımi leksiko- garmmatiçeskimi kategoriyami. Sovetskaya Tyrokologiya, Vıpusk IV, Baku; 71-82. ŞERBAK, A. M. (1977). Oçerki Po Cravnitelnoy Morfologii Tyurskih yazıkov.İmya. Leningrad. Şın Niitilel – Politiktig Colun; http://shyn.ru/?q=БАЛЫКЧЫЛАРНЫҢ ЧЕДИИШКИНИ, 04.07.2017. TORUN, Y. (2014). Tarama Sözlüğü Verilerine Göre Türkçede Çokluk Bildiren Fiiller ve Birlikte Kullanıldığı İsimlerle Sayılabilirlik Bağlamında Görünümleri. Çukurova Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet Özmen Armağanı, Çukurova Ünv. Baskısı. VARDAR, B. (1988). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü (komisyon). İstanbul: ABC. VİNOGRADOV, V. V. (1947). Ruskiy Yazık: Grammatiçeskoye Uçeniye o Slove. Moskva-Leningrad YILMAZ, H. (2008). Çokluk Eki –lar / -ler Üzerine. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 15, 125-130.