“TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 3, 1923 - 1937, 15.09.2017

Aslı Sağıroğlu Arslan

Öz

Sanatın
en yalın tanımı, hoşa giden biçimler oluşturma çabasıdır ve en önemli
özelliklerinden biri anlatım aracı olmasıdır. Plastik sanatlar içerisinde
kuşkusuz en etkili anlatım aracı olarak kullanılan sanat dalı heykeldir. Bu
makalede Orta Asya Türk medeniyetlerinden başlayarak; Cumhuriyet Dönemine kadar
Türk mezar taşlarının biçimsel özelliklerinin tanıtılması amaçlanmıştır. Asya
Türk medeniyetlerinden Göktürklerin ve Uygurların balbalları, taş baba ve taş
nineleri  (ki bunlar taş heykellerdir )
üzerinde durulacak ve Türklerin bu mezar taşı yapma geleneğini İslam kültürüne
nasıl adapte ettikleri hakkında bilgiler verilecektir. Osmanlı mezar taşlarının
biçim dili üzerine; nasıl birer insan heykeli silüetine dönüştüklerine dair
örnekler gösterilecektir. Türklerin Orta Asya’daki inanç ve geleneklerini
Anadolu’da mezar taşları üzerinde nasıl devam ettirdikleri hakkında görüş
ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk, Mezar taşı, Orta Asya, Balballar, Taş Heykel

Kaynakça

• AKTEMUR, M. (2012). Çıldır Çevresinde Soyut İnsan Heykeli Biçimli Mezar Taşları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), s. 135-150. ALYILMAZ Semra, C. A. (2014). Eski Türk Kadın Heykellerinin Düşündürdükleri. TEKE, 3(4), s. 11/33. ALYILMAZ, C. (2012). İslamiyet Öncesi Türk Eserleri. İ. D.-İ. Terzioğlu içinde, Türk Dünyası Mimarlık ve Şehircilik Abideleri (s. 6-105). Ankara. ALYILMAZ, C. (2015). İpek Yolu Kavşağının Ölümsüzlük Eserleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. ALYILMAZ, C. (2016). Gobu'stan'ın Gizemi Kıpçaklar'a Giden Yol. Bitlis: Bitlis Eren Üniversitesi Yayınları. ARSLAN SAĞIROĞLU, A. (2010). "Kayseri Mezartaşlarinda Kadın İmgesi. 2.Uluslararası Bir Bilim Kategorisi Olarak "Kadın" Edebiyat,Dil ve Kültür Çalışmalrında Kadın Sempozyumu, vol. 1, 1, s. 65-73. BAYKARA, T. (1993). Asya Türk Kültürünün Bir Unsuru Olarak Mezar Taşları. Vakıflar Haftası, s. 127-131. BAYRAKAL, S. (2017). Ulubey'deki İki Mezar Taşının Türk Mezar Taşı Dünyasındaki Yeri. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 115(227), 9-23. BELLİ, O. (2002). Türklerde Taş Heykel ve Balballar. Türkler Ansiklopedisi, III, s. 910-914. BELLİ, O. (2003). Kırgızistan'da Taş Heykel ve Balballar. Ankara. BOYSAL, Y. (1967). Grek Klasik Devir Heykeltraşlığı. İstanbul. ÇAL, H. (2000). İstanbul Eyüp’teki Erkek Mezar Taşlarında Başlıklar. IV. Eyüp Sultan Sempozyumu Bildirileri, s. s.208-225. ÇORUHLU, Y. (1998). Erken Devir Türk Sanatının ABC'si. İstanbul. ÇORUHLU, Y. (2006). Göktürk Devrinde Bazı Heykeller Üzerinde Düşünceler. IX.Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, s. 173-175. ÇORUHLU, Y. (2011). Erken Devir Türk Sanatı. İstanbul. ÇORUHLU, Y. (2016). Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar. İstanbul. GÜNAY, Ü., & GÜNGÖR, H. (1998). Türk Din Tarihi. Kayseri. HASEKİ, M. (1971). Plastik Açıdan Türk Mezar Taşları. İstanbul. KARAMÜRSEL, A. (1990). Eski Türklerde Defin Törenleri ile İlgili Usul. Tarih ve Toplum, 279. KARAMÜRSEL, A. (2002). Türklerde Mezar Geleneği. Türkler Ansiklopedisi, 293-97. MANSEL, A. (1999). Ege ve Yunan Tarihi. Ankara. MUTLU, İ. (2015). Tokmak-Buranadaki Taş Balballar. Kırgızistan: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. ÖKÇESİZ, M. (2013). Kuşadasında Osmanlı Mezartaşları. İstanbul: Kitap Matbaacılık. ÖZKAN, H. (2002). Erzincan- Çayırlı ve Çevresinde Heykel Biçimli Mezar Taşlarından Birkaç Örnek, (s. 610-619). Kayseri. READ, H. (1974). Sanatın Anlamı. (G. İ.-N. Asgari, Çev.) İstanbul. SÖKÜTLÜ, Y. (2015). İstanbul-Üsküdar Şeyh Devati Mustafa Efendi Cami Haziresinde Bulunan Mezar Taşları. Kayseri. TRYJARSKİ, E. (2011). Türkler ve Ölüm (Ç. H. ER, Dü.) İstanbul.